айтып  келіп  жүрді.  Әкесі  балаларын  қызықгырып,  түсін  айтқан  сайын

н
қалай  қылса да көнбеген соң, әкесі  бір жэшік жасатып, сол жәшікке 
бала- 
сын
 
салып, суға 
агызып қоя берді.
 
Бала суға ағып кете барды» (27-6).
Көріп  отырғанымыз:  екі  текстің  мазмұнында  еш  өзгеріс  жоқ.  Бірак 
баспадан  шыққан  мәтінде  қолжазбадағы  түпнұсқамен  салыстырғанда, 
лексикалық жэне стилистикалық алшақтық байқалады. Басқаша айтқанда,
II томда шыққан мэтін біраз эдеби редакцияға ұшыраған. Әрине,  баспадан 
шығатын ертегіні дұрыстап, түсінікті ету үшін редакциялау қажет. Алайда, 
ол редакция ертегі стилін, ауызекі сөйлемнің ерекшелігін бұзбауға тиіс. 
Бұл шарт осы талданып отырған ертегінің редакциясында жоқ емес. Бірақ 
шамалы.  Оның үстіне  кейбір редакциялық түзетулер ертегі стилін бұзып, 
ауызекі  тілді  әдебимен  алмастырып  жіберген.  Жоғарыда  қолжазбадан 
келтірілген  мысалдьщ  3-ші  сөйлемінің  стилі  таза  ауызекі  сөйлеу  тіліне 
тэн.  Ал,  баспадан  шыққан  мәтінде  бұл  сөйлем  эдеби  стильдің  сипатын 
қабылдаған.  Сондай-ақ  мына  сөйлемдерге  назар  аударайық.  Қолжазбада: 
«...бала  белін  бекем  буып,  тәңертең  әкесіне  келді.  Келсе,  екі  үлкен  агасы 
көрген  түсін  әкесіне  айтып,  ойыншықтарын  алып  жатыр  екен...» 
Жинақты  құрастырушылар  түпнұсқадағы  кейбір  сөздер  мен  сөз  тіркесін 
алып  тастап,  олардың  орнына  өздері  тыңнан  сөздер  қосқан.  Соның  сал- 
дарынан  кітаптағы  сөйлем  әдеби  болып  кеткен,  эрі  ауызша  сөйлеудің 
экспрессивтілігінен  айрьшған.  Демек,  бұл  жердегі  редакция  еш  жөнсіз. 
Құрастырушьшардың тағы бір ескермеген нэрсесі -  ертекшінің немесе ер- 
тегіні жазып жіберген жинаушының текстіне тэн фонетикалық ерекшелік- 
тер. Айталық, жоғарыдағы текстің түпнұсқасында 
«
баладар,  айтбаймын» 
деген создерде 
«д»
 
мен 
«б»
 
дыбыстарын қолдану тән екендігі байқалады. 
Әрине, мұндай фонетикалық ерекшеліктерді көпшілікке арналған жинақга 
түгел  жэне  эрқашан  қамту  мүмкін  емес.  Жэне  қажет те  емес.  Ол тек  тіл-
шілерге арналған жинақ болмаса.
«Сапаһи» ертегісі. Институттың қолжазба қорында (114-п., I дәп.)
«Бұрынгы  заманда  бір
 
Сапаһи  деген  кісі 
өз заманында
 
теңдесі  жоқ, 
оте  сұлу  бір  әйел  алыпты.  Әйелінің  сұлулығы  өте 
төтениге  артық  бо- 
лып
,  бір  көрген  адам  екінші  көруге  құмарланып 
түратын,
 
ауызбен  ай- 
тып 
келтіре
 
алмайтын 
сүлу екен.
 
Ері Сапаһи әйелін өте жақсы көріп, эйелі 
үйде  отырса,  үйде  отырып,  тысқа  шықса,  әйелімен  бірге  тысқа  шығып, 
қашан  ұйқыға  барғанша  әйелінің  бетіне  қарап 
отырудан  басқа  тіршілік 
әрекеттен түк те істемей,
 
сонымен бірнеше жылдар өткізіп, Сапаһи ба- 
сында  жақсы,  ауқатты  болса  да,  бірнеше  жылдар  басқа  әрекет  болмаған 
үшін,  ақыры  кедейлене  бастапты.  Бара-бара  тіпті  нашарлана  бастағанда, 
бір күні әйелі отырып, ері Сапаһиге: «Қолдағы мал -  ақша таусылды, бізде 
халық қатарлы істеп жүрген тіршілік жоқ. Енді жанды қалай бағамыз. Сен
неге тіршілік етпейсің?» — депті.
Сонда  Сапаһи  әйеліне  қарап:  «Мен  сені  үйге  қалтырып,  қайтып
басқа  жақта 
шыдап
 
жүре  аламын.  Сыртқа  шығып,  бір  қонып,  түнемек 
тұрсын,  бір  сағат  кормесем  сені, 
көргенше
 
асығып,  өліп  кете  жаздай-
мын», -  депті.
«■I
98

Сонда  әйелі:  «Сіз  анығында  қалай  ойлайсыз,  мені  «ұзаққа  жолаушы 
жүріп  кетсем,  элде  бірёулермен  ойнап  қоя  ма»,  -   деп,  ойлаймысыз?»  -  
деп  сұрапты.  Сонда  Сапаһи:  «Шынында, 
мендегі  ой-фікір:  бірінші,
 
сені 
көрмей,  тұра  алмаймын,  екінші -   мен  алысқа  кетсем,  біреулермен  ойнап
қоя ма деп те ойлаймын, -  депті.
Сонда  әйелі  Сапаһиге:  «Мен  сізге  бір  әңгіме  айтайын,  отырыңыз»,
— депті (23-24-6).
«Қ азақ ертегілерінің» II томында:
«Ертеде
 Сапаһи деген кісінің теңдесі жоқ, өте сұлу бір әйелі 
болыпты. 
Әйелінің  сұлулығына 
сонша
  бір  көрген  адам  екінші  көруге  құмарланып,
сол көргенін
 ауызбен айтып жеткізе алмайды.
Ері  Сапаһи  әйелін  ете  жақсы  көріп,  әйелі  үйде  отырса  үйде  оты-
рып, тысқа шықса әйелімен бірге тысқа шығып, қашан ұйқыға барғанша
эйелінің бетіне  қарап 
мөлиіп
 
отырудан  басқа тіршілік  етпепті.  Сонымен
бірнеше  жылдар  өткізіпті.  Сапаһи  басында  жақсы,  ауқатты  адам  болса
да, бірнеше жылдар басқа әрекет болмағаны үшін, ақыры кедейлене бас-
тапты.  Бара-бара  тіпті  нашарлап 
кеткен  соң,
 
бір  күні  әйелі  отырып  ері
Сапаһиге:  '
-   «Қолдағы 
мал-мүлік,
 
ақша  таусылды,  бізде  халық  қатарлы  істеп 
жүрген  тіршілік  жоқ.  Енді  жанды  қалай  бағамыз,  сен  неге  тіршілік
етпейсің», -  депті.
Сонда Сапаһи эйел іне қарап:
-  Мен сені 
үйде
 
қалдырып, қайтып басқа жақта жүре аламын. Сыртқа 
шығып, бір қонып, түнемек түрсын, бір сағат сені  көрмесем  асығып, өліп
кете жаздаймын, — депті.
Сонда әйелі:
-   Сен  анығында  қалай  ойлайсың. 
¥зақ
 
жолаушы  жүріп  кетсең  элде 
біреулермен  мені  ойнап 
қояды
 
деп  ойлаймысың,  -   деп  сұрапты.  Сонда
Сапаһи:
-  Шынында,  сені  көрмей,  тұра  алмаймын,  эрі  алысқа  кетсем,  оіреу-
лермен ойнап қоя ма деп те ойлаймын, -  депті. 
и
Сонда  әйелі  Сапаһиге:  -   Мен  саған  бір  эңгіме  аитаиын,  -   эбден
тыңдап отыр, -  депті» (234-235-6).
Бұл  ертегіні  институттың  қолжазба  қорына  1958  жылы  жіберген
Мұсабеков Д.  мэтіннің соңында былай деп  жазады:  «Бұл ертегіні  «Тоты- 
наманың»  бір  түнгі  әңгімесі  деп,  1937  жылы  Тесебай  Көкежанұлының
айтқанынан есіттім». 
1 1 Н
Ал,  келтірілген  бұл  мысалдардан  нені  көреміз?  Ең  алдымен  аитатын
нәрсе -  кітапта басьшып шыққан мәтін баспаға дейін екі рег әдеби редакцияға
ұшыраған.  Дэлел:  қолжазбадағы  мэтіннің  түпнұсқасына  шығарушылар
«басьшсын»  деп  таңба  басқан  да,  машинкаға  бермей,  қолжазбаның  өзіне
түзетулер  енгізген.  Ал,  кітапта  шыққан  нұсқада  не  текспң  алғашқы
түпнұсқасындағы түрі, не үстінен жүргізілген түзетулер кездеспеиді. Демек,
«түзетілген»  қолжазбалық мэтін  машинкаға басылған,  содан  кешн  машин-
Ш
 
99

I
кадан шыққан мәтін тагы да редакцияланган. Мұның ғылыми текстологияға 
үш қайнаса сорпасы қосылмайтынын айтьш жату артық!
Екіншіден,  кітапта шыққан  ертегінің стилі  барынша жазба эдебиетке 
жақындастырылған.  Әрине,  ертегі  стилі  ауызекі  сөйлегендіктен  қалыпқа 
салып  құйған  кірпіштей  теп-тегіс,  жап-жатық  бола  қоймауы  ықтимал. 
Сондықтан  кейбір  сөйлемдер  ұзақ,  шұбалаңқы  болуы  мүмкін.  Оларды 
дұрыс  сөйлемге,  синтагмага  бөлу  шарт.  Бірақ  сәйлемге  бөлем  деп,  бір 
сөздің  өрнына  басқа  сөз  қөюға  немесе  түгел  бірнеше  сөз  тіркесін  ойдгн 
қосуға болмайды.  Онда біз ертегінің стильдік, лексикалық ерекшеліктері- 
нен  айырыламыз.  Ендеше,  ертегі  тілін,  ауызекі  сөйлеу тілін,  керек  бөлса 
өткен дэуірлерге тән  лексиканы  зерттеу  мүмкіншілігін  жөғалтамыз.  Сөн- 
дай-ақ  кейбір  фөнетикалық  ерекшеліктерді  де  сақгаған  жән.  Айталық, 
жөғарыда келтірілген қөлжазбада 
«үйге қалтырып», «әбден тыңлап»
 
деген 
сездер  бар.  Осындай  фөнетикалық  әзгешелікті  неге  кітапта  сақтамасқа? 
Бұп біздің тілшілерге де өте пайдалы емес пе?
Бұдан  шығатын  қөрытынды:  біздің  фөльклөртану  ғылымымызда 
(эдебиеттануда  да)  текстөлөгиялық  зерттеу  ісі  кекейтесті  мэселелердің 
бірінен  саналады.  Орыс  фөльклөртану  ғылымында  бұл  мәселеге  кептен 
бері кәңіл  бәлініп жүр. Бірнеше автөр текстөлөғия прөблемаларын арнайы 
қарастырып, өйлары мен пікірлерін өртаға салғаны белгілі. Әсіресе, орыс 
фольклортану ғылымының  аса  кернекті  өкілі  прөф.  В.Я.Прөпп  фөльклөр 
шығармаларын әдебилендіру -  тағылық деп есептеген.
Ал, қазақ фөльклөртану ғылымы бұл прөблемаға элі көңіл бөлмей ке- 
леді.  Сөл  себепті  де  біздің  құрастырушыларымыз  бен  редактөрларымыз 
жинаққа енген мәтіндерді, «қазаншының еркі бар қайдан құлақ шығарса» 
дегендейін,  өз  еркінше  түзеп,  редакциялайды.  Тіпті  кей  жағдайда  халық 
тексі  эдеби  калыпқа  түсіп  кеткенін  көреміз.  Бір-екі  мысал  келтіре  ке- 
тейік. Әбубәкір Диваев  жинаған біраз ертегілер Кеңес заманында бірнеше 
рет  жарық  кергені  белгілі.  Мэселен, 
1946,  1957-1964 
жылдары  шыққан 
жинақтарда  жэне  арнайы  Ә.Диваев  мұрасына  арналған  кітапта.  Міне, 
алдымызда  «Үш  ауыз  сөз»  атты  ертегінің  екі  басылымы.  Салыстырып 
керелік:  «Қазақ ертегілері»,  1 9 5 7 ,1 томда:
«Ертеде  бір  байдың  жалғыз  баласы  жылқы  бағып  жүрсе,  бір  адам
келіп:
-  «Балам!  Бір айғыр үйірлі жылқы берсең, мен саған үш ауыз насихат 
сөз үйретейін, — депті.
Бала тұрып:
-  Құп!  Берейін, үйретіңіз, -  дейді.
Әлгі кісі:
-  Балам! 
Суын ішкен құдыққа түкірме,
 
ертеңгі асты тастама, өң қөлың 
үрыс бастаса, сөл қөлың арашашы бөлсын, -  дейді.
Бала  бір  үйір  жылқы  береді.  Әлгі  адам 
жылқыны  айдап  өз  жөніне 
кетеді.
 
Кешке бала үйіне келеді. Әкесі:
-  Мал аман ба? -  дейді.
100

Баласы:
-  Мен үш  ауыз  наснхат үйреніп,  бір  айғыр  үйір жылқы  бердім,  оасқа
М Л  
Ш
мал аман, -  деиді. 
.  „  
с
Әкесі ашуланып, баласын қуып жібереді. Әкесінен түңілген бала бір-
неше  күндер  далада  қаңғырып  жүріп,  бір  қалаға  келеді.  Қаланы  аралап
жүріп, ханның ордасына кездеседі. 
.
Ханның нөкерлері 
мүның жат жерден кепген,
 
бөтен  адам  екенін се-
зеді де жөн сүрайды  (240-241-6). 
... 
. 
- 
Щ
Ә.Диваевқа  арналған  «Қазақ  халық  поэзиясы»  (1964)  кітабында
бұл ертегі түпнұсқадан  алынған:
«Ертеде  бір  бай 
бар  екен.
 
Байдың  жалғыз  баласы  жылқы  бағып
жүпсе,  бір  адам  келіп 
айтады:
 
«Балам,  бір  айғыр  үйірлі  жылқы  берсең, 
мен  саған  үш  ауыз  насихат  сөз  үйретейін»,  -  
дейді.
 
Бала  түрып  аитады: 
«ҚұП  берейін, үйретіңіз!» -  дейді.  Әлғі кісі айтады: 
«Бапам,  дәм татқан 
жеріңе қас қылма,
 
ертеңғі асты тастама, оң қолың үрыс бастаса, сол қолың 
арашашы  болсын», 1  Дейді.  Бала бір айғыр үйір жылқы  береді.  Әлп  адам
^   \  
\   •  Т Г ____ — 
г * о   і г т і і т і а   Т / 0 П Р П 1  
Г П І Г Р Р 1  
Г \П іт .1 П һ к 1 и
сұраиды
и и і / и / »  
— -------------------------і
«м ал аман ба?» -  
деп.
 
Баласы 
айтады:
 
«Мал аман, мен үш  ауыз насихат 
үйреніп, бір айғыр үйір жылқы бердім»,  -  дейді. Әкесі түрып ашуланады: 
«Сен  адам болмайсың,  сен мені бүлдіреді екенсің.  жогал,  көзіме көрінбеи
деп.  Бала  әкесінен  кейіс  естіген 
с о ң ,  
өкпелеп  шыгып  кетеді  де
кет».
жүріп
Қ Ш ш и Ы .
  и ш п ь ш и  
— --------1----------  
. 
•
базардың ішін  аралап жүріп,  ханның ордасына келеді.  Ханның некерлері
* 
. 
^ 
_____ — * 
/эту/эы  ^ д т р н   Я Д ЯМ  Г.ҺІКЫ ЛОЫ
көрінеді деп, баладан сүрайды»
 
(48-6). 
'  .  ^ 
І  
•  •  отт, ІГ,
Цитатаны эрі қарай созудың қажеті жоқ.  Енді басқа бір ертепні алып
көрелік.  «Ақылды  етікші» ертегісі. 
«Қазақ ертегілерінің» I томында:
Бұрынғы
уақьпымен орындап түрады  екен.  Бір күш  бүл патша:  «Менің 
эрқашан халық пайдасына еткен эмірім орнына  нақпа-нақ келш түрады жэне 
халқым да мені жақсы корді. Сондықган да мен олардың паидасьш оилаимын. 
Енді мен осы халқыма зиянды бір әмір тарагайын. Халқым тыңдап орнына кел- 
тірер  ме  екен?  Жоқ,  келгірмес  пе екен?» -  деп  оилап, уәзірлеріне. 
Халыққа 
тегіс хабарландырыңдар:
 
Ешкім басына пайда қылмасын! -  деп, 
әмір қылады. 
Бүдан соң 
уэзірлері бүл әмірді
 
халыққа естіртіп больш, пагшаға:
-   Халқыңыз  әміріңізді  нақпа-нақ  айтқыныңыздаи  орнына  келтіретін
° ЛДПатша уэзірлеріне  еш  жауап  айтпайды.  Түн  болған  соң үстіне ботен, 
ескі  киім  киіп, 
әмірінің  қалай  орындалганын  көру  үшін  көшеде
 
жүрсе, 
шеттегі
 
бір үйде  шам жанып тұр 
екен.
 
Патша қаиыр  сүраған кісі  болып, 
шам  жанып  түрған  Я
 Н
  үйдің  ішінде  бір  етпшн  етік  тіпп  отыр 
екен.  Етікші қайыршыны коріп 
түра
 
келіп, бір кішкене нан береді. Сонд
қаиыршы:
101

-  
Сен патшаның әмірін тұтпаган не қылган адамсың? «Ешкім басына 
пайда қылмасын және шам да жақпасын?», -  
дегені қайда? дейді...»
 (259- 
260-6).
«Қазақ халық поэзиясында»:
«Бұрынғы өткен заманда 
халқына пайдалы
 бір әділ патша болған екен. 
Әрбір 
тәртіптері халқына
  еш  тоқтаусыз  уақытымен  орындалып  тұрады 
екен.  Бір  күні  бұл  патша 
ойлапты:  «Мен  эр  уақыт
  халық  пайдасына 
қылган
 әмірім орнына нақпа-нақ келіп тұрады және халқым да мені жақсы 
кореді,  сондықган  мен  олардың да  пайдасын  ойлаймын.  Енді  мен 
бұқара 
халқыма  зиянды  бір  эмір таратайын,  халқым  тындап  орнына  келтірер  ме 
екен, 
болмаса
  келтірмес  пе  екен», -  деп  ойлап,  уәзірлеріне 
әмір қылады
: 
«Халыққа естірт,  ешкім  басына пайда қылмасын  жэне 
кеш болганда  шам 
жақпасын!»
  -  деп.  Бұдан  соң  уәзірлер  халыққа  естіртіп  болып,  патшаға 
білдіреді:  «Халқыңыз  эміріңізді  нақпа-нақ  айтқаныңыздай  орнына  кел- 
тіретін  болды  ,  -  
деп.
  Патша  уэзіріне  еш  жауап 
айтпай,
  түн  болған  соң 
үстіне бетен, ескі 
жаман
 киім киіп, 
«Халқым залал әмірімді тұтқаны рас 
па  екен»,  -   деп,  аралап
  жүрсе, 
шетте
  бір  үйде  шам  жанып  тұр.  Сонда 
патша  қайыр  сұраған  кісі  болып,  шам 
жанып
  тұрған  үйге 
кіріп,  қайыр 
сұрайды.
  Үйдің ішінде бір  етікші етік тігіп отыр екен, етікші қайыршыны 
көріп, 
түре келіп  (Дұрысы:  «түрегеліп» болар),  патшага
 бір кішкене  нан 
береді.  Сонда 
патша айтады:
  «Сен патшаның эмірін тұтпаған не қылған 
адамсың, 
патшаның  бұйрыгы  бар  емес  пе  еді?
  Ешкім  басына  пайда 
қылмасын жэне шам да жақпасын деген...» (65-бет).
Міне, екі мэтіннің екі рет басылған нұсқасы. Екеуінде текстологиялық 
біраз  езгешеліктер  бар.  Екеуінің  қайсысы  дұрыс?  Қолжазба  қорындағы 
текстің түпнұсқасымен  салыстырганда,  1964  жылы  Ә.Диваевқа  арналған 
жинактағы мэтін дұрыс болып шықгы.  Келтірілген мысалдардағы курсив- 
пен  берілген  өзгешеліктер  былай  қарағанда  ертегіге  айтарлықтай  нұқсан 
келтіріп тұрған  жоқ сияқты. Алайда, олай емес. Жіті қараған ғалымға бұл 
текстологиялық өзгерістердің терең мэні бар.
Біріншіден,  салыстырудың  нэтижесінде  байқағанымыз,  «Қазақ  ер- 
теғілері»  жинағында  шыққан  мэтін  біраз  текстологиялық  «жондеуге» 
түсіп,  әдеби  редакңияланған.  Қүрастырушылар  мэтіндегі  кейбір  создер 
мен сойлемдерді кысқартқан, озгерткен, тіпті кейбірінің орнына оздерінің 
жанынан  қосқан.  Соның салдарынан ертегінің тілі  шұбарланған,  ауызекі
сөилеу  тілінің  ерекшеліктері  жоиылған:  халық  ауызекі  тілде  қолданатын 
сөздер  эдеби  создермен  ауыстырылған,  ауызекі  әңгімеде  жиі  кездесетін, 
төл  созбен  берілетін  экспрессивтілік  жай  ғана  авторлық  баяндаумен 
алмастырылған. Редакция жасаушылар ертегі тілін халықтың ауызекі тілі- 
не жақындатамыз деп, қарапайымдылыққа ұрынған, стилистік ақаулар жі- 
беріп, ертегіге тэн стильді жоғалтқан.
Екіншіден,  «Ақылды  етікші»  атты  ертегідегі  текстологиялық 
өзгертулер  зерттеушіге  ертегі  жанрына  тэн  кейбір  ерекшеліктерді 
аңғартпайды.  Мысалы,  1957  жылғы  жинақта 
«Бұрынгы  өткен  заманда
102

бір  патша  болган  екен»
  деп  жазылса,  қолжазба  мен  1964  жылы  шыққан 
тексте 
«Бұрынгы  өткен заманда халқына пайдалы  бір эділ патша болган 
екен»
 делінген.  1957 жылы шыққан жинақгағы 
«халқына пайдалы»,  «эділ» 
деген сөздерді қысқарту дұрыс емес. Бұл жерде құрастырушылар идеялық 
жағына  мэн беріп, ертегіні «идеялық нашарлықган» тазартпақ болған бо- 
луы  керек.  Бірақ олай жасамау керек еді.  Себебі бұл ертегі XIX ғасырдың 
аяғы -  XX ғасырдың бас кезінде жазылып алынған. Ал, бұл ертегші аитқан 
Қазалының  қазағы  Қансабай  Амандықов  өзінен  бұрынғы  қариялардан 
естігені күмәнсіз. Олай болса, бұл ертегі ертеден келе жатыр. 
Б а сқ а  
сөзбен 
айтқанда, бұл ертегіде жалпы фольклорға тэн бұқара халықтың «әдш, паи- 
далы патша», «жақсы хан» туралы арман-түсінігі айқын көрінеді.  Бүл фи-
лософтар үшін өте мәнді  фактілердің бірі.
Жарыққа  шыққан  ертегіні  қайта  бастыру -   өте  жауапты  іс.  Ал,  егер
оның қолжазба түпнүсқасы сақгалған болса, онда ол мәтінді тағы да жаңа
жинаққа  енгізу  шығарушыдан  көп  жұмысты  талап  етеді.  Ең  алдымен
жинаққаенгізетінертегініңқолжазбадағытүпнұсқасыменжарыққашыққан
мэтінін  өте  жіті  салыстырып  алу  керек.  Соның  нэтижесінде  олардың 
арасындағы өзгешеліктер  анықгалынуы тиіс.  Бұл өзгешеліктер  екі себеп- 
тен болуы ықтимал. Бірі -  Кеңес өкіметі тұсындағы цензураның кесірінен 
болған  өзгерістер;  екіншісі  -   құрастырушы  мен  баспадағы  редактордьщ 
еркімен болған «жөндеулер».  Алғашқысы Ә.Диваев материалдарын қаита 
бастырғанда  кездеседі.  Кейінгісі  Г.Н.Потанин  фолыслорлық  мүраларын 
шығарғанда  ұшырасты.  Екі  жағдайда  да  анықгалған  айырмашылықтар 
текстің  кейінгі  басылымында  берілген  түсінікгемелерде  көрсе-плді.  Мы- 
салы,  1972  ж.  шыққан  «Казахский  фольклор  в  собрании  Г.Н.Потанина» 
атгы  жинаққа  жинаушының  езі  бастырып  шығарған  мәтіндер  де  кірді. 
Бірақ  көп  жағдайда  олардың  архивтегі  түпнұсқасы  қарастырылып,  ара- 
ларында  алшақгық  бар  ма,  жоқ  па,  сол  анықталып  отырылды.  Сондаи- 
ақ  Г.Н.Потаниннің 
өзі  бастырған  текстерге  берген  түсшіктемелердің 
түпнүсқасы табылғанынша ескеріліп  отырды.  Егер текстщ варианты бол-
са  ол негізгі текстермен бірге, немесе түсінікгемеде берілді.
Кез келген ертегіні баспаға дайындағанда, мэтіннің ішінде кездесетін 
ертекшінің  немесе  жинаушының  түсінік  сөзін  анықтап,  көрсетіп  отыру 

жүктеу/скачать 22,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: