Тәрбиеші мен балалардың қарым-қатынасы. Мектепалды даярлық топ
тәрбиешісінің балалармен қарым-қатынасы тұлғалық бағдар негізіне құрылуға тиіс, ол
әр баланы құрметтеу және адамгершілікпен қарым-қатынас тұлғалық бағдар негізіне
МЕКТЕПТЕГІ
ОҚУҒА
ДАЙЫНДЫҚ
ЖЕКЕ
БАСЫНЫҢ
ДАЙЫНДЫҒЫ
ӘЛЕУМЕТТІК
ДАЙЫНДЫҚ
ЕРІК
–
ЭМОЦИО-
НАЛДЫҚ
ДАЙЫНДЫҚ
ӨЗІҢДІК
САНА
ТОПҚА
ЕҢУІ
ҚАРЫМ-
ҚАТЫНАС
МОТИВАЦИЯ
КӨҢІЛ
– КҮЙІ
АҚЫЛ – ОЙ
ДАЙЫНДЫҒЫ
ӘРЕКЕТТІ
ОРЫНДАУДА
КҮШ
ЖҰМСАУ
БИОЛОГИЯЛЫҚ
КЕМЕЛДЕНУІ
ТАНЫМ
ҮРДІСІ
КӨРНЕКІ
ОЙЛАУ
КӨРУІ
ЖҮЙКЕ
ЖҮЙЕСІ
СӨЗДІК
ҚОРЫ
ЕСІ
Бойы
369
құрылады. Мақсаты баланың тұлға ретінде қалыптасуына ықпал ету. Тәрбиеші
балалардың оң мінезімен әрекетін, бір-біріне жағымды қатынасты ұйымдастыру, топта
өзін - өзі емін-еркін сезінуіне жағдай жасау қажет. Олардың бойындағы өзіндік бейім
қабілеттеріне сүйене отырып, мектепке оқуға қажет болатын дағдылар мен
іскерліктерді дамытуды мақсат етеді.Ол үшін мынандай жұмыс пайдалануға болады:
-сабақтарды шағын топтармен өткізу;
-әр баламен жеке жұмыс жүргізуге басым көңіл бөлу;
-тәрбиешінің балалармен пікір алмасуы баланың өз көқарасын, пікірін батыл айта
білуіне, өз қимыл - қозғалыс түрлерін (жүру, жүгіру, секіру) қалыптастыру. Іс-әрекет
барысында белсенділікке үйрету, мектепке оқу ісіне қажет шыдымдылық, табандылық,
ептілік, шапшаңдық қасиеттерді қалыптастыру.
Алты жасар баланың тұлғалық қасиетінің негізі қалыптасады. Баланың тұлға
ретінде дамуы әлеуметтік жағдайдың маңыздылығына, тұлғалық адамгершілікке және
басқа да құндылыққа ие болуына байланысты.
Мектепалды даярлық тобындағы балалардың жас ерекшеліктеріне қарай әрбір
сабақты икем, дағды қалыптастырудағы тәрбиешінің ізденісі баланы жан-жақты
тәрбиелеуге ықпал етеді.
Тәрбиешінің сабақ өткізу барысында әр түрлі үлгілерді көрсету үлкен орын
алады.Тәрбиеші суреттің, қолдан жасаған ойыншықтың, жапсыру үлгілерін жасайды
немесе әдеби мысал келтіреді.Алғаш бала осы үлгіні қайталайды, ал одан соң өз бетімен
жаңасын жасайды. Сөйтіп, ол белгілі бір жұмысты орындау әдістерін үйренеді. Оқыту
үнемі тәрбиелеп те отырады. Бала жинақылыққа, тәртіптілікке дағдыланады, ол тыңдай
білуге және зейінін қоя білуге үйренеді, сөйтіп, оның мінез-құлқы қалыптаса
бастайды.Баланың қабілетін қаншалықты ерте ашып, дамытса, оның нәтижесі де
соншалықты жемісті болмақ.
Ойын әрекеті.Даярлық топтар мен сыныптарында ойынның жетекші рөлі
сақталады. Барлық арнайы өткізілетін сабақтар барысында ойын түрлері (ережелері,
дидактикалық, ұлттық, қимылды, сюжеттік-рөлдік т.б.) кеңінен қолданылуы тиіс. Ойын
тәрбиеші мен баланың , балалардың бір-бірімен еркін ынтымақтастығы негізінде
құрылып, баланың өзіндік белсенділігіне, өзінің барынша толық ашылуына ықпал
ететін деңгейде ұйымдастырылуы тиіс.
Дамытушы орта. Баланы қоршаған заттың кеңістік орта болып табылатын топ
немесе сынып бөлмесі ойын алаңы, оның элементтері (ойыншықтар,дидактикалық
материалдар т. б.) баланың қажеттілігі мен қызығушылығын қанағаттандырып жеке
басын дамытуға бағыталуы тиіс.Сондай-ақ заттың - кеңістік орта оқу-тәрбие процесінің
міндеттері
мен
мазмұнына
сай
ұйымдастырылады.Барлық
ойындар
мен
ойыншықтар,сурет салу,мүсіндеу,қиып жапсыру, құрастыру мен тәрбиелеудің
ақпараттық
құралдары.Әрекеттерге
арналған
құрал-жабдықтар,
материалдар
балалардың еркін қолдануына қолайлы етіп қойылуы керек.
Мұндай іс-әрекеттер тек мектепке дейінгі кезеңде қалыптаса бастайды. Бірақ
мектепке дейінгі кезеңде зейіннің негізгі өзгеруі баланың алғаш рет өз зейінін меңгере
білуінде, оны саналы түрде белгілі заттарға құбылыстарға бағыттай білуінде және
кейбір тәсілдерді пайдалана отырып, соларға зейін қоя білуінде. Мектепке дейінгі шақ
ішінде өз зейінін ұйымдастыру үшін сөзді пайдалану күрт өседі. Мұны, атап айтқанда,
370
мектепке дейінгі ересектер үлкеннің нұсқауы бойынша тапсырманы орындағанда
мектепке дейінгі кішкентайларға қарағанда нұсқауды 10-12 рет жиі қайталады.
Сонымен, баланың мінез-құлқын реттеуде сөздің маңызының жалпы өсуіне байланысты
мектепке дейінгі шақта ықтиярлық зейін тікелей қызығушылықпен байланысты өйткені
қызықты іске бала көңілі тез ауады.
Балалардың іс-әрекеттерін басқара отырып, тәрбиеші олардың бойында Отанын
сүю, айналадағыларға ықыласпен қарау, шамасы келгенше оларға көмектесуге ұмтылу,
дербес іс-әрекетте белсенділік және белгілі бір іске бастама (инициатива) көрсету
сияқты адамның маңызды сипаттарын қалыптастырады. Дұрыс тәрбие балаларда теріс
тәжірибе көбеюіне жол бермейді.Бала біздің болашағымыз және арқа сүйер азамат пен
азаматша екенін ұмытпағанымыз абзал.Еліміздің балалары бақытты өмір сүрсе екен,
білмегенін сіздермен,біздер бірігіп жұмыс жасасақ - онда бала бақыты бала.
"Баланың балалық шағы, патшаның тағы" екенін есте сақтаңыздар.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.Абрамова Г.С. Практическая психология – М., 2002.С-11-13.
2.Алимбаева Р.Т., Айқынбаева Г.Қ. бастауыш мектепке келген балалардың даму
деңгейін анықтап білу әдістемесі – Қарағанды., 1999.С-52-56.
3.Алты жастағы балаларды оқыту мәселелері / редакциясын басқарған
Баймұратова Б. – Алматы.,1986.С-26-32.
БАЛАБАҚША - ТӘЛІМДІ ТӘРБИЕ МЕН САНАЛЫ БІЛІМ БЕРЕДІ
Дукенбаева М.А., Болтикова Н.А.
№ 41 ЖББОМ жанындағы шағын орталық
Білім берудің ең төменгі сатысы-мектепке дейін кезең жеке тұлғаның даму
іргетасы, оқу әрекетін қалыптастырудың ең қуатты кезеңі. Бұл сатыдағы баланың есте
сақтау қабілеті, қабылдауы төмен болғанмен білуге құштарлығы зор болады.
Мектепке дейінгі тәрбиелеу мен дамытудың мемлекеттік стандартта көрсетілген
мектепке дейінгі мекеме педагогіне қойылатын талаптардың бірі; балалардың бойында
өз бетінше шешім қабылдауға өмірлік дағдыларды іс жүзіне меңгеруіне арналған
мүмкіндіктерді дамытуға ықпал ететін оқу ортасын құру. Бала отбасында басқа
жағынан көрінсе, балабақша қабырғасында мүлде басқа қырынан көрінуі мүмкін.
Әрбір жанұяның ғана емес, тәрбиеші мен достарының ара-қатынасынан да бала
өмірлік іс тәжірибе жинақтау мүмкін. Осыған орай мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту мен тәрбиелеуде олардың таным қабілеттерін дамыту ерекше орын алары сөзсіз.
Балалардың білім алуға, еңбекке, қоршаған ортаға бейімі, адамдармен қарым-
қатынасы, сөз қорының, ойлау қабілетінің дамуы мектепке дейінгі кезеңде
қалыптасады. Олай болса, болашақта мемлекеттік тілді жетік білетін, елдік пен
еркіндіктің туын берік ұстайтын өскелең ұрпақ тәрбиелеуде мен қаншалықты өз
үлесімді қостым?
371
Мен өз тәжірибемде балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда танымның
алар орны туралы айтпақпын.
«Таным» білім беру саласының мақсаты: қоршаған әлем жайлы қарапайым
түсініктер мен танымдық іс-әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгерген, игерген
дағдыларын күнделікті өмірде қолдануға қабілетті мектепке дейінгі кіші жастағы бала
тұлғасын қалыптастыру.
«Таным» білім саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің
төмендегі түрлері арқылы жүзеге асады.
Балалардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін, интеллекттісін қалыптастырып
дамытуды, математикалық тілдің элементтерін меңгеруді, «математикалық
сауаттандыруды» басты мақсат етіп қояды. Осыдан қарапайым математиканы
оқытудың
мынандай
мақсаттарға
жетуді
көздейтіндігі
туындайды:
- баланың ақыл-ойының математикалық стилін, интеллектуалдық және ерік пен
сезімге
қатысты
сапаларын
дамыта
түсу;
- меңгерген қарапайым математикалық білімдерін өмірде қолдануға жан-жақты
дайындауды жүзеге асыру;
Математика сабақтарында шығармашылық тапсырмаларды шешуге ерекше мән
беріледі. Өйткені мұнда шығармашылық тапсырмалар өзінің мазмұнымен балалардың
логикалық ойлауын және сөйлеуін дамытуға ықпал етіп, өз ойларын қысқаша әрі
түсінікті
етіп
жеткізуге
тәрбиелейді.
Мектепке дейінгі балаларды оқытуда балаларың ақыл-ой белсенділігін жан-жақты
етіп көрсететін, шығармашылық қабілеттерін дамытып отыруда оларды
қызықтыратындай тапсырмалардың алатын орны ерекше. Математика сабағында
ертегілерді пайдаланып, балалардың өз бетімен жұмыс жасай білуін, ақыл-ой,
логикалық ойлау қабілеттерін дамытудың маңызы зор.
Ертегілер–бұл
мектепке
дейінгі
балалардың
танымдық
қызығушылығын
қалыптастыру механизмі, яғни жағымды эмоциялық көзқарас - ертегіге әуестік,
мазмұнды эмоциялық көзқарас - ертегімен әуестену, тұрақты танымдық қызығушылық
- ертегіге деген қызығушылық. Математика сабағында ертегілер элементтерін
Ұйымдастыр__ушы'>Қызмет
кезеңдері
Педагогтың іс - әрекеті
Баланың іс - әрекеті
Ұйымдастыр
ушы
Ұйымдастыру кезеңі. Жылулық шеңбері Жылу шеңберін жасап бір-
біріне тілектер айтады
«Таным»
саласы
Қарапайым
математикалық
ұғымдарын
қалыптастыру
Құрастыру
Экологиялық
негіздері
Қоршаған ортамен
таныстыру
372
қозғаушы
қызмет
Балалар бізде бүгін математика ойыны.
Өткен жолы геометриялық пішіндермен
таныстық. Бүгін қайталаймыз.
Біз бүгін саяхатқа шығамыз. Бізге
қонаққа бауырсақ келіпті. (бауырсақ
келеді әуен ойналады)
Бауырсақтың сөзі:
Менің атым-бауырсақ
Мені
пышақпен
қырып
алды
Қанатпен сыпырып алды
Қаймаққа иледі, майға пісірді
Мен атадан кеттім
Мен әжеден кеттім
Тыңдамадым атамды
Тыңдамадым әжемді
Үйімді мен сағындым
Көмектесші балақай
Бауырсақты
қуана
қарсалады
Бауырсақтың
өленін
тыңдайды.
Ұйымдастыр
у ізденушілік
қызмет
- Балалар бауырсақ қай ертегінің
кейіпкері?
-
Бауырсақтың
түсі
қандай?
-
Бауырсақтың
пішіні
қандай?
Балалар біз бауырсақты атасы мен
әжесіне апаруға көмектесейік. Оған
баратын жолды көрсетейік. Олай болса,
орманға серуенге аттанайық. (әуен
ойналады)
Орманда:
Сәлеметсіз бе қоян. Сен неге жылап
тұрсың?
Қоян: Менің тұратын үйім жоқ. Соны
маған
табуға
көмектесіңдерші.
Тәрбиеші: Біз саған көмектесейік.
Ендеше
балалар
геометриялық
пішіндерден қоянға үй құрастырып
берейік.
-
Бауырсақ ертегісінің
кейіпкері
-
Сары
- Дөңгелек
Орманға
серуендеуге
барады
Балалар бір шыршаның
түбінде жылап тұрған
қоянды көреді.
Қоянмен
амандасады,
сипайды
Балалар қоянның үйін
құрастыруға көмектеседі.
373
Қоян: Балалар сендерге көп-көп рахмет.
Менің енді баспанам болатын, болды.
Рахмет мен енді өз жөніммен кетейін.
Орманда келе жатқанда оларға қасқыр
кездеседі.
Қасқыр: Балалар менің қарным ашып
тұр. Мен бауырсақты жеймін.
Қасқыр: Онда сендер мені сиқырлы
көпірден
өткізуге
көмектесіңдер.
Жұмбақ есепті шеш.
1.
Ағаштағы төрт алмұрт
2.
Піскен
екен
тимей
құрт
Самат
алып
екеуін
Қалдырған екен нешеуін?
2.
Ойнап
жүрген
аулада
Қанат,
Самат,
Бақытты
Қара
төбет
қорқытты
Жан-жаққа
қашты
бәрі
де
Табылмай қалды бірі де.
3.
Орындықты
төңкердік
Оны енді не дедік?
Қасқыр: балаларға рахметін айтады.
Аю көңілсіз отырады.
Қоянмен қоштасады
Жоқ,
сен
бауырсақты
жемеші, біз бауырсақты
атасы мен әжесіне апаруға
көмектесейік деп келе
жатырмыз.
Балалар
тапсырманы
орындайды.
Әр қарай барады.
374
пайдалану арқылы балалардың танымдық жан қуаттарының оянуына ықпал ету, білім
деңгейін жетілдіру жүйелі жүргізілетін жұмыстардың нәтижесінде қалыптасады.
Тәрбиеші: Ай Аюбай сен неге көңілсіз
отырсың?
Аю: Мен өз апанымды таба алмай
отырмын, анамнан рұқсатсыз шығып
кетіп едім, енді міне адасып қалдым.
Тәрбиеші: балалар аюдың істеген
қылығы дұрыс па?
Аюбай
анаңның
рұқсатынсыз
ешқайдада кетпе орманның ішінде
адасып кетесің, ал біз саған апаныңа
жетуге
көмектесеміз.
Тапсырма: «Лабиринт» Аюдың өз
апанына
жетуіне
көмектес.
Жолда келе жатып алдарынан қу түлкі
кездеседі.
Түлкі:
Ооо, қайда
жол
тартып
барасыңдар?
Түлкі: мен сендерге тапсырма берем
егер соны орындасаңдар ғана босатам,
ал орындамасаңдар мына бауырсақты
маған бересіңдер.
Тапсырма: дидактикалық ойын «Өсу
ретіне қарай орналастыр» Ормандағы
ағашты
өсу
ретіне
қарай
орналастырыңдар.
Әжей оларға ризалығын білдіріп, жолда
кездескен қиындықтарды рет-ретімен
сұрайды
Одан соң балалар аюға
кезігеді.
Жоқ
Балалар
тапсырманы
орындайды.
Біз бауырсақты атай мен
әжейге алып барамыз.
Балалар келіседі.
Балалар ол тапсырманы да
орындап, әрі қарай жол
жүріп бауырсақты атай
мен әжейге тапсырады.
Әңгімелеп айтып береді
Жетекші
жөндеуші
қызмет
Қандай тапсырмаларды орындағанын
сұрап, сабаққа жақсы қатысқан
балаларды мадақтап, аяқтайды және
бауырсақтың
фото
суреттерін
сыйлайды.
Қандай
тапсырмаларды
орындағандарын айтады,
сұрақтарға жауап береді
375
Ертегілерді балалардың жас және дара ерекшеліктерін ескере отырып талдау қажет,
сонымен қатар ертегілерді математика сабағымен байланыстыра отырып өткізу керек.
Ертегіні саналы түсіну үшін:
- Математика сабағында ертегілердің балалардың жас шамасына сай түсіндірілуі
керек;
- Математика сабағында ертегілерді қолдану барысында көрнекі құралдарды дұрыс
пайдалана білу керек;
Осы шығармашылық жұмысымның нәтижесі, қорытындысы ретінде мынандай
сабақ түрін ұсынамыз:
2-ші сәбилер тобы.
білім беру саласы: «Таным»
бөлімі: қарапайым математикалық ұғымдарын қалыптастыру
Тақырыбы: ертегілер әлеміне саяхат
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік мақсат: Геометриялық пішіндерді бекіту, айналадағы заттардың көлемін,
пішінін тікелей бақылата отырып меңгерту, «Бауырсақ» ертегісіндегі кейіпкерлеріне
көмек беруге үйрету. Жұмбақ есептерді шешуге, өсу ретіне қарай заттарды
орналастыруға дағдыландыру;
2. Дамытушылық мақсат: өздігімен жұмыс істеуге машықтандыру, есте сақтау, ойлау
қабілетін, байқампаздығын, сабаққа қызығушылығын дамыту,сөздік қорларын
молайтып, тапсырмаларды орындауға жаттықтыру.
3. Тәрбиелік мақсат: ұжыммен жұмыс істеу, бір - бірне көмектесуге, бастаған
тапсырмаларды аяғына дейін орындауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: «Саяхат»Әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, ертегі кейіпкерлерін
жандандыру,сұрақ- жауап, жұмбақ шешу, түсіндіру, ертегіні сомдап ойнау.
Күтілетін нәтиже:
Білу: «Бауырсақ» ертегісін жатқа біледі, математикалық терминдерді ажырата алады.
Игеру: Ертегі арқылы әр түрлі тапсырмаларды орындау туралы түсінігі, үлкенге ізет,
кішіге құрметті болуы керек.
Меңгеру: Геометриялық пішіндерден үй құрастырады, жұмбақтарды шешеді,
сұрақтарға жауап береді, заттарды өсуне қарай орналастырады.
Пайдаланған әдебиеттер:
1.
ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Астана 2012.
2.
А.П. Усова «Балабақшадағы оқыту».
3.
«Оқу және тіл дамыту» методикасы
4.
Журнал «Бала тәрбиесі» ЖШС «Мария», Алматы, 2006.
5.
Отбасы және балабақша журналы, 2014 ж.
376
КОРРЕКЦИОННАЯ РАБОТА С ДЕТЬМИ С ДИЗАРТРИЕЙ
Дукенбаева Махаббат Амантаевна
№ 41ЖББОМ жанындағы шағын орталық
Дизартрия — нарушение произносительной стороны речи, обусловленное
недостаточностью иннервации речевого аппарата. Основные проявления дизартрии
состоят в расстройстве артикуляции звуков, нарушениях голосообразования, а также в
изменениях темпа, ритма и интонации.
Клинико-психологическая харктеристика детей с дизартрией
Дети с дизартрией по своей клинико-психологической характеристике
представляют крайне неоднородную группу. При этом нет взаимосвязи между
тяжестью дефекта и выраженностью психопатологических отклонений. Дизартрия, и в
том числе наиболее тяжелые ее формы, могут наблюдаться у детей с сохранным
интеллектом, а легкие «стертые» проявления могут быть как у детей с сохранным
интеллектом, так и у детей с олигофренией.
Дети с дизартрией по клинико-психологической характеристике могут быть условно
разделены на несколько групп в зависимости от их общего психофизического развития:
• дизартрия у детей с нормальным психофизическим развитием;
• дизартрия у детей с церебральным параличом;
• дизартрия у детей с олигофренией;
• дизартрия у детей с гидроцефалией;
• дизартрия у детей с задержкой психического развития ;
• дизартрия у детей с минимальной мозговой дисфункцией.
Эта форма дизартрии встречается наиболее часто среди детей специальных
дошкольных и школьных учреждений. У них наряду с недостаточностью
звукопроизносительной стороны речи наблюдаются обычно нерезко выраженные
нарушения внимания, памяти, интеллектуальной деятельности, эмоционально-волевой
сферы, легкие двигательные расстройства и замедленное формирование ряда высших
корковых функций.
Наиболее часто дизартрия сопутствует детскому церебральному параличу и имеет
те же причины возникновения. В этом случае органическое поражение ЦНС происходит
во внутриутробном, родовом или раннем периоде развития ребенка (обычно до 2-х лет).
Наиболее частыми перинатальными факторами дизартрии выступают токсикозы
беременности, гипоксия плода, резус-конфликт, хронические соматические
заболевания матери, патологическое течение родов, родовые травмы, асфиксия при
рождении, ядерная желтуха новорожденных, недоношенность и др. Степень
выраженности дизартрии тесно связана с тяжестью двигательных нарушений при ДЦП:
так, при двойной гемиплегии дизартрия либо анартрия выявляется практически у всех
детей.
В раннем детстве поражение ЦНС и дизартрия у ребенка может развиться после
перенесенных нейроинфекций (менингита, энцефалита), гнойного среднего
отита, гидроцефалии, черепно-мозговой травмы, тяжелых интоксикаций.
377
Классификация дизартрии
В основу неврологической классификации дизартрии положен принцип
локализации и синдромологический подход. С учетом локализации поражения
речедвигательного аппарата различают:
Достарыңызбен бөлісу: |