Сөз сөйлей білу. Келіссөздер оны нақты адам көріп тұрған мәселелерді мә- нерлеп, анық түсіндірулерден басталады. Фактілер мен сезімдер жеке бас тұрғы- сынан алғанда «Мен» тұжырымдамасымен ұтымды болады. Адамдар арасындағы қарым-қатынастың өтуі тегіс болады, егер агрессивті «Сіз былай істегенде менің ашуым келеді» дегендердің орнына сіз «Сіз үшін менің көңілім түсіп қалды» деген- дерді пайдаланатын болса, онда мұндай бекіту басқа тұлғаны айыптауға мәжбүр- лейді немесе ол қорғаныс ұстанымына кетеді. Көліссөз бойы жеке сұрақтар емес, басты назарда жалпы іс қалады.
Келіссөздер үдерісі адамдар неге қол жеткізгісі келетіндігін ойластырған жағдайда неғұрлым тиімді болып табылады. Мүмкіндігінше алдын ала кездесу орны мен ыңғайлы уақытын жоспарлаңыз. Сіздердің талқылауларыңызды бұзбай- тын, аудармау немесе үзбейтін, тыныш және бейтарап орын болады.
Тыңдай білу.Тыңдай білу – барлық назарын басқа адамға аударатын белсен- ді үдерістің шоғырлануы. Басқа адамды ынталандыруда ой бөлісу және сезімін білдіру, естігенге пікір айту және көзқарастар контактісі – сіз мүдделі немесе не дегенін түсінетін көмек көрсету дағдылары. Әрқашан «Не туралы айтатыныңызды мен түсінемін», «Менікі дұрыс па?» немесе «Мен не айтқаныңызды естідім. Қа- лай ойлайсыз?» деген сұрақтарды қою пайдалы. Белсенді тыңдау, басқа тұлғаны еститініне, қабылдайтынына және құрметтейтініне сендіреді. Белсенді тыңдау қа- білеті ашық келліссөздерді қолдайды.
Алдын ала ойластыру немесе болжау келіссөздер барысында тыңдаушыны алаңдатады. Әлсіреген көңіл және тыңдау түсінбеушілікке, дұрыс емес шешімдерге және созылмалы қақтығыстарға әкелуі мүмкін.
Түсіну. Екі жақ та шешімдерді іздеуді бастамас бұрын, өзара түсіністікке қол жеткізу қажет. Егер екі адам бір-бірінің мәселелері мен тәсілдерін түсінбесе, келіс- сөздер үдерісі тоқтатылады, не жұмыс істемейтін шешім қабылдауға әкеледі.
Белсенді тыңдау түсінуге ынталандырады. Басқа адамның айтып тұрғанына, өзіне немесе тұрпатына қажетті назар аудару маңызды. Дене тілі, бет пердесі, қол қимылы және көз түйістіру контактілері басқа адамның ойы мен сезімінен хабар бере алады. Байқау тек бақылаушыға бірінші сұрақ қойғанға дейін тиімді болады,
«Мен сізді дұрыс түсіндім бе?» немесе «Мен сіздің шаршағаныңызды сезіп тұрмын. Ол туралы сөйлескіңіз келе ме?» және «Сіз өзіңізді қалай сезініп тұрғандығыңыз жайлы естігім келеді?» – адамдар арасындағы қарым-қатынас пен түсінушілікті жақсартатын жақсы мысалдар.
Келіссөздер – осындай қатынастарды, қақтығыстарды жауласпай шешу тәсілі.
«Жақсы жігіттер» немесе «жаман жігіттер» немесе «ұтқан/жеңілгендер» жоқ. Келіс- сөздер тең деңгейде құрылады. Бірде біреуі екіншісіне қарағанда артық құқық пен бақылауды ала алмайды. Жеке идеялар, қатынастар, құндылықтар мен мақсаттар заңды түрде танылады. Шешім бірлесе қабылданады.