Қазақстан тарихы кафедрасы

77 
3. Ж.О. Артықбаев. Қазақстан тарихы (оқулық-хрестоматия).
Астана., 2000. 
4. Қазақстан: мемлекеттілік кезеңдері. А.,1997. 
5. К. Нҧрпейісов. Алаш һҽм Алашорда. А., 1995. 
6. М. Шоқай. Таңдамалы. 1-2 кітап. А., 1998-1999. 
7. М. Қойгелдиев. Алаш қозғалысы. А., 1995.
 
Дәріс 12. Қазақстан тоталитарлық жҥйенің қалыптасу кезеңінде (ХХ 
ғ. 20-30 жж.) 
 
Дәрістің мақсаты – 
Қызыл саясаттың қазақ халқына тигізген зардабын 
жан-жақты зерделеу, саяси науқандардың салдарына тоқталу. 
Тҥйінді сӛздер – 
салғырт, салық, тҽркілеу, ҧжымдастыру, геноцид, 
ашаршылық, босқыншылық. 
Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуі.
 
Шетел интервенциясы 
мен азамат соғысынан кейінгі ҿлкедегі шаруашылықтың жағдайы ҿте 
нашар болды. 307 кҽсіпорынның 250-і жҧмыс істемеді. 1913 жылмен 
салыстырғанда мҧнай ҿндіру 4 есе, кҿмір ҿндіру 5 есе қысқарып, мыс 
ҿндіру мҥлде тоқтады. Мал басы азайды. Кҥйзелген халық наразылық 
кҿрсете бастады. Қостанай, Ақмола, Семейде шаруалардың бас 
кҿтерулері болды. Осы жағдайлардан ҧсақ тауарлы ҿндіріспен 
айналысатын шаруалардың мҥдделерін ескеретін жаңа экономикалық 
саясат қажет екені айқындалды. 1921 жылдың наурызында партияның Х 
съезінде ЖЭС-қа кҿшу туралы шешім қабылданды. ЖЭС-тің негізгі мҽні 
азық-тҥлік салғыртын жойып салық енгізу, сауда еркіндігі, жерді жҽне 
ҧсақ кҽсіпорындарды жалға беру, тҧтыну кооперациясын дамыту, 
кҽсіпорындарды шаруашылық есепке кҿшіру, еңбек міндеткерлігін 
жойып, жалдамалы еңбекті қолдану болды. Азық-тҥлік салығы 
енгізілгеннен бастап шаруалар ҿмірінде оңды жағдай қалыптасты. 
Салықтан жиналған қаражаттар қорғаныс ісіне, халық ағарту ісіне, 
ауылшаруашылығына, ірі ҿнеркҽсіпке жҧмсалды. Сауданың маңызы 
артты. ЖЭС-тің нҽтижесінде кҥйзелген ауылшаруашылығы жедел 
қалпына келтірілді, шаруашылықты еркін дамытуға кепілдік берілді. 
1925 ж. егіннің кҿлемі 3 млн. гектарға жақындады. Орал, Ақмола, Семей 
губернияларының бірқатар дҽстҥрлі астықты аудандарында егін тҥсімі 
1913 ж. деңгейіне жетеді. 1925 ж. 92 млн. пҧт астық жиналады, бҧл 1914 
ж. сҽл ғана кем еді. Мал шаруашылығы саласы да дағдарыс бҧғауынан 
босанды. 1925 ж. мал саны, 1922 ж. салыстырғанда екі есе ҿсті. Алайда 
20-жылдардың орта кезінде жаңа экономикалық саясат ҿнеркҽсіпте 
индустриализациямен, 
ауылшаруашылығында 
ҧжымдастырумен 
алмастырылды.

жүктеу/скачать 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: