Ы. Алтынсарин. «Киргизская хрестоматия»

тап жи н а л ып ,
топтап ж а р и я л а н а баст а ды.
Мэ с ке у д е 
1923 ж ы л ы « Мы ң бір м а қа л », Тә шке н д е 1927 ж ы л ы « К а ­
з а к м а қ а л д а р ы » ( қ ұ р а с т ы р у ш ы Ә. Д и в а е в ) ,
А л м а т ы д а
1935 ж ы л ы « К а з а қ т ы ң м а қ а л д а р ы мен мәтел де рі » (құ- 
р а с т ы р у шы Ө. Т ұ р м а н ж а н о в ) атты ж и н а қ т а р басыл ды.
Содан бері м а қ а л - м әт е л н ұ с қ а л а р ы қ а й т а л а п б а с ы л ып
келеді.
М а қ а л - м ә т е л д е р д і ң төңкері стен бергі б а с ы л ы м д а р ы н а
тән е р е кше лі ктер — м а т е р и а л д а р и д е я л ы қ
м а зм ұ н ын а,
көрк емд і к қ ұ н д ы л ы ғ ы н а қ а р а й , т а қ ы р ы п т ы қ принцйппен 
жүйеленген. Б а р л ы ғ ы н д а д ер лі к азды-көпті түсі нд і р ме — 
алғы сөздер бар. Б ү л ж е р д е қ а з а қ ауыз әдебиеті нің ж а н а -
шыр ж и н а у ш ы с ы Ө. Т ү р м а н ж а н о в т ы ң
еңбегін ер ек ше
ата у ләзім. Ол е с к і л і - ж а ң а л ы г а з е т - ж у р н а л д а р д а , ж и н а к -
к і т а п ш а л а р д а бүрын-соңды ш ы қ қ а н жә не ә д еб и - т ари х и
архивтерде қ о л ж а з б а күйінде. ж а т қ а н қ а з а қ м а қ а л д а р ы
мен мәгелдерін іріктеп белгілі бір жү й ег е са лып, үнемі 
ж а р и я л а п келген. Ө. Т ұ р м а н ж а н о в қ ү р а с т ы р ғ а н м а қ а л -
мәтелдер ж и н а қ т а р ы 1 и д е я л ы қ ж ә не к ө р к ем д і к ж а ғ ы н а н
т а л ғ а п а лынуыме н, т а қ ы р ы б ы
мен 
м а з м ү н ын а
к а р а й
жүй ел еп түзі луімен ж ә не б ас к а ж и н а к т а р ғ а
қ а р а ғ а н д а
ә л д е қ а й д а т о лы қт ы ғы ме н д а р а л а н а д ы .
Ал а й д а бұл ж и н а к т а р д а к е мші лі ксі з емес. Кү ра с т ы-
рушы а т а л ғ а н ж и н а к т а р ғ а халыктын. көне к ө з к ар а с ы н ,
наным-сені мдері н көрсететін бі р с ыпыра е жел г і 
м а к а л -
мәтелдерді енгізбеген. А л ды ң ғы ж и н а у ш ы - ж а р и я л а у ш ы -
л а р а т а лм а й д ы . С о н д а й - а к ж и н а к к а енген н ү с к а л а р қай- 
дан ал ы нғ аны , қ а л а й ж и н а л ғ а н ы көрсеті лмейді.
Ата лғ а н ж и н а қ т а р д а түсінік д әрежесі нде г і
бірен-са- 
ран алғ ы сөздер, ша ғын шолу м а к а л а л а р бол м а с а , қ а з а к
м а к ал - м ә т е л д е р і к ы р қ ы н ш ы ж ы л д а р ғ а
дейін а р на й ы 
зерттелген емес.
М ак а л - м ә т е л көшпелі елді ң т ү р мы с ы н а н туып, 
сол 
ха л ы к өмірінің б а р л ы к са ла сы н к а мт и т ын ы н, бейнелейті- 
нін көрсете келіп С. Се й фу л ли н ж а л п ы ауыз әдебиеті не 
о рт а к бір ой та с та й ды . «Ауыз әдебиеті ні ң к а й бөлімі 
болса да, — дейді ол, — сол заманнын, т ү р м ы с ы н ың кан- 
дай болғанын, т ұр мы ст ы ң әсерімен ол т ұ р м ы с к а үса п ту- 
ған сана, к а н д а й сөз, к а н д а й әд еб и ет б о лғ а нын көрсетеді. 
За м ан ы н а қ а р а й к ү л к іс і, тауына қ а р а й түлкісі; С абасы н а
қ арай піспегі, мүртына қ а р а й іскегі
деген е р е ж е сөздер

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: