Қазақстанда кейінгі кездерде өнімдердің сұранысына байланыс

24
Ұнтақтауда сапасы жəне ірілігі бойынша əртүрлі аралық өнімдер 
алынады. Осы өнімдерді ірілігі бойынша бөлу үшін тиісті електер 
қолданылады.
Аралық өнімдердің жіктелуі:
- 
Жоғарғы сырғымалар немесе ірі өнімдер, оларды келесі 
жүйелерде қайталап майдалайды;
1.4-кесте. Ұн алуға арналған електер
Жібек
Капрон
Полиамидты
Тоқылуы
Жай Селдірлі 
Елек 
нөмірі
Саңы-
лауының 
өлшемі, 
мкм
Елек 
нөмірі
Саңы-
лауының 
өлшемі, 
мкм
Елек 
нөмірі
Саңы-
лауының 
өлшемі, 
мкм
Елек 
нөмірі
Саңы-
лауының 
өлшемі, 
мкм
-
-
38
195
-
-
33/36
200
35
160
-
-
-
-
36/40
180
38
160
43
165
43
163
41/43
160
38
160
46
156
46
157
42/48
150
43
140
49
143
49
144
45/50
140
43
140
52
142
52
142
45/50
140
-
-
55
132
55
130
49/52
132
46
125
58
122
-
-
52/60
118
49
125
58
122
-
-
52/60
118
52
110
61
114
-
-
54/62
112
55
110
64
106
-
-
50/64
106
58
110
64
106
-
-
56/64
106
61
100
67
99
-
-
58/67
100
64
90
70
93
-
-
61/69
96
67
90
73
93
-
-
61/69
96
70
80
76
82
-
-
67/72
95
73
80
76
82
-
-
67/75
90
76
71
-
-
-
-
-
-
1.5-кесте. Болат сым електер
Елек 
нөмірі
Саңылауының 
өлшемі, мкм
Елек 
нөмірі
Саңылауының 
өлшемі, мкм
Елек 
нөмірі
Саңылауының 
өлшемі, мкм
2,2
2200
095
950
06
600
2,0
2000
09
900
056
560
1,8
1800
085
850
053
530
1,6
1600
08
800
05
500
1,4
1400
075
750
045
450
1,2
1200
067
670
040
400
1,0
1000
063
630
-
-

25
- 
Ірі жармалар байытуға түседі немесе оларды қырғылайды;
- Орташа жармаларды байытады, көпшілік жағдайда 
ұнтақтауға түседі;
- 
Жармашықтар ұнтақтауға түседі;
- 
Ұн даяр өнімді құрайды.
1.6-кесте. Ұн алуға арналған полиамидті електер (швейцарлық нөмірлер)
Тоқыма түрі
Жай
селдірлі
Елек нөмірі
Саңылауының 
өлшемі, мкм
Елек нөмірі
Саңлауының 
өлшемі, мкм
6ххх
212
-
-
7ххх
200
7
200
8ххх
180
8
180
8
1
/
2
ххх
160
8
ғ
160
9ххх
150
9
150
9
1
/
2
ххх
140
9
1
/
2
140
10ххх
132
10
132
10
1
/
2
ххх
125
-
-
11ххх
118
11
118
12ххх
112
12
112
-
-
12
1
/
2
106
13ххх
100
13
100
14ххх
95
14
95
14
1
/
2
ххх
90
14
1
/
2
90
15ххх
85
15
85
17ххх
80
17
80
-
-
20
75
-
-
21
71
-
-
25
63
-
-
26
61
Аралық өнімдердің жіктелуі 1.7-кестеде көрсетілген. Бөлшектің 
алымында електің нөмірі, осыдан өткені қажетті өнім, ал бөлімінен 
сырғыма өнімдерін алады. 
1.6. Елеуіштердің технологиялық сызбалары
Ұнтақталған заттарды ірілігі бойынша бөлу үшін елегіштер 
қолданылады. Елегіштерге жəне олардан алынатын өнімдерге бай-
ланысты, олардың елену қозғалысы əртүрлі болады.

26
1.7-кесте. Аралық жəне басқа өнімдердің жіктелуі
Өнімдер
Електердің нөмірі
Метал 
сымды
Жібек жар-
малы елек
Жібек 
ұнды
Капронды Швейцарлық 
елек
Сырғымалар 1
-
-
7
18
Жармалар: ірі
1/056
71/120
-
7/12
18/32
орташа
056/12
120/160
-
12/17
32/42
майда
04/-
160/200
-
17/23
42/52
Жармашықтар:
қатты
-
200/260
25/29
23/29
52/660
жұмсақ
-
260/-
29/38
29/43
66/9
Ұн 
-
-
38 – 55
43 – 64
9 – 14
Осыдан сұрыптаудың бірізділігі, параллель жəне құрастырылған 
технологиялық сызбалары келіп шығады.
Електерден өткен өнімдерді көбірек алу үшін 1.7, а-суреттегі, 
ал ірілігі бойынша екі фракция қажет болса, 1.8, ə-суреттегі 
сызбанұсқаны пайдаланады. 1.8, а-суреттегі сызбанұсқа бойынша 
електерден өткен даяр өнімдер, сырғымалар өңдеуге түседі. 1.8, 
ə-суреттегі көрсетілген сызбанұсқа бойынша өнімдерден ірі фрак-
цияны бөледі, ал өткені одан ары өңдеуге түседі. 1.7 б, в-суреттегі 
сызбанұсқа алғашқы екі нұсқадан құрастырылған.
Сызбанұсқаларды құрастыру арқылы елегіштің бірнеше сызба-
ларын жасайды. Қазіргі технологиялық үдеріс бойынша ұнтақталған 
өнімдер бірнеше рет сұрыптауды қажет етеді. Мысалы, көп сұрыпты 
ұн тартуда алғашқы жармалау жүйелерінде мейлінше көбірек жар-
малар мен жармашықтарды алуды қарастырады. 
Ол үшін дəнді білікті станоктарда майдалап, елеуіштерде 
елейді. Ұнтақтау үдерісіндегі мақсат – осы алынған жармалар мен 
жармашықтарды ұнтақтап ұн алу. Сондықтан сұрыптау үдерісін 
1.7-сурет. Електерде сұрыптаудың сызбанұсқасы
а – бірізділік; ə – параллель; б, в – құрастырылған.

27
құрастыруда айырмашылықтары болады. Технологиялық үдерістің 
кезеңдерінде елегіштің əртүрлі сызбаларын қолданады. Елеуіштің 
технологиялық сызбасы електерді құрастыруға жəне олардың орна-
ласу ретіне байланысты.
Қазіргі кезде өнімдерді сұрыптау үшін ЗРШ-М жəне БРБ типті 
елеуіштер қолданылады.
ЗРШ-М типті елеуіштің төрт, ал БРБ елеуішінің жиырмадан 
астам сызбалары болады. ЗРШ-М жəне БРБ елеуіштерінің 1-сызба-
сында електердің орналасуы жəне өнімдердің қозғалысы 1.8-суретте 
көрсетілген.
ЗРШ-М елеуіштің 1-сызбасында 16 електі рамалар 4 топқа 
жинақталған. Білікті станокта ұнтақталған өнім 1-топтағы төрт 
електі рамаға түсіп параллель еленеді. Осы електерден төрт 
сырғыма бірігіп, 1 сырғыма өнімдерді құрайды. Осы төрт електен 
өткен өнімдер жинақтау табанында бірігіп, келесі төрт електе кезек-
пен еленеді. Соңғы електен өтпегені 2-сырғыма өнімдерді құрайды. 
Осы төрт електен өткен өнімдер жинақтау табанында бірігіп келесі 
(үшінші, төртінші) топтағы електерде кезегімен еленеді, ірісі 
3-сырғыма өнімдерді құрайды. Үшінші топтағы төрт електен өткен 
өнімдерді елеуіштен шығарады, сондай-ақ төртінші топтағы електен 
екінші өткен өнімдер алынады.
Осылайша басқа сызбалардағы өнімдерді топтауды жəне олар-
дың еленуін түсіндіруге болады.
БРБ елеуішінің 1-сызбасын-
да төрт сырғыма жəне 1-өткен 
өнімдер алынады. Елеуіштегі 
електер төрт топқа бөлінген: 
1-топта алты, 2-топта жеті, 3-топ-
та алты, 4-топта үш елек болады.
Ұнтақталған өнім 1-топтың 
үш рамасына түседі де 3-електің 
сырғымасы 4-елекке, 2-сінен 
– 5-ге, ал 1-сінен – 6-ға түседі. 
Осылай еленуден кейін соңғы 
үш (4, 5, 6) електен өткен 
өнімдер 1-сырғыманы құрайды. 
1-топтың алты елегінен өткен 
өнімдер жинақтау табанында 
бірігіп, 2-топтың жеті елегінде 
1.8-сурет. Елеуіштегі өнімдердің 
қоз ғалысы: І-ЗРШ-М, ІІ-БРБ

28
еленеді. Осы електерден өтпей қалғандары 2-сырғыманы құрайды, 
ол електердің жинақтау табанында бірігіп, 3-топтағы алты елегінде 
еленеді. Осы електерден өтпей қалғаны 3-сырғыманы құрайды, ал 
өткен өнімдер жинақтау табанында бірігіп, 4-топтың үш елегінде 
еленеді. Осы електерден өтпей қалғандары 4-сырғыманы құрайды, 
ал өткендері 1-өткен өнімдер.
Осы тəртіппен басқа сызбаларға да түсінік болады. 
Технологиялық сызбаларда елеуіштерді електері топқа бөлінген 
төрт бұрыш арқылы көрсету келісілген (1.9, 1.10-суреттер).
ЗРШ-М елеуішінің 1-сызбасы, басқа сызбалармен салыстырғанда 
күрделі, оны жармалау үдерісінің алғашқы 3,4 жүйелерінде жəне 
1,2-қырғылау жүйелерінде қолданады; 2-сызбаны жармалау 
үдерісінің соңғы жүйелерінде жəне сұрыптау үдерісінде қолданады; 
3-сызба – ұнтақтау үдерісінің алғашқы алты жүйесінде, ұнды тексе-
руде жəне соңғы қырғылау жүйелерінде, ал 4-сызбаны жай ұн тарту-
да қолданады.
БРБ елеуішінің технологиялық сызбасы əртүрлі болады. Бұл 
типті елегіштің 21-сызбасы қолданылады.
1.9-сурет. ЗРШ-М типті елеуіштердің технологиялық сызбалары
1.10-суретте көрсетілген үш сызба басқа модификацияларының 
негізін құрайды.
Елеуіштің 1-сызбасынан 6-модификацияны жасайды, оларды 
бидайдан сұрыпты ұн тартуда жармалау үдерісінде аралық өнімдерді 
сұрыптауда қолданады. Осы сызба арқылы ірілігі бойынша өнім алады.
1.10-сурет. БРБ елеуішінің үш типінің технологиялық схемалары

29
2-типтің технологиялық сызбаларының 13 нұсқасы болады. Елеу 
барысында төрт ағым алынады – екеуі ірі фракциялар жəне екеуі 
өткен өнімдер. Бұл сызбалар ұнтақтау, сұрыптау жəне қырғылау 
үдерістерінде қолданылады.
БРБ елеуішінің 3-типінен екі технологиялық сызбаны құрайды, 
оларды ұнды тексеруде қолданады; 1-сырғыма жəне 2-өткен өнім.
Жарма өндіруде АІ-БРУ елеуішін қолданады, ол 4-сызбадан 
тұрады (1.11-сурет). Бұл елеуішті жарма дақылдарын фракциялау-
да жəне қауыздаудан кейін нөмірлі жармалар алу үшін қолданады. 
Ұнталған өнімдерді сұрыптау үшін, ұнды бөлуде басқа машиналар-
ды қолданады. Мысалы, тербелмелі елеуіштер т.б.
Технологиялық үдерістің тиімділігін анықтаудың бірнеше амал-
дары болады. Сұрыптау үдерісінің алдына қойған негізгі мақсаты 
- өнімдерді құрамына қарай сырғыма жəне өткен өнімдерге бөлу. 
Үдерістің тиімді жүруіне əсерін тигізетін факторлар өнімдердің 
құрамының əртүрлі болуы; өнімдердің үйкеліс коэффиценттері; 
гранулометриялық құрамы; елекке түсетін жүктеме, електердің 
сипаттамалары; елеуіштің конструктивтік ерекшеліктері. Оның 
кинематикалық параметрлері жəне т.б. осы факторлардың 
көпшілігінің біріккен əсері жəне олардың бір-бірімен тығыз байла-
ныста болуы.
1.11-сурет. АІ-БРУ елеуішінің технологиялық сызбалары
Сондықтан елеу үдерісінің тиімділігін анықтауда біріккен 
көрсеткіштердің елеп алу коэффициенті жəне еленбеу коэффициенті 
пайдаланады. Егер сұрыптауға түсетін өнімнің құрамында 
т
0
өткен өнімдер болса, онда елену коэффициенті мына формуламен 
анықталады:
(1.1)
ал еленбеу коэффициенті:

30

(1.2)
Осы коэффициенттердің қосындысы 100% болуы керек. 
Мұндағы, 
т
1
- еленіп алынған өнім.
Көптеген зерттеу жұмыстарының нəтижесінде елену 
коэффициентіне əсерін тигізетін факторлар: сұрыптау ұзақтығы, 
оның қарқындылығы, електегі жүктеменің қалыңдығы, електің 
нақты илеу беті, өнімнің гранулометриялық құрамы.
Ережеде ұсынған еленбеу мөлшері (%):
Елеуіштің жоғарғы сырғымаларында (көп емес): 
жармалау жүйелері – 10% 
ұнтақтау жүйелері – 15%
Жармалау жəне ұнтақтау жүйелеріндегі елеуіштердің төменгі 
сырғымаларында (көп емес): - 15%
Барлық жүйелерде (көп емес): - 20%.

жүктеу/скачать 17,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: