Бағдарламасы syllabus семестр 5 оқу аптасынан және 3сессия аптасынан тұрады. Пәннің көлемі кредитті құрайды
жүктеу/скачать 472,46 Kb.
|
Лингвистикалық зерттеу әдіснамасы, Дюсембина Г.Е.
- Бұл бет үшін навигация:
- Он бесінші апта №15 дәрістің тақырыбы: Жас ізденушілерге кеңес Жоспар
| 14-ОЖСӨЖ тақырыбы:«Ғылыми зерттеу» түсінігі
Есеп беру түрі: конспект жазу СӨЖ тапсырмалары:Өзіңіздің ғылыми зерттеу жұмысыңыздың мақсаты, міндетімен және жоспарымен таныстырыңыз. Есеп беру түрі: баяндау Әдебиеттер (негізгі, қосымша): 1. Кузин Ф.А. Кандидатская диссертация: Методика написания, правила оформления и порядок защиты: Практ. пособие для аспирантов и соискателей ученой степени. – М., 2007. 2. Кузин Ф.А. Магистерская диссертация: Методика написания, правила оформления и процедура защиты: Практ. пособие для студентов-магистрантов. – М., 2008. 3. Найн А.Я. Технология работы над диссертацией по гуманитарным наукам. – Челябинск, 2007 Он бесінші апта №15 дәрістің тақырыбы: Жас ізденушілерге кеңес Жоспар 1. Зерттеу жұмысының тақырыбын таңдау және меңгеру 2. Зерттеу жұмысының кезеңдері 3. Қолжазбаның мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын негізгі талаптар 4. Зерттеу жұмысын дайындау реті 5. Зерттеу жұмысын құрастыру мен жүйелеу 6. Пайдаланылған әдебиеттер тізімін жасау 7. Зерттеу жұмысын қорғауға дайындық және жұмысты қорғау 8. Ізденушінің зерттеу тақырыбымен жұмыс жасау әдістемесі Дәрістің топтама-тәсімі ( тірек конспектісі немесе тезистер) Зерттеу жұмысының тақырыбын таңдау және меңгеру Кез келген жұмысты жазу тақырыпты таңдаудан басталады. Оған студент немесе жас ғалым үлкен жауапкершілікпен қарауы керек. Жұмыстың тақырыптарын кафедра ұсынады. Тақырыптар жалпы жобаланып алынады. Әркім өз қызығушылығына қарай және ғылыми жетекшімен ақылдасып, тақырыпты таңдай алады. Тақырыптың таңдалуы мәселенің алғашқы зерттеуіне негізделу керек. Бұл зерттеу жұмысының материалын жинау мен тақырып бойынша әдебиет оқу сияқты бастапқы кезеңі. Ғылыми жетекші жас ғалымға ғылыми ізденісті қай жерден, қалай бастауы керектігін айтады, ақыл-кеңес береді. Тақырыпты бекіткесін материал жинақтау қажет, тақырып бойынша әдебиет іздеп, библиографияны дайындау және жеке жұмыс кестесін жасау керек. Зерттеу жұмысы бойынша негізгі әдебиеттер тізімін ғылыми жетекшіден алу керек. Тізімнің әрі қарай кеңейтілуі оқыған ғылыми жұмыстардағы сілтемелердегі еңбектерді оқу мен зерттеу жұмысына көмегі тиетін еңбектерді оқумен байланысты болады. Ізденуші өз бетінше кітапханалар мен оқу залдарындағы алфавиттік және жүйелік каталогтарды, библиографиялық жинақ пен интернетті қолдануы қажет. Одан басқа мерзімді баспасөздегі тіл білімі мен әдіснама бойынша журналдардың соңғы санында өткен жылда жарияланған мақалалардың тізімі беріледі. Тақырып бойынша арнаулы әдебиеттерді оқу барысында ізденуші өзіне қажет жерлерін дәптерге емес, белгілі бір форматтағы (мысалы А4) параққа жазып, конспект жасауы керек және парақтың тек бір жағына жазу керек, тұтас нөмірлеу қажет. Бұл парақты қажет уақытында алып, қайтадан орынына салуға ыңғайлы. Конспект жасағанда, бәрін бірдей емес, тек қана зерттеу жұмысына қажетті ойларды конспектілеу керек. Бөтен біреудің ойын келтіргенде немесе цитата келтіргенде міндетті түрде тік жақша ішінде баспасөз атын, бетін, басылып шыққан жерін, жылын көрсету қажет, өйткені ол ертеңгі күні сілтеме жасағанда қажет болады. Арнаулы әдебиетті немесе жасаған конспектіні оқу барысында осы мәселеге байланысты да бір ойлар келсе, оны осы парақтың екінші жағына өз инициалын қойып жазу керек. Мысалы «бұл тақырыпты тағы да қандай ғалымдар зерттеді?», «материалды қайдан қарауға болады?» «ғылыми жетекшіден ақыл-кеңес алу», «сөздік бойынша тексеру», «анықтамадан қарау» т.с.с. Осы жағдайда ғана жұмыс табысты болуы мүмкін. Жоғарыда айтылған жұмыс кестесіне сәйкес бірінші нұсқаны дайындап, ғылыми жетекшіге бірінші нұсқаны тапсыру қажет. Жұмысты жетекші қарағаннан кейін ескертулер бойынша мәтінді аяқтап, ақырғы хаттамасын жасап, кафедраға тапсыру қажет. Оның ішінде ғылыми жетекшінің рецензиясы мен бағасы болуы керек. Жас ғалымның жұмысын қорғауда ғылыми жетекші міндетті түрде қатысу керек. Зерттеу жұмысының кезеңдері. Практикалық жұмыс негізгі үш кезеңнен тұрады: зерттеу жұмысына материал жинау, жүйелеу және қорыту. Енді осы кезеңдерді жеке-жеке қарастырайық. Зерттеудің бірінші кезеңі әр түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, дискурс т.с.с) материал жинаудан, құраудан басталады. Зерттеуге қажетті материалды (сөз, сөз тіркесі, сөйлем т.с.с.), авторын, дереккөзді және басылымның бетін көрсетіп жеке карточка жазып алу ұсынылады. Карточканың төменгі оң жағында бұл мысалдар зерттеу жұмысының қай тарауында немесе бөлімінде қолданылатыны көрсетіледі. Егер де жоспар бойынша бар болса, осы кезеңде тәжірибеге дайындық және оны жүргізу басталады: тест, анкета жұмыстарын жасау, интервьюге сұрақ дайындау т.с.с. Алынған нәтижелерге қорытынды жасалып,ол қорытынды жұмыстың мәтінінде қолданылады. Екінші кезең жинаған материалды жүйелеу. Жиналған материалды біріктіретін белгілері бойынша класстарға, топтарға бөлу, жүйелеу. Зерттеу жұмысының дұрыс және дәл болуы үшін осы кезеңде біз қарастырып кеткен лингвистикалық зерттеулердің зерттеу мақсатына сай келетін әдіс-тәсілдерін (номографиялық, идеографиялық және эксперименталды әдістер) таңдап қолдану қажет. Үшінші кезең ғылыми жұмысты жазу кезеңі, яғни зерттеу мәліметтерін топтап қорыту кезеңі. Осы кезеңде қолжазба жеке тарауларға, бөлімдерге бөлінеді. Әр тараудан кейін кіріспеде анықталған зерттеу жұмысының мақсат-міндеттеріне сәйкес алынған зерттеу нәтижесі бойынша қысқаша тұжырымдар беріледі. Зерттеу жұмысының соңында жалпы жұмыс бойынша қорытынды жасалады. Қорытындыда тараулардағы тұжырымдар талданып қорытынды жасалады, зерттеу жұмысының мақсаты бойынша қойылған мақсатқа жету үшін жасалған әр жұмысқа, шешілген мәселелерге толық мәлімет беріледі. Қорытындының соңында қарастырылатын мәселе бойынша зерттеу жұмысының келешектегі бағыт-бағдары беріледі. Жасалған зерттеу жұмысы талаптарға сәйкес рәсімделіп, қысқартылған сөздер тізімінен, қолданылған әдебиет тізімінен, бар болса қосымшадан тұрады. Қолжазбаның мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын негізгі талаптар Кез келген ғылыми жұмыс (диссертация, дипломдық және магистрлік жұмыстар) белгілі бір талаптарға сай жасалатын ғылыми шығарма. Диссертацияның (дипломдық жұмысының, магистрлік жұмыстың) мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын талаптар: Жұмысты жазу барысында тек қана мағлұмат қорытындысын тізбектеп емес, сол белгілі бір әдіс- тәсілдердің негізінде қойылған мақсатқа сай жасалған, жұмыс барысында алынған үрдіс нәтижесі маңызды болып табылады. Осы мәселенің зерттеу тарихына қысқаша тоқталып, оған сын шолу жасау керек және де кейбір жеке авторлардың көзқарасын мазмұндап емес, оларды қорытып беру керек. Мысалы: Мына авторлар тобы (атап шығу керек) мынадай көзқараста; келесі топ (атап шығу керек) басқа көзқараста (әдебиет тізімі) т.с.с. Зерттеу жұмысының тілі түсінікті, жатық болу керек. Терминдер лингвистикалық зерттеу жұмысының негізін құрайды. Бірақ та терминдер уақыт өте өзгеруі мүмкін, немесе қолданыстан шығып, жаңа терминдердің пайда болуы мүмкін, немесе зерттеуші өзі жаңа термин ұсынуы мүмкін. Қалай болған күннің өзінде терминологияға көзқарасын негіздеу керек. Зерттеу жұмысының негізгі бөлімі – пікірлер мен мысалдарды жай ғана сипаттау емес, зерттеу мақсатына сай пайымдау, оларды түсіндіру, негіздеу, тұжырымдарды дәлелдеу және мәтінге қойылатын талаптарға, техникалық жағынан рәсімделуге қойылатын талаптарға сай болуы керек. Диссертация (дипломдық немесе магистрлік жұмысы) жазу адам қызметінің танымдық түрі. Ол ізденімпаздықты, шығармашылықты, еңбекқорлықты қажет етеді. Бір жағынан ғылыми еңбек тіл туралы бар білім жүйесіне сай келу керек, екінші жағынан ол кішкентай болса да жаңа мәліметтері бар, аз болса да адамзат тілін тану жолына үлесін қосукерек. Танымдық қызмет белгілі бір тәжірибені қажет етеді және онда қателер болуы мүмкін. Жиі кездесетін қателерге келесі қателерді жатқызуға болады (бұл қателер негізінен дипломдық және магистрлік жұмыстарда кездеседі): жұмыс басқа авторлардың жұмысынан көшіріп алу негізінде жазылады; зерттеу жұмысын тек өзі жинаған фактілер негізінде ғана жазу, осы тақырып бойынша бар теориялық білімді жете бағаламау және бөтен біреудің ойын сөзбе-сөз беру. Цитатаны қолдануға болады, бірақ та оны өз көзқарасыңызды негіздеу үшін, алған зерттеу нәтижесін бекіту үшін және бар көзқарастарды құптау немесе құптамау үшін қолдануғаболады.Қолжазбаның техникалық рәсімделуіне қойылатын талаптарды кафедраның нормобақылаушысынан немесе диплом жазуға арналған әдістемелік нұсқаулардан алуға болады.Зерттеу жұмысы қорғаудан бірнеше күн бұрын дайын болуы керек. Ізденуші зерттеу жұмысына толық жауапкершілікпен қарауы тиіс. Тек қана жүйелі, дұрыс жобаланған жұмыс табысты нәтижеге әкеле алады.Жұмысты дайындау реті әдетте келесі кезеңдерден тұрады: 1) Жоспар жасау. Жұмыс барысында құрылған жоспар түзетулер жасауға көмектеседі;2) Жоспарда көрсетілген мақсаттарға сәйкес әдебиет таңдау. Бірақта ғылыми жетекшінің кеңесіне құлақ салумен қатар, өзіндік ерік көрсете білу керек. Ізденушіге керек мәселені толықтай ашатын жалғыз әдебиет жоқ. Жаңа шыққан басылымдарды қарау, оларға талдау жасау тоқталмайтын үрдіс болуы керек;3) Таңдалған әдебиетті зерттеу. Осы кезеңдегі жұмысты автордың басты ойын және дәлелдер жүйесін, тиісті белгілері бар статистикалық және фактологиялық материалдарын, қаралған дереккөздерге қысқаша баяндамаларды жазып алу жөн. Мұндай әрекет кейінгі жұмысты жеңілдетіп, бір дереккөздеріне қайта оралмауына көмектеседі;4) Жұмыстың мәтіндік нұсқасын жазу. Мәтінді жазбас бұрын, баяндаманы жазу логикасын тиянақты ойлап, басты ойды дәлелдеу жүйесін анықтау жөн. Бұл кезең басты тезистерді тұжырымдаумен аяқталады. Жұмыс барысында осындай маңызды шарттарды ұмытпаған жөн. Оқылған әдебиетті сөзбе-сөз жазып алуға немесе көшіріп алуға болмайды. Баяндама басқалар түсінерліктей өз бетінше, қойылған мақсаттарды ұққанын дәлелдеп, өз ойын жазу керек. Бірақта дәйексөзді қолдануға да болады. Әр дәйексөз дұрыс құрастырылу керек. Баяндама сауатты және логикалық қателіксіз жазылуы керек. Жұмыстың нақты жүйесі анықталғаны дұрыс болар еді. Қосымшалар, дерекнама көздері ережеге сай құрастырылуы тиіс. Зерттеу жұмысының жалпы көлемі зерттеу жұмысының түріне (курстық жұмыс, дипломдық жұмыс, магистрлік жұмыстың) байланысты болады. Кез келген зерттеу жұмысы төмендегідей беттерден тұруы тиіс: - Титулдық бет; - Мазмұны; - Кіріспе; - Негізгі бөлім; - Қорытынды; - Қолданылған әдебиеттер тізімі; - Қосымша (лар). Титул беті және жоспар жұмыстың бастапқы екі бетінде белгілі шартпен құрастырылады. Мазмұнға кіріспе, бөлімдер, бөлімшелер, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі, зерттеу жұмысында қосымшаның жазылған беттері жазылады.Кіріспеде келесі маңызды мәселелер ашылуы тиіс: - тақырыптың жалпы тұжырымдамасы; - таңдалған тақырыптың теориялық және практикалық маңыздылығы мен өзектілігі; - мәселенің зерттелу дәрежесі, мәселені зерттеу тарихы; - автордың алдына қойған мақсаты мен нақты тапсырмасы; - автордың қойылған тапсырманы қалай шешетіні, ашылатын сұрақтар тізбегі, жұмысты зерттеудің жалпы тәртібі; - жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығын дәлелдеу; - жұмыста дерекнама көздерін қолдану. Кіріспе қысқа және анық болуы керек (зерттеу жұмысының түріне байланысты 3-тен 7-ге дейін). Оны жалпы сөйлемдермен бермеуге тырысу керек. Ең бастысы, оқырман автордың алдына қойған мақсатын түсінуі тиіс.Негізгі бөлім бірнеше бөлімшелерден тұруы мүмкін. Бөлім атауы жұмыс атауымен бірдей болуы шарт емес (басқа жағдайда басқа бөлімдердің қажеттілігі біршама артық болады). Бөлім атаулары бөлім мазмұнын қысқа да нұсқа беруі тиіс. Зерттеу жұмысының әрбір бөлімін жаңа беттен бастау жөн. Жұмыс мазмұнын күрделендіру қажет емес. Зерттеу жұмысында 2 немесе ең көп дегенде 3 бөлім ғана қарастырылады. Қорытындыда басты қорытындыларды қысқаша тұжырымдау керек. Қорытындылар жұмыс мазмұнынан бағытталып қысқа жазылуы керек. Қорытынды автордың жасаған маңызды қорытындыларынан, қойылған мәселе шешімінің толық ашылуынан тұруы керек. Қолданылған әдебиеттер тізімі нақты ережеге сай құрастырылады. Ол мәтінде қолданылған дерекнамалардан тұруы тиіс. Деректер тізімін жұмыста қолданылу барысына қарайберу.Қосымшаны тек қана көптеген кестелер немесе статистикалық материалдар қолданылған кезде ғана қосады. Мұндай материалды негізгі бөлімге қосқан жағдайда, оқырманға мазмұнды түсінуді қиындатады.Пайдаланылған әдебиеттер тізімін жасау.Әдебиеттерді жинау жоғарыда айтылып кеткен тақырыпты меңгеру барысы кезеңінде басталады. Авторлар әрбір қолданылған дереккөзге карточка жасауды ұсынады. Қолданылған әдебиеттер тізімін алфавиттік ретпен немесе жұмыста аталып өтілген дереккөздердің қолданылу ретімен жасауға болады. Егер де бір дереккөз туралы екінші рет айтылса,ол жалпы тізімге қайтаданқосылмайды. Әдебиетті таңдау кез келген ғылыми жұмысты жазудағы маңызды кезеңдерінің бірі. Библиографияны жасау кезінде жүйелі каталогтар мен ғылыми кітапханалардың арнайы жаңа әдебиет шолулары көмектеседі (мысалы ПМУ Хабаршысы «Филология» сериясы, аналитикалық журналдар, реферативті жинақтар және т.б.). Ізденушіге арнайы журналдардағы басылымдармен танысу қажет. Керекті дерекнама көзі болып Интернет желісі де қолданылуы мүмкін. Бұл кезең библиографияны құрастырумен аяқталады (таңдалған тақырып бойынша танысатын басылымдартізімі).Жоғарыда айтылған зерттеу жұмысының кезеңдері, қолжазбаның мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын талаптардың барлығы тек ұсыныс ретінде ғана беріліп отыр. Әрбір зерттеушінің өз жұмыс істеу жүйесі, оны сақтауы (компьютер) болады. Бірақ та ең бастысы – зерттеу жұмысында жүйе болуы керек. Зерттеу жұмысын қорғауға дайындық және жұмысты қорғау. Зерттеу жұмысының ақырғы нұсқасын аяқтаған соң, ғылыми жетекші өзінің қорытындысын дайындап, алдын ала бағасын береді. Соңғы баға жұмысты қорғау нәтижесінен кейін қойылады. Қорғау кезінде автор белгіленген уақыт ішінде жасалған зерттеу нәтижелерін баяндап беріп, барлық сұрақтарға жауап беруі керек. Қорғауда жоғары баға алам деген ізденуші сұраққа нақты және толық жауап бере алуы тиіс. Зерттеужұмысынбағалаукелесіталаптарғажүгінеді:1)Көтерілген мәселені терең талдай білу; 2)Берілгенмәселегешығармашылықкөзқараспенқарау;3)Еңжаңафактологиялықжәнестатистикалықматериалдардықолдану; 4)Автордыңалдынақойғанбарлықталаптардытолықтай орындай алуы; 5) Материалдардың сауаттылығы, логикалық жүйелілігі; 6) Мәтінді құрастыру дәрежесі. Қорғауға дайындалу үшін автор жұмысының көшірмесін алуы тиіс, себебі оның түпнұсқасы бірнеше күн бұрын кафедраға тапсырылады.Егерде зерттеу жұмысы белгіленген уақытында дайын болса, жетекші түсіндірме қағазында жазбалар жасап, қорғауға кіргізеді де, жұмыс беттеріне қолын қояды.Аяқталған жұмыс қорғау алдында 3 жұма бұрын жетекшіге тапсырылады. Мұндай мерзім тәжірибе көрсеткендей, жұмысты қорғауға дайындыққа ыңғайлы болып келеді. 10 күн арасында, жетекші автордан жұмысты алғаннан соң тағы бір рет қарап шығып, жұмысқа рецензия жазылып, қол қойылады. Рецензияда жұмыстың өзектілігі, толыққандығы, қойылған мәселенің қарастырылуы мен ашылуы, практикалық маңыздылығы және алынған нәтижелерді болашақта қолданылуы жазылуы тиіс.Ізденушінің зерттеу тақырыбымен жұмыс жасау әдістемесі. Кез келген ғылыми жұмыс ізденушіден үлкен еңбекқорлықты, қайсарлықты, табандылықты, мақсаткерлікті талап етеді. Ғылымда бір жаңалық ашу үшін жас ізденуші өзі жұмыс істейтін ғылым саласынан білімі мол болуы керек. Өзі таңдап алған салада белгілі бір жетістіктерге жету үшін қажымас қайрат иесі, ізденімпаз болу керек. Жас ізденуші өзінің жеке оқу стратегиясын құрып, өз жұмысына талдау жасап, жаңа нәрсе үйренуге тырысуы керек және ылғи да өзінен: Осы жұмысымнан не шығады? Не шықпайды? Неге? Не себепті? Не істеу керек? Қандай әдебиеттермен жұмыс жасау керек? Қандай анықтама, сөздіктерді қарау керек? Жетекшіден сұрау керек пе? Менің жеткен жетістігім осы ма? Тағы қандай мәселелерді қарауым керек? Осы тақырып бойынша қандай жетістіктер бар? Тақырыпты толық аша алдым ба? т.с.с. сұрақтарғажауапіздеуікерек. Әдебиетпен және жұмыста кездесетін материалмен танысу негізінде зерттеу жұмысының алғашқы жоспары құрылады. Әдетте жұмыс кіріспеден, екі бөлімненжәнеқортындыдантұрады. Жоспар құру кезінде, біріншіден ең басты мәселелер мен сұрақтарды белгілеп алу керек. Әр бөлімге сай мәселені шешіп, оның орындалу ретін анықтаған жөн. Бұл мәселелер ақырғы, дайын жоспарда көрсетілмейді, бірақ алғашқы кезеңде ол жұмыс жоспары үшін керек.Әр тақырып өзінше ашылуы мүмкін. Бірақ, тек қана дұрыс жасалған жоспар оның басты бағыттарын анықтайды. Жоспар жұмыстың басты идеясын, сипатын және мазмұнын көрсетуі тиіс. Жоспарда тақырыптың басты мәселелері ашылуы керек.Жоспарды құру кезінде ешқандай шаблон болмағаны жөн. Жоспар құруда ізденуші жұмыстың ғылыми жетекшісімен ақылдасуы тиіс. Тақырып бойынша оқыған әдебиеттер мен ғылыми жетекшімен әңгіме қорытындысы бойынша кіріспенің жобасын жасауға болады. Кіріспеге келесі кезеңдерді енгізу қажет: Зерттеу жұмысының тақырыбына негіздеме жасау, оған тақырыптың өзектілігін, зерттеудің нысаны мен пәнін, ғылыми жаңалығын, теориялық және практикалық құндылықтарын, зерттеудің теориялық және методикалық негізерін көрсету керек. Осы жерде зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін нақты анықтап, қорғауға ұсынылатын тұжырымдарды беру керек. Жұмыста зерттеудің қағидаларын (синхрония- диахрония, интра- интерлингвистика, семасиология- ономасиология т.с.с) және әдістерін (сипаттау, тәжірибе т.с.с), сонымен қатар зерттеу барысында қолданылған көркем әдебиеттерді, бар болса архив материалдарын, статистикалық мәліметтерді, анықтамалар мен сөздіктерді көрсету қажет. Сонымен қатар зерттеу жұмысының негізгі терминдерін, ұғымдарын беру қажет. жүктеу/скачать 472,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|