Бағдарламасы бойынша жарық көрді Салықов К. Шығармалары / К. Салықов. Астана: Фолиант, 2014

121
Мосье Трике тақтайда
Қалпағын ескі тастай ма?!
Бөлмесінде Татьянаның
Құшақтасып қыздар жатыпты.
Көп ойға жалғыз батыпты
Сәулесі баурап Диананың;
Татьяна іздер амалды,
Далаға қарап қараңғы.
 
III
Онегин тойға келгенде,
Жанары ойнап қағынды.
Ольгаға назар бөлгенде
Жанынан жалын жағылды.
Қыз сонда жедел ойланды,
Түсінбей үнсіз толғанды;
Қызғаныш салған сағыныш
Суық қол жеңген бағыныш,
Жүрегі қысып іркілді;
Қараңғы меңіреу тартады,
«Өлем», деп Таня айтады,
Ол үшін өлу сүйкімді:
«Жанымды күңкіл қинамас,
Ол маған бақыт сыйламас».
IV
Алға бас, алға, тарихым!
Жаңа адам сырын барлашы.
Красногорден бес шақырым
Ленскийдің бір топ деревнясы.
Жайнап тұр, ескі бұл жерде 
Философиясы мол құм шөлде,
Зарецкий тентек ап­аман
Қартшыларға қатал атаман;

122
Тентектер сыйлап тік тұрған
Оның көп айтар жақсы ісі;
Зор әулет жесір басшысы,
Помещик жайлы, мықты жан;
Таза адам, толып асылға:
Түзелер біздің ғасыр да.
V
Күн болды­ау мақтау тыңдалар,
Аймаққа даңқын білгізер:
Пистолетпен көзір тұзға дәл,
Бес сажын жерден тигізер.
Ғажайып жері тағы бар
Жорықтар жоқта сыналар;
Жай жатқан саздан татты дәм
Қалмақтың құлап атынан,
Француздарға ішкіш зюзадай
1
,
Тұтқынға түсті ең ірі!
Регулдай
2
 ардың тәңірі,
Шабытты қайта мазалап,
Вериден
3
 алып жүрмекші
Қарызға екі­үш шөлмекті.
VI
Талайды салды­ау тәлкекке,
Ақымақтың басын қатырып;
Естіні есер етпекке,
Әр сақта жүрді шатылып.
Ашық не жабық септейтін,
Бұлтағы құрғақ кетпейтін;
Кейде аңқау бармай ұзаққа,
Түсетін өзі тұзаққа.
1
 Зюзад – маскүнемдіктің ең ірісі.
2
 Регул – б.з.д. III ғасырдағы Рим қолбасшысы.
3
 Вери – Париждің рестораторы.

123
Егеске кірсе жарқылдап,
Тік жауап, томпақ беретін,
Үндемей кейде жеңетін;
Есеппен сонда қарқылдап,
Жастарды дауға шақырар,
Тосқауыл жасап бақылар,
VII
Келісімге әлде келтірер,
Үшеулеп таңғы ас ішуге;
Сонан соң сырттай өлтірер,
Келемеж, өтірік ішінде,
«Бұрынғы уақыт өзгерді»
Көрген түс асау кездерді
Көксейміз қалған сақталмай.
Зарецкий жайлы айтқандай,
Қараған, мойыл не түрлі
Түбінде тапты ақылды,
Өмірі болды татымды,
Капустаға Гораций секілді;
Үйрек­қаз үйірі молықты,
Балаларға әліппе оқытты.
VIII
Ақымақ емес, ал бірақ,
Жүретін Евгений ұнатпай.
Ойына өктем болды сақ,
Түйінге қиын сын артпай.
Уақытты құндап екеуі
Сыйластық бастар жетегі;
Таң ата ерте келгені,
Таңдантпас аста көргені.

124
Екеуі сәтті жолыға,
Ашылды көрші базары,
Онегинге ауды назары:
Хат берді ақыннан қолына.
Онегин терезе түбінде
Оқыды баспай дым үнге.
IX
Икемді мәнді қалпымен,
Сын сағат туды бұл ерге;
Әдепті салқын салтымен
Шақырыпты Ленский дуэльге.
Әу демде Онегин қарқындап,
Елшіге айтты айқындап;
Білдірді шешім жетегін,
Әрдайым дайын екенін.
Зарецкий уақыт көп алмай
Кетуге жылдам баптанды;
Жұмыс көп, үйіне аттанды,
Шықты да кетті оралмай;
Қалың ой Евгений шеккені
Өзіне өзі өкпелі.
X
Сазайын тартар талдаумен,
Салды өзін жабық сотына,
Көп кінә болды арнаумен:
Дем берді жалын отына;
Ұялшақ, нәзік арманды,
Қорлауға сол кеш арналды.
  Арманға ақын ұмтылсын,
Өмірге ерке құлшынсын,
Он сегіз оған көп болмай,   
Деп Онегин оны сүйетін;

125
Таппады­ау достық ретін
Әзілге  жеңіл сәт қонбай;
Бала емес албырт, жауынгер,
Жөн еді­ау, болу тәлімді ер.
 
XI
Сезімге сергек болсайшы,
Аңдарша жүнің үрпитпей;
Жас жүрекке қолдаушы
Сол еді­ау, жүрсе жын түртпей.
«Енді кеш, уақыт тез өтті,  
Деп ойын ол да тежетті.  
Тап болды дуэлші жын атқыр,
Өсекші, жауыз әрі айтқыр...
Сараптар естіп әр кісі
Сөздерін оның қызықты
Бірақ та, қылжақ қызыпты».
Мінеки, қоғам талқысы!
Айғағы ардың   құдайың,
Табынған соған Күн­Айың.
XII
Жан кегі іште шыдамай,
Ақынды жауап састырды.
Сөзуар көрші сынатпай,
Жайнатып жауап тапсырды.
Қызғаншақтың туды мейрамы!
Сотанақ сезім қайрады,
Әзіл деп кері кетпеді,
Жүрегін үркек етпеді.
Пистолет ашар желкенді.
Білінді анық екені:
Диірменге жетер екеуі
Таң мезгілде ертеңгі,
Көздейді­ау оқыс ту сырттан,
Шабынан әлде, шықшыттан.

126
XIII
Нәуетек қызды жек көрді,
Басқа жоқ Ленский амалы;
Кездесу жолы кептелді,
Сағатқа, күнге қарады;
Ақырында қолды бір сілтеп,
Салмақшы қызға шын түртпек:
Ольгаға жетті, састырмақ,
Алдында құтын қаштырмақ.
Қыз таймай таныс ағыннан,
Қарсы алып байғұс ақынды,
Құлшынды көріп жақынды;
Секілді желге табынған,
Елгезек ерке заулаған,
Қалпынан ескі аумаған.
XIV
«Неге ерте кештен кеттіңіз?»
Ольганың тұңғыш сұрағы.
Ленскийді кернеп кетті мұз,
Салбырап мұрны, құлағы.
Қызғаныш, өшті күйініш,
Болмапты ешбір бүлініс;
Толқытты нәзік балдырған,
Елгезек құмар қандырған!
Өзгертті Ленский шешімін.
Сүйгені таймай салтынан,
Әрең тұр жаны шалқыған,
Сұрауға даяр кешірім,
Байланып тілі булықты,
Ол бақытты, ол мықты.

127
XV, XVI, XVII
Тағы да үнсіз мұңайған,
Алдында ол тұр Ольганың.
Владмир аузын құм шалған
Өткен кеш айтпас толғағын;
Ойы бар: «Болам қорғаушы.
Айқасам туса зорлаушы.
Жалындап мақтар, күрсінер
Жас қызды қолға түсірер;
Сұмпайы уын жасырған
Қостаңдық гүлге жабыса,
Бұтаға дәмі дарыса
Солар гүл жартылай ашылған».
Осының бәрі, достарым:
Досыммен дуэль тосқаным.
XVIII
Білсе ғой қандай жараның
Татьянамның жүрегін тескенін!
Көңілдің басар алаңын
Білсе ғой қатер ескенін.
Ленский мен Евгений таңертең,
Қатерге түсер жан өртер;
Махаббаты әлде оның,
Қайырар ма еді оқ жолын?!
Бұл сезім жаққа суыған,
Еш адам қадам баспады.
Онегин сырын ашпады;
Татьяна дымы құрыған;
Нянясы білер ондайды,
Аңқау ғой, құпия қонбайды.

128
XIX
Кеш бойы Ленский абдырап,
Айырылды айқын шырайдан;
Музадан тапқан жан жұмақ,
Адамдар солай мұңайған,
Клавикордқа
1
 отырды,
Аккордқа әуен толтырды.
Ольгаға қабақ ашыпты,
Сыбырлап, иіскеп ғашықты.
Бірақ та, уақыт тақады:
Жүректі меңдеп сағыныш,
Қоштасу тосып жалыныш,
Жарылып бара жатады.
«Не болды», деп Ольга көз салды,
Соңғы рет көрді, тоқталды.
XX
Үйге кеп пистолеттерін,
Ертеңге қамдап тексерді.
Қайтадан қойды шеткері,
Шам жақты Шиллер, ес берді;
Ораған оны ой жалғыз,
Мұңлы жан келер ойланғыш:
Сұлулық сұмдық алдында,
Жібермес Ольга қалғуға,
Жапқызды елес кітапты.
Жүректе жұлдыз жағылды,
Махаббат шері ағылды,
Жақсы өлең көңіл жұбатты;
Қайта оқу тағы басталған,
Дельвигтей
2
 тойда мастанған.
1
 Клавикорд – фортепьянаның алдындағы музыкалық ескі құрал.
2
 Дельвиг – Пушкиннің лицейде бірге оқыған досы.

129
XXI
Сол өлең десем нанасың;
Сақталды, міне, үндері:
«Қай жаққа алып барасың,
Көктемнің алтын күндері?
Келер күн маған не берер?
Екі көз одан не көрер?
Түнекте ғайып жылжымас,
Тағдырдың заңы бұлжымас.
Түсем бе құлап оқ тесіп,
Әлде ол маған соқпайды...
Түс пен өң бекер жоқтайды,
Уақыт та жетер серттесіп;
Қайырымды әр күн бергені.
Қайырымды түнек келгені!
XXII
«Жарқ етер таңның шапағы,
Шұғыла шашар жарқын күн;
Табытта мүмкін жатармын,
Болғандай пана салқын мұң.
Ақынға болса естелік
Лета
1
 жұтар дес келіп,
Еске алмас дүние үні тар,
Сен келсең жүзің жылытар,
Тамшы жас түсер табытқа
Айтарсың анық сүйді деп,
Мен үшін ерте күйді деп,
Жасынан ғашық бағытта!..
Жан досым, ынтық тосамын,
Келші, кел, менмін қосағың».
1
 Лета – антикалық мифологиядағы бақидағы ұмытшақтық өзені.
9­256

130
XXIII
Күңгірттеу осылай жазды олақ
(Романтизм деген осы ғой,
Романтизімі тым мол­ақ,
Демес те түртті тосын ой).
Әйтеуір қалғып таң алды,
Шаршаған Ленский дем алды;
Идеал деген сөзді айтып
Ұйқысын кетті молайтып.
Көршісі келді түрленген
Ұйқыда тәтті жатқанда.
Кабинетке кірді ақ таңда,
Оятты ашық үндеумен:
«Ұйқыдан қуат қосып тұр,
Онегин бізді тосып тұр».
XXIV
Бұл қате: Евгений ұйқыда,
Өліктей қатқан өзгерді.
Бұзылды түннің сиқы да,
Қарсы алды әтеш Весперді
1
.
Ұйқыда Онегин тым терең,
Жарқырап шықты күн де ерен.
Ұшқыр қар ұйтқып желпінді,
Жайнап тұр, жеңіл жел тынды.
Евгений ұйқы есебін
Армансыз оңдап толтырды.
Оятпай ешкім ол тұрды
Перденің ашты етегін,
Байқады тұрып, жатып та,
Жетіпті кетер уақыт та.
1
 Веспер – таң шолпаны деген сөз.

131
XXV
Қоңырау соқты, тез жетті,
Француз Гильо қызметші.
Халат пен туфли төрлетті,
Іш киім таза кимекші.
Киінді Онегин тездетіп,
Қызметшіге айтты сөз де тік:
Бірге жүр алып жасақты,
Жәшікті оқ бар баса айтты.
Шанаға мініп ынтықтар
Диірменге жетті шапқылап;
Қызметші дайын сақ құлақ,
Қолында Лепаж
1
 мылтықтар
Әкетті бірге. Аттарды 
Қос емен жақта қаңтарды.
XXVI
Ленский бөгетке сүйеніп,
Тосуға ұзақ көнікті;
Зарецкий механик шіреніп,
Диірмен тасын сөгіпті.
Онегин жетті кешіріммен.
Зарецкий айтты кесір үнмен:
«Секундант керек бұл жерде».
Мәттақы классик дуэльге,
Әдіске тапты көнер күн;
Сұлату үшін адамды,
Жібермес қате қадамды,
Дәстүрін сақтап өнердің
Тырысты тәртіп сақтауға,
Тұрады ол біздің мақтауға.
1
 Лепаж – француздың әйгілі мылтық жасаушысы.

132
XXVII
Секундантын Онегин көрсетті:
«Мінеки, досым monsieur Guillot, – 
Деді, – ол бірге дер жетті,
Жүректе жанып тұрса от.
Болмаса аты таралған,
Кіші де болса адал жан».
Зарецкий тілін тістеді:
«Бастаймыз ба?» Бастаймыз! 
Деді Владимир, кетті олар,
Диірмен белгі шеп болар.
Зарецкий мен біздің «адал жан»
Екі жақ үлкен сөз кесті,
Екі жау түнеріп көздесті.
XXVIII
Жау ма еді?! Бірі біріне,
Қандары қашан қызыпты?
Сыйластық орап тіліне,
Бөліскен талай қызықты;
Ал, бүгін ойран салардай,
Өшіккен кегін алардай,
Жорытпас ауыр түстей боп,
Алды артын достар пішпей көп
Жауым деп өлім қаласа...
Не жетсін атты бұрғанға
Қолдары қызбай тұрғанда
Жөн болар таза тараса...
Талқысын көптің ескерер,
Ұяттан жалған сескенер.
XXIX
Пистолеттер әне, жарқ етті,
Сүмбе мен балға жымдасты.

133
Оқпанға қырлы оқ кетті,
Шүріппені саусақ бір басты.
Дәрі де сұп­сұр сағыммен,
Сөреге түсті ағынмен.
Бұралған берік шақпақтас,
Тартылса тағы бұлтартпас
Гильо ұялшақ дәл күткен.
Плащтарын екі жау тастады,
Зарецкий отыз екі аттады,
Өлшеді мінсіз дәлдікпен.
Тұрғызды белгілі орынға,
Пистолеттері қолында.
XXX
«Жақындаңдар енді». Біркелкі,
Көздемей ғана батымдап,
Екі жау жөнді білді еркі, 
Төрт аттам жерге жақындап.
Өлімге бұл төрт баспалдақ,
Евгений тұрды тұспалдап;
Пистолетті алды саспады,
Бірінші көтере бастады.
Тағы да жүрді бес аттам,
Ленский қысып сол көзін,
Көздеуге салған болды өзін,
Бірақ та, Онегин... дәл атқан
Кетті ақын уақыт жолынан,
Пистолет түсті қолынан.
XXXI
Төсіне баяу қол салды,
Құлады ол. Тұман көз бояп
Өлім бар, азап шет қалды.

134
Тап солай қалың белді орап,
Күн түсіп жылып етегі,
Қар сеңі лықсып кетеді.
Сал бойын суық басыпты,
Жігітке Онегин асықты,
Шақырса есен деп те бұл
Ол жоқ қой... енді қатарда,
Кетті ақын мәңгі сапарға!
Бұрқ етті ұшып, әсем гүл
Таң мезгілде солыпты,
Михрабта шырақ сөніпті.
XXXII
Ол жатыр үнсіз, салқын жан,
Аяулы көркі солыпты.
Қақ төсін тесіп атқыған,
Ыстық қан жерге толыпты.
Жап­жаңа осы жүректен,
Сағыныш толы жыр өткен;
Қастандық, сенім, махаббат,
Аралас шаттық­машақат;
Ал, қазір үйдей босаған
Қараң қалған мәңгіріп,
Тыныпты бәрі мәңгілік.
Терезе жабық қаусаған,
Көрінер із де, пенде жоқ,
Тәңірім білсін, емге жоқ.
XXXIII
Жақсы ғой өткір мысқылың,
Жалтартса аңқау жауыңды;
Шошытып сақтар мүскінін,
Сүзеген мүйізім қағылды, – 
Деп қарап ол айнаға,
Ұялса асар пайдаға,

135
Қаруы қайтар сөзімнің
Деп қалса мынау өзіммін!
Одан да тәуір бар жайы,
Дайындап оған кең табыт,
Маңдайдан көздер сәт тауып
Жер тапсақ сыйлы арнайы;
Әкелерге жіберсек тапсырып,
Әкелмек көпке жақсылық.
XXXIV
Пистолеттен сіздің не дерсіз,
Мерт болса жап­жас танысың?
Бейпілдеу жауап бересіз,
Не шығар қуыршақ алыс үн,
Тілдесе ішіп отырып,
Өкініш жанын толтырып,
Атысқа сізді шақырған,
Айтыңыз шыбын жан атынан,
Қай сезім сізді жеңеді?
Қимылсыз қалған жерде ол,
Өлімге өңі берсе жол,
Қу сүйек қатып­семеді;
Үн қатпас, тынар қапылыс,
Сіз айтқан өжет шақырыс.
XXXV
Шыдатпай жүрек шекті азап,
Пистолетін қолы қысқылап,
Ленскийге Евгений тік қарап,
«Өлтірді», деп күш құрап,
«Өлтірді!..» осынау лепке
Қалтырау толды жүректе
Шегініп тұрды әдепті,
Зарецкий баппен әкетті,

136
Шанаға салып өлікті;
Әкеле жатыр үйіне,
Осқыра шауып шүйіле;
Ақ көбік аттар болыпты:
Ауыздық тізгін тежемей,
Заулады ұшқыр жебедей.
XXXVI
Ақын жоқ, қайғыр, достарым:
Гүл жайған шатты сеніммен,
Орындай алмай жоспарын,
Балдырған күннен берілген;
Ол өшті! Кетті тебіреніс,
Мейірімді асыл дем беріс,
Сезім мен ойы жас ұрпақ,
Тілегін асау тасытпақ;
Махаббат қайда шынары,
Құштарлық білім, еңбекке
Қайда күш рухы жеңбекке,
Сіздер де ақын қиялы,
Бақидың елес тірегі,
Поэзияның түсі киелі.
XXXVII
Әлемге мол боп берері,
Туды ма ол атақ туы боп?
Үн бермей қалған өлеңі
Үзілмес те еді сыры көп,
Шығарып көпке атын шын,
Жер мен көк барлап сатысын
Дәреже күтті тым биік.
Көлеңкесін де күн сүйіп,
Әкетті­ау бірге қызыққа
Киелі құпия ашылмай,
Жасампаз кетті тасынбай;

137
Ол жатқан құдайы сызыққа
Жетпейді ұран демеуі,
Тайпылар желеп­жебеуі.
XXXVIII, XXXIX
Мүмкін ғой бұл да ақынның,
Туғалы тосқан тағдыры.
Өткенде асау батыл күн,
Қалар ма суып жан нұры?
Өзгерер өзге күйге еніп,
Музадан безер үйленіп,
Деревняда байлық үйілер,
Сырмалы халат киінер;
Түсінер түбін есептің
Сырқырама ұстап қырықта,
Семіздік салар құрыққа.
Ақыры үстінде төсектің
Алдында үбір­шүбірдің,
Көрінер соңы ғұмырдың.
XL
Оқушым, қайткен күнде де,
Махаббат серті осының,
Жас ақын келмей тілге де,
Қолынан өлді досының!
Селеннің сол жақ сыртында,
Ақынның көрдік жұртын да,
Қос қарағай қосқан тамырын,
Ағын су алмас дамылын.
Көршілес сайдан келеді
Егіншілер онда дем алар,
Әйелдер молдау су табар.
Құмырандар дыбыс береді;
Күрке тал бұлақ маңайы,
Ескерткіш тұр жабайы.

138
XLI
Таза су сонда нәркесі,
Дән егер жердің тойындай,
Бақташы сулап шәркесін,
Ән салар Еділ бойындай!
Қаладан келген ару да
Жаз бойы тыныс алуда;
Салт атпен оқтай атқылап,
Кетеді кейде шапқылап,
Ескерткішке келіп тоқтайды,
Шылбырды қолға жай іліп,
Пердесін шляпа қайырып,
Бет ашып, үнсіз жоқтайды;
Сөзді оқып өңі жанады
Ыстық жас көзден тамады.
XLII
Аяңдап қайтар даламен,
Қиялға толған жан нұры.
Амалсыз толқып санамен,
Ойлантар Ленский тағдыры;
«Не болды екен Ольга?»   деп,
Жүректен  тілек қалмас шет,
Жас жетті, қалды бір міндет,
Тебіренер: «Қайда сіңлім?» деп.
«Қай жерде қашқын шатылды,
Сұлудың сұмдық қырғыны,
Жүр ме екен құрып ындыны,
Өлтірген қыршын ақынды?!«
Мен кейін есеп берермін,
Бәрін де талдап көрермін.
XLIII
Сыр төксем адал жүректен,
Кейіпкерге кепіл бола алам;

139
Уақыт жоқ ойға леккен,
Сыр жалғап, кейін оралам.
Жас, шіркін, проза жағында,
Жүрмейді ұйқас бағында;
Мойындап оған күлемін,
Соңында әрең жүремін.
Өлеңге қосып әрнені,
Қағазды былғап қайтемін,
Жаңаша мені тартады үн:
Өмірдің қатал тәлкегі,
Шулы да тыныш ісімді,
Бұзып жүр көрген түсімді.
XLIV
Басқаша қиял үн берді,
Жаңаша мұңға ұрындым;
Жаңаға салар кім белгі,
Қайғым да қымбат бұрынғы.
Армандар, қайда тәттілік?
Қайда ұйқас деген жас қылық?
Өкінішке ақыры салды ма,
Гүлтәжі солып қалды ма?
Осы ма шіркін білгенге
Сарынның мұңлы жеткені,
Көктемім шулы өткені?
Әзілге салып жүргенде
Оралмай жастық алдыма,
Отыз жас келіп қалды ма?
XLV
Тал түсім жетті, міндеттен
Қашу жоқ, енді жай құшақ!
Қоштасайық достық ниетпен
Жеп­жеңіл мезгіл жастық шақ!

140
Рахмет құштар сырыңа,
Сағыншақ тәтті мұңыңа,
У­шулы, тойлы сәніңе,
Сен берген сыйлық бәріне;
Мың алғыс саған, қанып ем
Жайлы да жайсыз әр шақта,
Ғашық дерт, ыстық ләззатқа;
Бәрі өтті! Риза жаныммен
Іздеймін басқа кең алаң
Өмірден өткен дем алам.
 
XLVI
Көрейін. Кешір, саябақ,
Күндерім өткен шалғайда;
Алып ем жаным аялап,
Ләззат, рахат әр жайда.
Жас шабыт, ұмыт тастама,
Толғау бер қызық басқаға,
Қалғытпай сергіт жанымды,
Біліп тұр келіп халімді,
Ақынды жалғыз қалдырма.
Қуармасын, қатпасын,
Тас болып салқын жатпасын,
Улы өмір бейқам алдында,
Қара су лайда сендермен,
Достарым бүгін мен көрген.

141
ЖЕТІНШІ ТАРАУ
«Мәскеусің, Ресейдің сүйген қызы,
Теңдесті саған кім табар?»
Дмитриев
«Қалай ғана сүймессің,
Туған жерің Мәскеуді?»
Баратынский
«Қудалау тапсаң Мәскеуден,
Көрерің болар өзге ел!
Қай жер жақсы?
Біз жоқ жер».
Грибоедов
І
Көктемгі сәуле жылытып,
Айнала таудан қар кетті.
Бұлақтар тасып, ну күтіп,
Лай су жерді нәрлі етті.
Сарқырап өзен қарсы алды,
Жыл басы күліп тамсанды;
Жарқырай түсіп кең аспан,
Ормандар жарық орасқан,
Түбіттей жасыл көрінді,
Керегін іздеп қиядан,
Ара ұшты шекер ұядан.
Сай­сала сергіп, керілді;
Мал мөңіреп, бұлбұл сайдағы,
Көз ілмей түнде сайрады.

142
ІІ
Көктеммен бірге мұң келер,
Махаббат шалқар шағыңда!
Оянған сезім үн берер,
Қанымда, менің жанымда.
Амалсыз ішім елжіреп,
Нәр алам толқып ет­жүрек;
Саялы самал бабында
Құт мекен тыныш маңында!
Қас па екен маған жан рахат
Не көрсем бойды балқытар,
Жайнатар, сергек шалқытар,
Мұң берер маған мың қабат;
Қажыдым өлі үні өтпей, 
Көрінер бәрі түнектей.
 
ІІІ
Қуантпай әлде оралған,
Күзде өлген жапырақ төлемі,
Өткенді көксеп сан алуан,
Ой салды орман өлеңі;
Табиғатпен әлде бірлестік,
Бауыр бастық, тілдестік;
Сөз еттік жылдар өткенін,
Басқаша ғұмыр жеткенін.
Мүмкін ой келер біздерге
Ақынның алуан түсінде,
Бұрынғы көктем ішінде
Түсірер жүрек іздерге
Арманды қиял жалғаған
Ай менен түнге арнаған.

143
IV
Уақыт сол: құнды жалқаулар
Эпикурейлік
1
 даналар.
Бақытты сендер аңқаулар,
Левшин
2
 баққан балалар,
Деревня халқы Приамдар
3
,
Бикештер, нәзік туғандар,
Табысты деревня сіздермен,
Жылы леп, жұмыс, гүлдермен
Мерзімі  шалқып сүйінген
Тәтті түн сырын ұғыңдар!
Далаға тезірек шығыңдар!
Күймеге жүк боп үйілген,
Пошташы не басқа көлікпен,
Қаланы тастап зеріккен.
 
V
Көңілі бірлес оқушым,
Сайланған саған арбаңмен
Қаланы таста топыр, шу
Шаттанып қыста алған дем;
Музаммен сыры бір ғайып,
Орманның шуын тыңдайық.
Аты жоқ өзен бойында
Деревняда қанған ойынға
Евгенийге мұңлы әуре енген;
Қыста да тұрды өршіп от,
Танямен балғын көрші боп,
Қиялшыл менің сәулеммен;
Ол жерде Евгений енді жоқ,
Мұңлы ізі жатыр белгі боп.
1
 Эпикурейлік – көне грек философы Эпикурды жақтаушылар.
2
 Левшин В.А. (1746­1826) тоқсан томдық шығарма қалдырған жазушы.
3
 Приам – Трояның патшасы.

144
VI
Таулармен жарты шеңбердей,
Барайық шулы бұлаққа;
Жасыл бел қоймас дем бермей,
Өзенге  жатқан жырақта.
Бұлбұл құс тыңдап құтты үнін
Төгілтті гүлін итмұрын,
Сыбырлар бұлақ сырын жас;
Белгі бар мәңгі ұмытпас,
Қос қарағайдың қасында.
Владимир Ленский жатыр деп,
Құлпытаста жазу берер сеп,
Ерте өлген ақын басында,
Қай жылы, қашан туғаны,
Ғұмыры қашан тынғаны.
VII
Қарағай бұта көнерген
Желменен достық құратын.
Бейітті меңзеп түнерген
Жайқалып шіргүл тұратын.
Тапқанда саяхат ретін
Екі қыз келіп жүретін;
Өкініш Ай да құрайтын,
Арулар үнсіз жылайтын.
Ескерткіш ұмыт қалыпты,
Өшіпті көне із біршама,
Шіргүл жоқ ескі бұтада;
Саяда өзін танытты
Бақташы ескі ән салған,
Өруі шәрке сақталған.
VIII, IX, X
Менің деп байғұс Ленскийім!
Ол өксіп азырақ жылады;

145
Десек те қалыңдық өз күйін,
Сыйламай тәлкек қылады.
Басқа өрен оны таңдантқан,
Қасіретін өмір жалғатқан 
Ғашық сөз у­ы кемітті,
Жас ұлан
1
 ырқы жеңіпті...
Әне, оның жаны меңгеріп,
Шіркеуде жігіт қасында,
Қыз тұрды гүлтәж басында,
Бас иіп бәрін жөн көріп,
Қос жанарға нұр жиып,
Қыз тұрды жеңіл жымиып.
 
XI
Қара жерде байғұс Ленскийім,
Үн жетпес жатыр түнекте.
Айта алмас ақын өз күйін,
Айнығыш сенген жүрекке.
Сезбейді­ау мүлде жұтқанын,
Сиқыр су ақын пәк жанын;
Ештеме оны түңілтпес
Дүниенің сыры үңілтпес.
Бола алмас енді қырағы,
Естіртпес бейіт сызығы;
Ғашықтар, достар ызыңы
Сөз етер мүмкін мұраны.
Мұрагерлер қайсар легі
Жөнсіз дау таба біледі.
XII
Оляның қоңырау дауысы,
Үйінде мүлдем жоғалды.
Ұланның жедел бар ісі,
Полкіне қарай оралды.
1
 Ұлан – атты әскердің офицері.
10­256

146
Көз жасы көлдей төгілді,
Шешесі жылап егілді;
Шалдықты, жаны қалмады,
Бірақ, Таня жылай алмады;
Өлімші болды өң қашқан,
Сұлулық кетті сәні де.
Аулаға шықты бәрі де,
Жанталас жандар  қоштасқан;
Татьяна көпті басқарды,
Шығарып салды жастарды.
 
XIII
Тұманнан көріп тұрғандай,
Соңдарын шолды бірегей...
Сан жылға көңіл бұрғандай,
Татьяна жалғыз, мінекей!
Қасында ерке аршыны,
Сіңлісіз бітпес жан сыры.
Оралмас қайтып ұяға,
Әкетті тағдыр қияға.
Секілді ойсыз көлеңке
Қарайды жан жоқ бақшаға...
Табарға тағат жоқ шама,
Жеңілдік бермей бар өлке
Көз жасы шексіз төгілді,
Жүрегі қаққа бөлінді.
XIV
Жалғыздық салса сынаққа,
Құштарлық оты ұласар.
Жүрсе де Онегин жырақта
Шұрқырап жүрек сырласар;
Оны енді мүмкін көрмес те,
Іштегі ыза сөнбес те,

147
Өлтірген сол ғой ағасын;
Кетті ақын... оның бағасын
Ойламас ешкім, ақ маңдай
Қалыңдық кетті өзгемен,
Ақынды аймақ сезбеген
Аспанды түтін жапқандай;
Ол жайлы әлі қос жүрек,
Қайғырар... сол ғой бос тілек.
 
XV
Кешқұрым. Жарық басылды.
Ызыңдап қоңыз, су сыңсып
Ән мен шу ізін жасырды,
Өзенді бойлап бу түсіп.
Алыста от... Жалын ұшырды.
Ай нұрын жерге түсірді,
Малшынып қалың мұң­шерге,
Татьяна келді бұл жерге.
Жоқ еді­ау оның ойында
Үйі тұр өрде тақсырдың
Жайлаған селен тау сыртын,
Бақша бар өзен бойында.
Бір қарап ару селк етті,
Соғуын жүрек тездетті.
XVI
Бойында күдік үн берді:
«Алға әлде кері кетем бе?..
Білмекпін мұнда кімдерді?
Үйді тез көріп өтем бе?»
Қырқадан Татьяна түскенде
Тосынды шошып құс пенде...
Кең аула ашық тік төрі
Абалап шықты иттері.

148
Шошыған дауысын тіл жетпес
Балалар естіп шулаған;
Тез жетті ойнап, тулаған
Төбелессіз олар күн елтпес;
Иттерді қуып жіберді,
Бикешке қосты жігерді.
XVII
«Тақсырдың үйін аралау
Мүмкін бе?» десе «жүр» десіп,
Анисияға кетті балалар,
Алуға кілтін сыртқы есік.
Анисия нұры шашылды,
Есік те шапшаң ашылды,
Кіргенде Таня үй боп­бос
Тұрған үй осы біздің дос.
Көз тартты заттар не түрлі
Бильярдта жатыр кий сұлап,
Диванда бірі тік құлап,
Қамшының сабы секілді;
Каминге кемпір мән бермек:
«Отырған тақсыр бұл жер» деп.
XVIII
Қыс болса бірге түстенген,
Көршіміз Ленский марқұм да;
Кабинет мынау, іскерлер
Жүрген жер еріп артымда;
Осында кофей тататын
Приказчикке сөйлеп жататын,
Кітаппен достық құратын...
Үлкен тақсыр да тұратын,
Жексенбі күні менімен 
Қызығын қартың жоймайтын,
Болдық­ау... дорақ ойнайтын.

149
Алды ашық, жатқан жері кең,
Бейіште жайлы дұрыс қып,
Жер­ана берсін тыныштық».
 
XIX
Татьяна іші жылынды,
Әр нәрсе өңін бір шолды.
Құн жетпес қымбат бұйымды
Көргенде көңілі шын толды.
Жан қинар ойға толтырған
Үстелге шамдал қондырған;
Кітаптар сансыз керемет,
Кілеммен жапқан кереует;
Ай нұры көрінер алаңда,
Жартылай жарық бір беті,
Лорд Байронның суреті;
Шойын қуыршақ бағанда
Шляпа киіп сірескен
Жұмылған қолда кірешпен.
XX
Татьяна сәнді тұрақта
Таң қалды жайнап жан нұры;
Бірақ, кеш болды, жырақта
Жел тұрды, орман қалғыды,
Өзенде тұман тұрақтап,
Ай кетті таулар құшақтап,
Тәуіпшіл өңін нәрлі етті.
Оралар үйге сәт жетті.
Толқыса көкірек шыдады,
Бар сырын Таня жасырып,
Оралмақ болды асығып.
Бірақ та рұқсат сұрады
Келуге қайта жол аша,
Оқуға кітап оңаша.

150
 XXI
Кілтшімен Татьяна қоштасты,
Күн салып келді араға.
Күндердей балғын достасты,
Ауамен қымбат саяда.
Кабинетте жалғыз қалғанда,
Не барын ұмытып жалғанда,
Ақыры көңіл меңдетті,
Көз жасын ағын селдетті.
Сонан соң кітапқа берілді.
Әуелі көбі жақпады,
Аздан соң жеңіл аттады,
Кітаптар қызық көрінді:
Татьяна ынтық ақ көңіл,
Басталды оған басқа өмір.
XXII
Түсінсек Евгений кей сырын
Оқудан кітап безінді.
Бірақ та ұғып әр жолын,
Сыйлауды дұрыс сезінді:
Гяур
1
 мен Жуанды жазғанды,
Тағы да екі­үш романды,
Ғасырды ашық көрсеткен
Адамды бірге өлшеткен
Ақылға бәрі сияр ма,
Ізгілік өшкен жанымен
Өзімшіл, нәрсіз арымен,
Берілген шексіз қиялға;
Кей кезде тіпті ызалы,
Құр босқа қайнап қызады.
1
 Гяур – мұсылман дініне қарсы адам.

151
XXIII
Көп парақ берік сақтапты,
Тырнақпен сызған белгіні.
Таняның көзі дәл тапты
Жөн сілтеп іштей шерлі үні.
Жарқ етсе жаны қалтырап
Толқытты көрген бар сұрақ.
Ойларға Онегин ұнатқан
Өзі де қатты құмартқан.
Қиядан жанар ілдірер
Іздері қарындашының.
Асыл жан тапқан асылын
Кей жерде өзін білдірер
Крешпен, сөзбен салмақтап,
Не сұрақ белгімен қармақтап.
XXIV
Сонымен Таня аз­маздап,
Мойындай бәрін бастады.
Құдай­ау, кімге жан маздап,
Көрінді көкірек ашқаны.
Тағдырдың берген тәбделі,
Дарақы, мұңлы, әурелі,
Пендесі тамұқ не аспан
Періште не жын адасқан,
Адамның келмес сенгісі,
Көлеңке көзге ілінген
Москвалық Гарольдше
1
 киінген,
Біреудің қылжақ белгісі;
Сөздік сол тізген сәнді сөз,
Келемеж әлде мәнді сөз.
1
 Гарольд – Байронның «Чайльд Гарольд» поэмасының кейіпкері.

152
 XXV
Жұмбақты әлде шешті ме?
Дәл сөзді әлде тауыпты?
Сағат тым шапшаң есті ме,
Кетер кез келіп қалыпты,
Қос көрші тосып үйде отыр,
Өзіне арнап сыр нөпір.
«Бала емес, кімге ұрынбақ?»  
Деп қалды кемпір қырылдап
Олядан үлкен, нағыз кез.
Керек деп ұзату бұл қызды,
Татьяна жайлы сөз қызды.
Айтары бізге таныс сөз:
Табам деп мұңға төзетін,
Орманды жалғыз кезетін.
XXVI
Ғашық па екен? Кім болды ол?
Буянов тапты тосқауыл,
Петушков қалды жолда сол
Гусар Пыхтин тоймас от­дауыл;
Таняға ол қатты жалынды,
Әзәзіл күшпен табынды!
Деп те едім шыдам жете ме;
Сәт түспей тағы кете ме?
Шал айтты: «Табылар амалы,
Мәскеуде ашық жәрмеңке
Сұлулар келер жарқ етпе».
Қой, әке! Табысым шамалы.  
«Бір қыстық жетер парызға,
Берейін саған қарызға».
 
XXVII
Кемпірге ақыл тез қонды,
Сөз туды тұрар нәштеуге;

153
Үйлесіп тілек мәз болды
Қыс түсе кетер Мәскеуге.
Таняға жетті жаңалық.
Талқыға түсер ол да анық
Көрсетер кейпін анайы,
Түкпірде өскен жабайы,
Сәндіктен жұрдай киімін;
Қиядан тартып тіл сермер,
Мәскеулік кербез цирцейлер
1
,
Естиді­ау қылжақ, түйінін!
Қорқыныш таудай! Одан да
Қалған жөн шалғай орманда.
XXVIII
Оянып таңғы сәулемен,
Асықты Таня далаға;
Көз тұнған шіркін дәурен ең,
Түскен сөз осы санаға:
«Бейбіт жер, кешір, ұлпасы,
Сай­сала, таулар қырқасы.
Ормандар таныс тамыры,
Көк аспан кешір аруы
Табиғат, кешір, дер күнді
Айырбастап барам қай жерге,
Асқынған шулы әбігерге...
Кешір, жер, тапқан еркімді!
Барамын тастап барлығын,
Не сыйлар маған тағдырым?»
 
XXIX
Қыдырып жүру ұлғайды,
Әр белес, бұлақ босатпай;
Тоқтатып олар қинайды,
Таняға адым жасатпай.
1
 Цирцей – көзбояушы, Гомердің «Одиссеясындағы» кейіпкер.

154
Достардай ескі бәрі де,
Ну тоғай, жазық әріде,
Тілдеспек болып қарады.
Жаз жылдам өтіп барады,
Жайқалып алтын күз келді.
Табиғат солып қиналды,
Болардай құрбан жиналды...
Солтүстік сыйлап сыз желді,
Ызғарын ұлып үдетті,
Кәрі дос – сиқыр қыс жетті.
XXX
Келді де шашты тұлымын,
Байланды ағаш басына;
Көрсетті  кілем құруын
Кең дала тау мен тасына;
Жағасын жапты өзеннің,
Алқымы толды кезеңнің;
Сап етті аяз, шаттандық,
Бәйбіше қысқа баптандық.
Сескеніп Таня қалды ерен,
Байқатпас қарсы алғанын.
Аяздың жұтпас шаң дәмін
Моншада тұңғыш қарменен
Бет жуды, төске тиді қол:
Таняға қиямет қысқы жол.
 
XXXI
Кешікті жолға шығар күн,
Ең соңғы мерзім ол да өтті.
Берік боп, көрік құратын
Үш күймені жөндетті.
Көш көлік осы үш күйме
Үстіне көп зат түсті үйме:

155
Орындықтар, кастрөл, сандықтар,
Тосаптар, ыдыс, жастықтар;
Әтеш бар торша қамаулар,
Құмыралар, қымбат легендер,
Талай зат көзге елеңдер.
Шартпа­шұрт қызды малайлар
Қоштасып көзден жас төкті:
Әкелді он сегіз мәстекті,
XXXII
Жегілді аттар күймеге,
Таңғы асқа әуре аспазшы;
Қатындар жүйрік тілге де
Атшылар ашық боқтасты.
Мәстекке арық жалы мол,
Мінді бай сақал форейтор
1
;
Көрші­қолаң басқарды,
Қоштасу сәті басталды;
Алдыңғы шана жол аша
Шықты ілбіп, жылжып қақпадан.
«Басқан жер, қош бол, жас қадам!
Кешір, жер, бейбіт оңаша!» – 
Деді де Татьяна егілді,
Көзінен көлшік төгілді.
 
XXXIII
Білімге назар дес бөлсек
Шекара жылжып ес берер,
Уақытқа еріп өңделсек
Философиялық кесте, дестелер,
Жолдар да (бес жүз жыл өтсе),
1
 Форейтор – парланған аттардың алдындағы көсем аттағы айдаушы.

156
Жөнделер баппен түзетсе:
Түйіскен ұзақ із қалар,
Ресейді тас жол сызғылар.
Темірден көпір жүргізер,
Жалықпас жолдар шапқыдан
Тау тесіп, судың астынан
Қазылар атпал үңгілер,
Шоқынғандарға ол да сый,
Әр бекетте тұрар қонақ үй.
XХXIV
Жолдардың қазір сиқы жоқ,
Көпір де жөндем тапқызбас.
Бекеттерде ұйқы жоқ,
Қандала, бүрге жатқызбас;
Трактир жоқ. Суық үй
Тәбетті тартпас сұйық сый:
Ілулі мәзір тізімі,
Көңілге қонбас үзімі.
Ал, айтсақ істің қиынын
Ұсталар отпен өңдейді,
Балғасы орыстың жөндейді
Еуропаның жеңіл бұйымын;
Тізілтер темір табанды
Ой мен қыр қолдап қадамды.
 
XXXV
Қыс келсе суық әлемде
Жол жүру жеңіл, қызық шақ.
Өлеңдей ойсыз әуенге
Қысқы жол салар, жұп­жұмсақ;
Жәмшіктер көшті ұзатқан,
Жеккені ұшқыр үш аттан,
Сырғыса күйме аттамай,
Көрінер көшкен қақпадай.

157
Ларина көнді бұл іске,
Поштабай емес мінгені,
Өз көші арзан күймелі,
Біздің қыз қанды жүріске;
Зерігіп, күйі кетіпті,
Жеті күн жүріп жетіпті.
XXXVI
Ақшаңқан ашық қарқынды,
Көрінді Москва шашып нұр;
Жалындап крештер алтынды,
Күмбездер көне жанып тұр.
Мен де алғаш қатты қуандым,
Қоңыраулар үнін құп алдым;
Сарайлар жарты шеңберін
Таңдантты сонда көргенім.
Кей кезде мұңлы күйімде,
Тәлкегін тағдыр тойладым,
Мен сені, Москва, ойладым;
Москва ...  құт көп бұл үнде
Жүрегін жайлап орыстың,
Торабы болдың мол істің.
XXXVII
Еменді орман қоршаған,
Мінеки, Петровский қорғаны;
Ол деген кекті бір заман
Жүрмеген Наполеон болжамы.
Бекерге тосты тізерлеп
Москва белін бүгер деп,
Кремль кілтін бермеді
Үрейге бекер ермеді,
Тәкаппар қалды қалпында.

158
Жасамай сыйлы хоштауды,
Алдынан қалың өрт салды
Бұзды өктем батыр салтын да;
Тым терең ойға малынды,
Көргенде қатал жалынды.
XXXVIII
Петровскийдің өрі, қош енді,
Куәсі сәтсіз даңқтың.
Ақ жалын көші төселді,
Тверской жаққа барыпты,
Соқпамен күйме жақындар
Көз тартар үйшік, қатындар,
Дүкендер, шамдар, балалар,
Сарайлар көзге қадалар,
Бұхарлықтар шана күркелі,
Лашықтар, пысық адамдар,
Казактар, гүлзар, бағандар,
Дәріхана, сәннің дүкені
Арыстандар  қақпа баққандар,
Тағандар   крешті жапқандар.
XXXIX, XL
Қажытты серуен көкесі,
Бірер сағат естен тандыра;
Мінеки, Харитонья көшесі,
Көш келді қақпа алдына.
Қартайған көксау әпкесі,
Төрт жылдай сырқат – кетті есі;
Ұзақ жол буы  басылды,
Айқара қақпа ашылды;
Көзәйнек киген кафтанды,
Ақ шашты қалмақ қарсы алды.

159
У­шулы дауыс жар салды,
Диванда княжна тамсанды.
Кемпірлер ұзақ жылады,
Марапат сөздер шұбады.
XLI
Княжна менің періштем! 
«Пашенькам» біздің Алина! 
«Қаншаға тұрсың келіп сен?
Сәт сапар, бөлем, әрине,
Романнан көрініс секілді...»
Татьяна қызым жетілді. 
«Таня ма? Келші қасыма,
Түсімде көрдім асыға.
Есіңде ме бөлем, Грандисон?»
 Грандисон естен қалмай да,
Жүрді ғой, енді ол қайда? 
«Москвада сүйеніші Симеон;
Сочельникте
1
  бір келді,
Жуырда ұлы үйленді.
 
XLII
Ал, анау ше... кейін айтармын,
Туыстар көп қой сыйлаған;
Табылды Таня байқар күн,
Жүре алмай, әттең, қиналам;
Үйдегі жүріс бар шағын,
Ал сендер жолдан шаршадың;
Жүріңдер, ас­су татайық.
Кеудем де кетті қатайып.
Жүк болды шаттық молдығы,
Қасіретті жаным аңдады,
Сау­тамтық менде қалмады.
1
 Сочельник – рождествоның қарсаңы.

160
Қарт тірлік өмір қорлығы...»
Сөзді де әрең көтерді,
Жасаурап көзі жөтелді.
XLIII
Сырқат жан сыйлай білгені
Таняны қатты толқытты;
Бірақ та қалған үйдегі,
Жәрдемші жоғы қорқытты.
Ақ жібек терезе пердесі,
Жат төсек әрең кірді есі,
Қоңыраулар қозғап дабылы.
Таңғы іске бастау сарыны,
Төсектен оны тұрғызды.
Терезеге жетсе табына,
Сұйылды түнек, тағы да
Даласы жаттық білгізді:
Аулада бөтен, басқа рең
Атқора, ас үй, қақпамен.
 
XLIV
Туыстар тосқан тағамда
Таняға күнде наз екті;
Ата­әже қызық адамға,
Жатырқау жүгін аз етті.
Алыстан келген пейілін,
Жаңартты жылы мейірім,
Сыйластық құрған дәм­тұзы.
«Өсіпті Таня, ақ жүзі,
Есімде күнім ат қойған!
Құшаққа қысып жүруші ем,
Құлақтан ақырын жұлушы ем!
Тәттіні көп жеп етті ойран».
Кемпірлер безек қағады:
«Жылдар тез ұшып барады».

161
XLV
Дәстүршіл салтын атаймын;
Ескінің бәрі сақшысы:
Кнәзбике Елена апайдың
Тозбайды тақия жақсысы;
Лукерья Львовна – оқалы,
Петровна өсек отаны,
Иван Петрович қараулық,
Семен Петрович сараңдық,
Пелагея Николаевна ісі осы:
Мосье Фипмуш досы да,
Күйеуі бірге қосыла
Клубтың
1
 сыйлы мүшесі;
Естімей, білмей түсінер,
Екі адам үшін ішіп­жер.
 
XLVI
Таняны құшты қыздары.
Москваның сәнқой қымбаты
Көрінді жүзі гүлдәрі,
Таняның тартып сымбаты,
Біріне бірі: «Үндеме«
Десуге барған бірдеме;
Дегенмен жылы кеңеспек,
Ақымақ қыз осы емес деп.
Сонан соң жеңіп туыстық,
Әкетті төрге құшақтап,
Бетінен сүйді ұзақтап,
Шаштарын сәнді, дұрыс қып;
Құпия сырға жол аша,
Айтылды бәрі оңаша.
1
 Клуб – текті дворяндар мүше болып кіріп, бал өткізетін жер.
11­256

162
XLVII
Өзгелік, өзіндік жеңістер,
Армандар, қылжақ әз үміт,
Жүректе өскен жемістер.
Өсек пен қосқан аз күдік.
Сонан соң қыздар Таняның
Тыңдамақ ойлы талабын;
Отырған жоқ қой түсінбей,
Таня үшін көрген түсіндей,
Не айтса соны аңдамай,
Құпия сырын жалғамай,
Көз жасы, күткен бақытын,
Сақтайды іштей келіспей,
Ешкіммен құпия бөліспей.
XLVIII
Татьяна назар аударды,
Әңгіме­дүкен, дүрмекке;
Қыздардың өңі жанданды,
Дөрекі тартты тіл көкке.
Томпақтау бәрі нобайсыз,
Шикі сөз, өсек, орайсыз.
Таня үшін қыздар айтқаны
Жүрекке байлам таппады.
Күн бойы ой жоқ оянар
Керек деп титім ұстарлық,
Тартқызбас езу ұстамдық,
Әзіл жоқ көңіл боянар;
Жоламас топас күлкілі,
Тумады ойдың қиқымы.
XLIX
Архившіл жастар үйірі
Таняға паңсып қарайды.

163
Өздері қызған бүйірі
Бұзақы сөздер қалайды.
Бір қияли есері
Ғажайып қыз деп бөседі,
Есікте өткен дәурені,
Элегия арнап әурелі.
Сырқат апайдың үйінде
Вяземский көрді Таняны
Үйлесім тапты амалы.
Сыпайы сылқым күйінде
Жасанды шашын тигізіп,
Шал кетті сауал үйгізіп.
 
L
Мельпомена
1
 жүрген жерінде
Гуілдеген үн толды,
Оқалы бешпент көруге,
Орады жастар мың жолды;
Талияның
2
 мүлгіп тұрғаны
Таняның көзін бұрмады,
Тек, Терпсихора қасында
Жігіт тұр шұлғып асылға;
Баяғы таныс ермектер,
Сенің де менің кезімде
Салмадық оны сезімге
Трубка тартқан еркектер,
Қызғаншақ бикеш көз салмай,
Қалды ғой зал да қозғалмай.
LI
Жиылысқа
3
 жетті – думанға,
Жан толқыр ыстық, ауа тар;
1
 Мельпомена – трагедияның музасы.
2
 Талия – комедияның музасы.
3
 Жиылыс – дворяндардың сайлауын, концерттер, балдар өткізетін жер (Бұ­
рынғы «Одақтар үйі»).

164
Музыка, шырағдан тынған ба?
Заулады пар­пар қосақтар,
Сұлулар жеңіл үлдесі.
Дүйім жұрт бекзат бүлдесі,
Бой жеткен қыздар қаз­қатар,
Көргендер жанын маздатар;
Жігіттер сәнқой таранып
Көрсетер керіп құр төсін,
Көзәйнек, жаңа күртесін.
Гусарлар жүрген дем алып,
Асығыс кірер жалынға
Жарқ етіп, арбап, таюға.
 
LII
Түннің көп ғажап жұлдызы,
Мәскеуде сұлулар қаптаған.
Бәрінен асыл нұр жүзі,
Аспанды Ай ғой сақтаған.
Қозғауға қорқып өлеңмен,
Ғажапты дара көрем мен;
Ай дерсің абзал түсін де
Көп әйел, қыздар ішінде.
Аспаншыл асқақ бұл ару
Ақ төсі толған еркелік!
Көз салса кетер меңгеріп!
Қисапсыз жүзі қияли!..
Қой енді, сенім ақтадың,
Есіңнен тана мақтадың.
LIII
Шат күлкі жастар үнін де
Мазурка, вальс толтырды.
Қос апасымен баған түбінде
Байқамай ешкім ол тұрды;

165
Көрсе де көрмей ықтады,
Қауымның ырқын ұқпады,
Қысылды, жаны қалады...
Қиял мен көшті далаға,
Сағынтты деревня үндері
Алыста тыныш тұрақпен
Үйлесті ойы бұлақпен,
Өз орман, өзінің гүлдері,
Өз жері рахат алатын
Ол келіп іздеп табатын.
LIV
Таняның ойы он бөлек:
Керексіз қауым, шулы бал,
Көзіне сонда мың бөлеп,
Қарап тұр маңғаз генерал.
Апайлар көзін бір қысты,
Сыбырлап сергек тұрғызды,
Екеуін жайлап барады өрт,
Сол жаққа, Таня, қара,   деп.
«Сол жаққа? Неге? Кім кірді?»
Қарай бер, әлде асыл ма
Ол тұр ғой топтың басында,
Үш әскери бір жүрді...
Бұрылды әне.... Көре қал... 
«Ол кім? Месқарын генерал?»
LV
Құттықтайық біз жеңіспен
Татьянамды тамаша;
Талмаймын таныс желістен,
Ұмытсам түсер араша...
Екі сөз айтып бұлдаймын:
Жас досым жайлы жырлаймын,

166
Қыр­сыры айтып бермегім,
Шарапат тапсын еңбегім,
Эпикалық қолда, музам­ай!
Ұстатып таяқ қолға да,
Сандалтпа оңға, солға да,
Жүк  түссін менен ұзамай!
Классицизм анық ашқаным:
Ештен кеш сөзді бастадым.

167

жүктеу/скачать 1,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: