«ҚазМұнайГаз» Ұк ақ (бұдан әрі ҚМГ) тұрақты дамуы жөніндегі есеп компанияның

37

Біздің қоршаған ортаға әсеріміз

Өндірістік жұмыс учаскелерінің биотүрлерінің негізгі аймақтарына қатысты орналасқан жері және масштабы 

Учаскесі

Орналасқан орны

Биотүрлерінің негізгі аймақтары (БНА)

БНА қатысты 

орналасқан жері

Келісілген аумақ            

алаңы (км2)

Экологиялық сезімталдығы

Әсер етуді төмендету жоспары

Қансу

Қарақиян ауданы  Маңғы-

стау облысы

Кендірлі-Қаясан қорығы аймағы және 

Үстірт мемлекеттік қорығы

Аумақтың бір бөлігі 

қосылады

4374,6

Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар мен 

өсімдік түрлері мекендейтін жер

Биологиялық мониторинг және бағалау

Өріктау

Ақтөбе облысы Мұғал-

жар ауданы

Көкжиде құмы

Көкжиденің жер асты сулары

Аумақтың бір бөлігі 

қосылады

239,9

Мемлекеттік-табиғи қорық қорының 

геологиялық және гидрогеологиялық 

нысандары

Гидрогеологиялық мониторинг

Әлібек-

мола және 

Қожасай

Ақтөбе облысы Мұғал-

жар ауданы

Көкжиде құмы

Көкжиденің жер асты сулары

Жақын орналасқан

156,5

Мемлекеттік-табиғи қорық қорының 

геологиялық және гидрогеологиялық 

нысандары

Гидрогеологиялық мониторинг

Жамбыл

КСКМ Исатай ауданы  

Атырау облысы

КСКМ ерекше экологиялық сезімтал 

аймағы Новинск қорығы

Аумақтың бір бөлігі 

қосылады

1 935,2

Бекіре және Каспий тюленьдері 

мекендейтін жер

Жүйелі экологиялық мониторинг, теңіз мұнай 

операцияларын жүргізу кезіндегі шектеулер 

Кендірлі-Қаясан мемлекеттік қорығының аймағы

Үстірт қорығының маңында Кендірлі-Қаясан мем-

лекеттік қорығы орналасқан, оның аумағында гео-

логиялық зерттеу жүргізуге, пайдалы қазбаларды 

зерттеуге Қазақстан Республикасының, Экологи-

ялық кодексімен бекітілген арнайы экологиялық 

талаптарды ескере отырып, уәкілетті органның 

келісімімен рұқсат етіледі.

«Көкжиде-Құмжарған» мемлекеттік табиғи 

кешенді қорық

«Көкжиде-Құмжарған» мемлекеттік табиғи 

кешенді қорық аумағында республикалық мәні бар 

мемлекеттік табиғи-қорық қорының екі нысаны 

орналасқан: 

Көкжиде құмы  – республикалық мәні бар геоло-

гиялық нысан, оның ерекше экологиялық, ғылыми 

құндылығы бар. Бұл құм жерасты суларының сирек 

кездесетін кен орындарының резервуары болып 

табылады;

Көкжиде кен орнының жерасты сулары  – гидро-

геологиялық нысан, Батыс Қазақстандағы ең ірі 

және жерасты сулары кен орындарының ауыз су 

сапасы бойынша сирек кездесетін ерекше экологи-

ялық, ғылыми құндылығы бар. 

Қорғалатын табиғи аумақтар

  

Үстірт қорығы  

Үстірт мемлекеттік табиғи қорығы респу-

бликалық мәні бар ерекше қорғалатын 

табиғи аумақтар қатарына жатқызылған 

ерекше экологиялық, ғылыми, мәдени 

құндылықтарды білдіретін жер қойнауы 

учаскелерінің тізбесіне енгізілген. «Кендірлі 

тұмасы» республикалық және халықа-

ралық мәні бар табиғи-қорық қорының 

гидрогеологиялық нысандары тізбесіне 

енгізілген. Үстірт қорығы сирек кездесетін 

геологиялық, палеонтологиялық және 

археологиялық нысандарға жатады және 

Қызыл кітапқа жазылған, әр түрлі деңгей-

дегі (жейран, уриал, қарақал, балобан, бүр-

кіт, филин, жек және т.б.) бірқатар негізгі 

мекендеу түрлері болып табылады. Бұдан 

өзге, осы аумаққа ЮНЕСКО Әлемдегі 

табиғи мұра (ОВПН) нысанының статусын 

беруді жоспарлап отыр. ҚР табиғатты 

қорғау заңнамасына сәйкес мемлекеттік 

қорық режимі шаруашылық қызметіне 

толық тыйым салатын қорық режимінің 

енгізілуін қарастырады.

Біз кеңейтілген операциялық қызметпен 

айналысатын мұнай газ холдинг компаниясы 

ретінде өндірістік жұмыс аудандарындағы 

биологиялық түрлерін сақтау маңыз-

дылығын түсінеміз.

Біз әсер етуге бағалау жүргізу кезеңінде 

біздің барлық жобалар үшін экологиялық, 

әлеуметтік қауіп-қатерлерді және денсау-

лық үшін қауіп-қатерді анықтаймыз және 

баға береміз, сонымен қатар, өз көрсет-

кіштерімізді жақсарту үшін мүмкіндіктерді 

қарастырамыз. Сонымен қоса, өндірістік 

жұмыс экологиялық  мониторингпен қатар 

жүреді, соның барысында экожүйенің био-

логиялық түрлері мен сезімталдығы назарға 

алынады. 

Өндірістік жұмыс учаскелерінің биотүр-

лерінің негізгі аймақтарына қатысты 

орналасқан жері 

Өріктау

Мұнайгазконденсатты Өріктау кен орны 

Ақтөбе қаласынан оңтүстікке қарай 215 

км-де Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы 

аумағында орналасқан. Қазіргі уақытта 

кен орнында іздеу-зерттеу жұмыстары 

жүргізілуде.

Кен орнының келісілген аумағындағы 

солтүстік-шығыс бөлігі «Көкжиде-Құм-

жарған» мемлекеттік табиғи кешенді қорық 

аумағында орналасқан.

Кен орнын игеру республиканың оңтүстік 

өңірлерін газбен қамтамасыз ету үшін 

арналған әлеуметтік жоба болып табы-

лады және «Бейнеу-Бозой-Ақбұлақ» 

магистральдық газ құбырының құрылыс 

жобасын жүзеге асыруда негізгі буын болып 

есептеледі. Осыған байланысты бұл жоба 

Қазақстан Республикасы Үкіметінің ерекше 

бақылауында тұр. 

«Қазақойл Ақтөбе» ЖШС

Әлибекмола мен Қожасай кен орындарының 

орналасқан жері Ақтөбе қаласынан 350 

км-де Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы 

аумағы. Кен орнының аумағы жергілікті 

«Көкжиде-Құмжарған» мемлекеттік табиғи 

кешенді қорық маңында орналасқан. 

Қансу 

Қансу учаскесі Маңғыстау облысы Қарақия 

ауданының аумағында орналасқан.

Келісілген аумақ ішінара Кендірлі-Қаясан 

қорық аймағы мен Үстірт мемлекеттік 

қорықтың күзет аймағында  орналасқан.

Біз Каспий мен жағалаудағы аудандарда 

геологиялық барлау жұмыстарын жүргіземіз, 

сонымен қатар, шетел компанияларымен 

бірлесе отырып, Каспий теңізінің қазақстан-

дық секторындағы: Хвалын, Орталық, 

Жемчужин, Жамбыл, Н жобасы, Сәтбаев 

блоктарында топ бойынша геологиялық бар-

лау және зерттеу жұмыстарын жүргіземіз. 

Осы учаскелер Каспий теңізінің қазақстан-

дық секторының солтүстік бөлігінде орна-

ласқан, оған ерекше экологиялық талаптар 

статусы белгіленген. 

«Жамбыл» учаскесі

«Жамбыл» учаскесі Каспий теңізінің 

қазақстандық секторының солтүстік бөлі-

гінде Солтүстік-Каспий төбесі шегінде орна-

ласқан (Атырау облысының Исатай ауданы). 

Жамбыл учаскесінің шеткі солтүстік-батыс 

бөлігі мемлекеттік қорық аймағының  эко-

логиялық сезімтал аумағына жатады, оған 

теңіз мұнай операцияларын жүргізу кезінде 

бірқатар шектеулер қойылады. Учаске 

алаңының бір бөлігі Новинск қорығында 

орналасқан. 

Биотүрлеріне әсер ету    

39

Біздің қоршаған ортаға әсеріміз

Мұнайдың апаттық жайылуын 

жоюға (МАЖЖ) үнемі дайын 

болу ҚМГ сөзсіз басым-

дылығы болып табылады

Компанияның барлық нысандары белгілен-

ген тәртіпте қолданысқа енгізілген МАЖЖ 

жоспарымен қамтамасыз етілген. МАЖЖ-ға 

дайындық деңгейін арттыру және компания 

қызметкерлерінің тәжірибелік дағдыларын 

жетілдіру мақсатында тәжірибелік және тео-

риялық сабақтар, жаттығулар және әр түрлі 

деңгейдегі оқытулар жүргізіліп тұрады.

Құрлықтағы  нысандар

 

2015 жылы Компаниялар тобының көмір-

сутегін өндіру секторындағы жер бетіндегі 

өндірістік нысандарында мұнайдың 3 рет 

елеулі жайылуы тіркелген, 2014 жылмен 

салыстырғанда сол күйінде қалады. Бұл ретте 

мұнайдың топыраққа жайылған көлемі азайды 

және 23,74 тоннаны құрады. Мұнаймен 

ластанғаны жойылды, аумақ жері қалпына 

келтірілді және тазартылды. Мемлекет-

тік табиғат қорғау органдары тарапынан 

елеулі айыппұл санкцияларының салынуы 

тіркелмеген.

ҚР Энергетика министрлігінің ұйымдасты-

рушылық нұсқауларына сәйкес ҚМГ ЕТҰ 

азаматтық қорғаныс құрылымдары ТЖ алдын 

алу және жою мақсатында атқарушы органдар 

өткізетін республикалық командалық-штаб 

жаттығулары мен басқа да іс-шараларға 

қатысады

ЕТҚ нысандарында бекітілген 

кестелерге сәйкес, өрт-так-

тикалық оқулар, оқыту-жат-

тықтыру сабақтары мен 

ықтимал апаттарды жою-

мен байланысты оқытулар 

өткізіледі 

 

Мұнайдың жайылуына жол бермеу және дайындықты қамтамасыз ету     

Теңіз нысандары 

2015 жылы мұнайдың теңізге жайылуын 

басқару бойынша негізгі жұмыс «Сәтбаев» 

учаскесінде барлау ұңғымасын бұрғылау 

кезінде жүргізілді.

Мұнайдың 1,2,3 деңгейдегі (МАЖЖ), ашық 

мұнай және газ фонтандарының апаттық 

жайылуын жою қызметін көрсету, теңізде 

апаттық-сақтандыру жұмыстарын жүргізу 

үшін «Сәтбаев Оперейтинг» ЖШС «Caspian Sea 

Support» ЖШС, «KMG S&S» ЖШС және «Ақ 

Берен» Атырау әскери фонтанға қарсы отряд 

филиалымен келісім жасады.

Сонымен қатар, мұнайдың 1 және 2 деңгей-

дегі апаттық жайылуын байқау және жою 

бойынша бірлескен жаттығулар жүргізілген 

болатын. Осы жаттығулар «Сәтбаев Оперей-

тинг» ЖШС-ның жеткілікті материальдық-тех-

никалық ресурстарының, білікті персоналы 

бар және мұнайдың 1 және 2 деңгейдегі 

апаттық жайылуын уақытында байқау және 

жою үшін тәжірибесінің мол екендігін көрсетті.

Каспий теңізінің Қазақстандық секторында 

мұнайдың апаттық жайылуы байқалатын 

арнайы нысан Солтүстік-Каспий экологиялық 

байқау базасы (СКЭББ) болып табылады. 

Оның басты міндеттері болып табылады:

Әсіресе Қашаған блогы нысандары-

ның жұмысы кезінде Солтүстік-Каспий 

бөлігінде мұнайдың төгілулерінің барлық 

түрлерін жою;

теңізде апатты жағдайлар кезінде жануар-

ларды оңалту;

апатты жабдықтарды пайдалану 

жөнінде персоналды дайындау бойынша 

тренингтер;

экологиялық және метеорологиялық 

мониторинг.

2014

2015

23,74

31

 

 

 

а

 

а 

  а а а   а  

М а  

 

2014

2015

21

23

Р

а

 

а а

- а

 

а а  а

  а

а

2014

2015

798

817

ТЖ 

 

а 

- а

а а а  

К а а

- а

 

а  

 

2014

2015

45

43

- а

а

 

а  

 

2014

2015

135

145

Компанияның нысандарында 

барлық қалпына келтірілген 

жер 

4,3 мың

. га және 

2014 жылы 

164,8

 га құрады

2015 жылы Қансу учаскесінде 1970 жылдары 

жойылған 17 ұңғыма (тарихи мұра) сағасында және 

ұңғыма маңындағы аумақтарда қалпына келтіру 

жұмыстары жүргізілді.

2016 жылы Қансу учаскесінде экологиялық аудит 

жүргізу жоспарланып отыр, оның мақсаты қолданы-

стағы және әлеуетті экологиялық қауіп-қатерлерді 

талдау және бағалау. Аудит қорытындысы бойынша 

Кендірлі-Қаясан қорық аймағы мен Үстірт мемлекет-

тік қорығының ерекше статусын ескере отырып, қор-

шаған ортаға кері әсерді барынша азайту және оған 

жол бермеу жөнінде кешенді іс-шаралар әзірленді.

Теңіз жобаларына операциялар кезінде біз келесі 

қағидаларды ұстанамыз:

жобалық шешімдерді қатаң сақтау;

«нөл қалдық» қағидасы, бұл барлық қалдық пен 

ағын сулар жағаға шығарылғанда;

барлық кемелер балық қорғау құрылғыларымен 

қамтамасыз етілгенде және суды шығарып 

тастамағанда;

өндірістік операциялар жүргізуге 1 сәуірден 

бастап 15 шілдеге дейін тыйым салынғанда;

өндірістік кемелерден балық аулауға тыйым 

салынғанда;

түнгі уақытта көмірсутегі шикізатын сынауға және 

жағуға тыйым салынғанда.

Тәуелсіз пікір  

Солтүстік Каспийдің қорық аймағы 

Солтүстік Каспий акваториясы биологиялық және 

өндірістік құндылық тұрғысында  ихтиофаундар, 

бекіре балықтарының ерекше түрлері сирек кездесетін 

болып табылады. Солтүстік және Орта Каспий құнды 

аудандардың және торап пункттерінің бірі болып сана-

лады, солар арқылы жыл сайын миллиондаған суда 

жүзетін және су маңындағы құстар ұшып өтеді. Каспий 

теңізінің солтүстік аймағы тюленьдердің қыстайтын 

және өсетін орнына айналған. Өткен ғасырдың 70-нші 

жылдардың соңында Каспий теңізінің балық қорын 

сақтау және көбейту мақсатында Солтүстік Каспий 

қорық аймағы құрылып, ұйымдастырылды.

Новинск мемлекеттік қорығының алаңы 45,0 мың. га, 

1967 жылы оның негізі қаланды, ол Қазақстан мен 

Ресей шекарасындағы Волга дельтасы шығыс бөлігінің 

сулы-сазды жерлерін қорғау үшін бір текті аралдар 

мен су акваториясында. Қорықта сирек кездесетін 

өсімдік түрлері: су жаңғағы, жаңғақ мұрынды лотос, 

астрахань дремасы, ақ кувшинка өседі, сонымен қатар, 

жануарлар әлемінен: су тышқан, теңіз құндызы, ұзын 

сирақты кірпі, 27 түрлі құс (күлгін және бұйра бірқазан-

дар, фламинго, қиқылдақ аққу, кішкентай ақ көкқұтан, 

сары көкқұтан, жалбағай, ақкөзді қараю және т.б.). 

Қазіргі уақытта қорықтың аумағы теңіз деңгейінің 

көтерілуіне байланысты толығымен су астында.

Биотүрленуге әсер ету іздеу-зерттеу және бағалау 

жұмыстары жүргізілуіне байланысты және шудың, 

дірілдің, көлік қозғалысының әсерінен, рельефті өзгер-

тумен және жануарлар мекендей алатын алаңдарды 

алып алуға және оларды маңындағы аумақтан жылы-

статуға, ұңғыманы сынау кезінде газдың жануына 

байланысты.

Биотүрленуге кері әсер етуді төмендету үшін қор-

шаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен 

бекітілген бағдарламалармен сәйкес экологиялық 

мониторинг міндетті тәртіпте жүргізіледі. 

Биотүрленуді сақтау

2015 жылы «Лақтыбай» және «Оңтүстік Қаратөбе» 

кен орындарында электр хабар беру желісін тарту 

кезінде жұмыс жүргізу нәтижесінде бұзылған жердің 

құнарын биологиялық қалпына келтіру жобасы жүзеге 

асырылды. Қалпына келтіру ойдағыдай аяқталғаны 

туралы уәкілетті орган растады.

Oil Spill Preparedness Regional Initiative (OSPRI) 

OSPRI 

мұнай ұйымдары және мемлекеттік органдары 

арасындағы өзара әрекеттестік платформасын құру, 

сонымен қатар мұнайдың төгілуіне ұлттық, өңір-

лік және халықаралық деңгейлерінде, үздік, берік, 

біріктірілген және тұрақты тәжіриебелерін ескерумен 

елеу мәселелері бойынша қолдау көрсету мақсатымен 

мұнай өнеркәсібінің өкілдерінің Халықаралық қор-

шаған ортаны қорғау қауымдастығымен басқарылады. 

Каспий және Қара теңіз өіңрлеріндегі BP, Chevron, 

Eni, Exxon Mobil, Inpex, Shell және Total сияқты іріо-

ператорлар, біздің мүшелер болып табылады және 

аталған аумақтағы бірлескен жұмысын OSPRI арқылы 

жүргізеді. 

ҚМГ Systems & Services және  ҚМГ Өндіру және 

бұрғылау технологиясы ҒЗИ, Қазақстандағы мұнай-

дың төгілуіне әсер беру бойынша ұлттық жүйесін 

дамытуға, сонымен қоса мұнайдың төгілуін жою 

бойынша қолданылатын әдістердің тиімділігі бой-

ынша зерттеулерін жүргізуге өз үлесін қосты. Аталған 

компаниялар, ұлттық заңнаманы әлемнің үздік 

тәжірибелеріне сәйкес келтіру бойынша қолдауын 

көрсете отырып, ОSPRI бірге тығыз қарым қатынас 

жасады. Бұл мұнайдың төгілуіне дайындығы және 

елеуі, тәуекелдерді бағалауға негізделген тәсілдерін 

әзірлеу, қоршаған ортаға минималдық әсерін тигізетін 

әдістерді пайдалану, сонымен қатар қажетті құралмен 

қамтамасыз ету дайындығы бойынша мүмкіндік-

терін дамытуға себептес болды. Семинарларға және 

конференцияларына қатысу арқылы, ҚМГ мамандары 

қолда бар әлемнің үздік тәжірибелерімен, сонымен 

қоса  IOGP-IPIECA Oil Spill Response Joint Industry Project 

соңғы басылымдарында ұсынылған әдістермен және 

технологияларымен танысты. OSPRI, ҚМГ-да көш-

басшы компаниялардың бірі бола алатын шамасының 

бар екендігіне сенімді, олар үшін сенімді тәжірибелерді 

қолдану басымдылықты болады және бұдан әрі әріп-

тестікке үміттенеді.  

Oil Spill Preparedness Regional Initiative 

(Орталық Азия).

Барлық бұрғылау операциялары ЛАРН 1 және 2 

кемелерімен, сонымен қатар, 3 деңгейде су тасыған 

жағдайда халықаралық компаниялармен жасалған 

келісімдермен қамтамасыз етеді.

Балық ресурстарына кездейсоқ зиян келтірілген 

жағдайда қалпына келтіру және өтеу іс-шаралары 

ретінде бекіре тұқымды жас балықтармен су қойма-

ларын толықтыру. 

41

Біздің қоршаған ортаға әсеріміз

Шығындар

2014

2015

млн теңге

млн USD

млн теңге

млн USD

Қалдықтармен жұмысты, шығарындыларды 

мен тасталғандарды тазалауға байланысты 

шығындар, барлығы

10 996,7

49,6

7 661,7

34,6

Қалдықтарды қайта өңдеу және 

орналастыру

4 793,3

21,6

1 858,1

8,4

Шығарындылар мен тасталғандарды 

тазалау

2 304,9

10,4

2 515,1

11,3

Шығарындыларға сертификат алу және 

пайдалануға шыққан шығыстар

150,8

0,7

79,9

0,4

Тиісті жабдықтың амортизациясы, оны пай-

далану және техникалық қызмет көрсету 

үшін қажетті материалдар мен қызметтер, 

тиісті қызметпен байланысты қызметкерге 

шыққан шығын

2 430,7

11,0

2 942,9

13,3

Экологиялық жауапкершілікті сақтандыру

238,0

1,1

238,0

1,0

Мұнайдың жайылуын жою шығынын 

қоса алғанда, экологиялық зиянды жою 

шығындары

1 079,1

4,9

27,8

0,1

Қоршаған ортаға әсер етуді алдын 

алуға және экологиялық менеджментке  

инвестициялар, барлығы

1 303,4

5,9

1 354,6

6,1

Оқытылатын персонал және қызметкер-

лерді дайындау

21,7

0,1

9,7

0,04

Экологиялық менеджмент жүйесі үшін 

сыртқы қызметтер  

15,1

0,1

11,2

0,1

Менеджмент жүйесін сырттай 

сертификациялау

24,9

0,1

38,8

0,2

Экологиялық менеджмент саласында 

жалпы қызмет үшін персонал

5,3

0,02

4,3

0,02

Зерттеулер және әзірлемелер

351,5

1,6

376,1

1,7

Неғұрлым таза технологияны енгізуге 

қосымша шығыстар

4,2

0,02

6,5

0,03

«Жасыл сатып алуға» қосымша шығыстар

7,6

0,03

5,1

0,02

Экологиялық менеджментпен байланысты 

басқа шығындар

873,0

3,9

903,0

4,1

жүктеу/скачать 32,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: