Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен диалектологиясы Емтихан сұрақтары
Антоним туралы түсінік, жасалу жолдары, зерттелуіне хронологиялық шолу жасаңыз
жүктеу/скачать 94,32 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 26.Сөз варианттары туралы түсінік,зерттелуі,түрлері мен жасалу жолдарын мысалдармен дәйектеңіз.
- 27.Табу, эвфемизм, дисфемизмнің ерекшеліктері, жасалу жолдары, мысалдармен салыстырыңыз
| 25.Антоним туралы түсінік, жасалу жолдары, зерттелуіне хронологиялық шолу жасаңыз.
Антоним дегеніміз мағыналары бір біріне қарама қарсы сөздер деп аталады.Мысалы: ауыр жеңіл, ыстық суық, алыс жақын т.б Антонимдер туралы арнайы зерттеу жүргізіп, кандидаттық диссертация қорғаған, алғаш рет антонимдер сөздігін Ж.Мусиннің еңбегінде антонимдердің теориялық мәселелері қарастырылған. Автор қазақ тіліндегі антонимдік қатынастарды лексикалық, сөзжасамдық, морфологиялық, фразеологиялық және стилистикалық деңгейде жан-жақты талдау жасаған болатын.Профессор Ғ.Мұсабаев қазақ тіліндегі антонимдік контекстерді төрт түрін атап көрсеткен. Антонимдердің бір сөйлем ішінде қатар қолдану, Іргелес сөйлемдерде қолдану, Бірнеше антоним сөздердің бір сыңарын одан кейін игеру және де антонимдердің аралас қолдану деп көрсеткен. Антонимдерді қолданудың негізгі үш жолы бар.Олар:Антонимдер бір сөйлемнің өз ішінде салыстырылып айтылады. Мысалы: Қорлық өмірден ерлік өлім артық Атнонимдер іргелес сөйлемде қарама қарсы қойылып шеңдестіріледі.Мысалы: Көп ақымақтың ағасы болғаншы,бір ақылдының інісі бол.Антонимдер ыңғайласып,кезектесіп қатар жұмсалады.Мысалы:Бір суып,бір ысып,барады іш пысып Абай 26.Сөз варианттары туралы түсінік,зерттелуі,түрлері мен жасалу жолдарын мысалдармен дәйектеңіз. Мағыналары бір біріне жақсын тілімізде жарыса қолданылатын, шыққан жері бір сөздер. Сөз варианттары фонетикалық, лексика морфологиялық, лексика семантикалық, әдеби диалектілік сипатта кездеседі. Мәселен, фонетикалық варианттар дөңгелек доңғалақ, суару суғару т.б Лексика морфологиялық вариант естіген есткен, жирену жиркену т.б Лексика семантикалық бағыттар күнә кінә, ыстық ыссы т.б Сөз варианттары үш түрлі белгі арқылы ажыратамыз. Бірінші, сөздің түбінде ортақ ұқсастық болуы қажет, екіншіден, лексика сематикалық ұқсастығы сақталу керек, үшіншіден, дыбыстық өзгешелігі лексика сематикалық өзгеріс тудырмауға тиіс. 27.Табу, эвфемизм, дисфемизмнің ерекшеліктері, жасалу жолдары, мысалдармен салыстырыңыз. Ескі наным бойынша атын тура айтуға тиым салынған сөздерды табу деп аталады. Әдет ғұрып бойынша жаңадан түскен келін күйеуінің туысқандарын атымен атамай, әрқайсысына лайықтап ат қойып атаған. Мысалы: қыз баласына бикеш, сұлу қыз, бойжетке, еркежан. Ал ұлдарға айдарлым, мыржа жігіт, ер жігіт, төре жігіт, мырза аға деген секілді атаған. Ал, ерекшелігі табиғаттың дүлей күші, адамдарды опат қылатын ауруларды, жыртқыш аңдарды да ат қойып атаған. Мысалыға: Шешек ауыруының атасақ жұғады деген сенімге байланысты «әулие, мейман, қонақ» деген секілді аттармен атаған. Сөздің ұғымы дөрекілеу, қолайсыздау, көңілге тиетін болып келген жағдайды мұндай құбылысты эвфемизм деп аталады. Эвфемиз табу сияқты адамға ат қоюдан туған емес, сыпайлықпен, әдептілікке негізделген. Мәселен, туберкулез немесе өкпе ауруы дегеннің орынына өкпе ауруы, рак немесе қылтамақ дегенннің орнына жаман ауру деген секілді атаған. Ал, десфемизм дегеніміз жағымсыз тұрпайы сөздерді сыпайы сөздермен алмастырып қолданатынымыз сияқты, әдепті сөздерді әдепсіз сөздермен ауыстырып айта беру әдет болған. Десфемизм мағынасына жағынан эвфемизмге қарама қарсы құбылыс. Мысалы: боқ мұрын бала, боғымен жасты, болар бала боғынан т.б яғни бір сөзге қатысты осыншама сөз бар. жүктеу/скачать 94,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|