М. И. Фетисовтың. «Русско-казахские литературные отношения

мен оның ауыз әдебиетін ата йды. Ол б ыл а й деп ж а з д ы :
«Ал бұл жөні нде қ а з а к ха л қы н з ер тт е уші л е р ді ң бәрі бір 
а у ы з д ан
оған берген мі нездемесі
д әл ел
б ола а ла ды ;
о л а р қ а з а қ т ы интеллекті к (а қыл- ойы) ж а ғ ы н а н д а р қ а н
д ар ы нд ыл ы ғ ы ме н жә не көркем өнерінің а л уа н түр л і әрі 
ма змұ н дыл ығ ыме н д а р а л а н а т ы н х а л ы қ
деп 
санайды... 
сол сияқты қ а з а қ т а р ауызекі сөзде де 
ж а р а т ы л ы с ы н а н
шын ай ы шешендікті сүйеді жә не оны б а ғ а л а й д а б і л ед і » 1.
Автор одан әрі сөз өнерімен бірге ән ші лі к пен күйші- 
л і к өнер де қ а з а қ т ы ң қ а ны н а сіңген қа сиет екенін, к а з а к -
т ын м у з ы к а л ы к мұ ра сының д а есепсіз мо л дығын 
ж ә н е
осы бір телегей теңіз ән-күйін т ы ң д а ғ а н д а оның «көркем- 
дігі мен с о н ылығ ына қ а йр ан к а л ғ а н ы н » тебі рене ж а з а д ы .
Міне, т ар и хи к ы с қ а ме рзімде қ а з а к т ы ң ұ л т т ы к мәде- 
ниетінің шын м а ғ ын ас ы нд а ғы , көркем әдебиеті нің өніп- 
өскен к ұ н а р л ы то пыра ғы, к ө з - б а с т а у л ар ы н ы ң негізі б о л ­
тан дәстүрлі ә д е б и - м у з ы ка л ы қ м ү р а ла р, а л ғ ы
ш а р т т а р
о с ыл ар еді.
Ш ЕШ ЕНДІК МЕКТЕП
Ақ ын ды к пен ше шенді к — егіз өнер. Әдетте, 
к а з а к -
тын, а к ын ы — шешен, шешені — акын. Мәселен, к а з а к
әдебиеті нің классиктері : Б ұ к а р
Қ а л қ а м а н ү л ы
(1668— 
1781), М а к а м б е т Өте мі сүлы (1804— 1846) жә не Абай Қү- 
н а н б а й ұ л д а р ы (1845— 1904) акын, әрі шешен болған.
Қ а з а к а к ы н д а р ы мен шешендері ні ң а л ғ а ш қ ы ү ст а з д а -
ры — әкесі мен шешесі, ата сы
мен әжесі , асса ақыл-бі - 
лі мі мен, ақ ын-шешенді гі мен елге т а н ы л ға н ауылда с, ру- 
л а с к а р и я л а р , х а л ы қ д а н а л а р ы . Көпті көрген, көп ж а с а -
ған' к а з а қ қ а р и я л а р ы о к ы ма с а д а көкейге т о қ ы ғ а нд ар ын ,
одан ж а с а ғ а н к о р ы т ы н д ы ла р ын қ ұ й м а қ ү л а к ж а с т а р ғ а
үйретуден ж а л ы к п а ғ а н .
Т а л а п т ы ж а с т а р үлкендерден, қ а р и я л а р д а н
өнер-бі- 
лі м үйренуді өздері не міндет, мұ р ат тұтқан, ж а қ с ы н ы ң
атын ерттеп, қ а с ы на еріп үлгі-өнеге ал уд ы ар- на мыс са- 
н ам а ғ а н . Сонсын, үлгі алып, үста з т ұ тқ а н а д а м ын а әр- 
к а ш а н келіп сәлем беріп, а қ ыл ке ңе с сұрап, қүрметтеп
т ұ р уд ы да үмы т па ғ ан . Мұн ың өзі ж а с т а р ғ а
оқу 
ілімі 
б о л ма с а да са на ілімін үйрететін ере кше мектеп болған.
Қ ан да й болмасын белгілі бір өнер с а л а с ы н д а
а т а ғы
ш ы к к а н белгілі а д а м д а р д ы ң б ар лы ғ ы да осындай « ха л ық
мектебінен» тәлі м-тәрбие, үлгі-өнеге алған. Мәселен, Қа-

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: