Бағыттары ІІ халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного образования


ОТБАСЫ МЕН БАЛАБАҚШАНЫҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ



Pdf көрінісі
бет92/96
Дата08.01.2017
өлшемі14,44 Mb.
#1410
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   96

ОТБАСЫ МЕН БАЛАБАҚШАНЫҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ. 

 

Садыкова Б.А., Ахметжанова С.И. 

«Қуаныш» балабақшасы КМҚК, Қарағанды қаласы 

 

  «Балапан  ұяда  не  көрсе,  ұшқанда  соны  іледі»  дегендей,  ата-ананың  күн  сайын 



атқарып жүрген жұмысы- балаға үлкен сабақ. Жас балалардың үлкендер айтса, соны 

айтатынын, не істесе соны істегісі келетінін бәріміз де білеміз.  

 Баланың  үйден  көргені,  ертене  жақындарынан  естігені-ол  үшін  адамгершілік 

тәрбиесінің  ең  үлкені,  демек  жақсылыққа  ұмтылып,  жағымды  істермен  айналысатын 

адамның  айналасындағыларға  көрсетер  мен  берер  тәлімі  мол  болмақ.  Жас  өспірім 

тәлім-тәрбиені,  адамгершілік  қасиеттерді  үлкендерден,  тәрбиешілерден  насихат 

жолымен  емес,  тек  шынайы  көру,  сезім  қатынасында  ғана  алады.  Жеке  тұлғаның 

бойындағы жалпы адамзаттық құндылықтардың қалыптасуы осы бағытта жүзеге асады, 

сөйтіп  оның  өзі-өзі  тануына,  өзіндік  бағдарын  анықтауына  мүмкіндік  туғызатындай 

тәлім-тәрбие берілуі керек. 

Жақсы  адамгершілік  қасиеттердің  түп  негізі  отбасында  қалыптасатыны  белгілі. 

Адамгершілік  қасиеттер  ізгілікпен  ұштастырады.  Әсіресе  еңбекке  деген 

тұрақты  ықыласы  бар  және  еңбектене  білуде  өзін  көрсететін  балаларды  еңбек 

сүйгіштікке тәрбиелеу басты міндет болып табылады. 

Өз халқының мәдениетін, тарихын, өнерін сүю арқылы басқа халықтардың да тілі 

мен  мәдениетіне,  салт-дәстүріне  құрметпен  қарайтын  нағыз  мәдениетті  азамат 

қалыптасады. 

Қазақ  халқының  әлеуметтік  өмірінде  үлкенді  сыйлау  ұлттық  дәстүрге 

айналған.  Отбасында,  балабақшада,    қоғамдық  орындарда  үлкенді  сыйлау 

дәстүрін бұзбау және оны қастерлеу әрбір адамнан талап етіледі. Халқымыздың тәлім- 

тәрбиелік 

мұрасына 

үңілсек, 

ол 


адамгершілікті, 

қайрымдылықты, мейірбандықты дәріптейді.[2,с 3] 

 Қоғам    үшін    әр   кезеңде, әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей  ұл - қыздард

ың   дені  сау, рухани  бай, еңбекке, білімге құштар болып  өсуі - ең  жоғарғы тілек, ең 

  биік    мақсат.   Оның  қуат   алатын   қайнар   бастауы   отбасы.   Отбасының   аса   құ

нды   ықпалы   мен   әсерін   өмірдегі   ешнәрсенің    күшімен   салыстыруға   болмайд

ы.      Балаға      ата  -    ана      тәрбиесінің      орнын        ешнәрсе        алмастыра        алмайды.  

Отбасы  -   өмірге    сәби   әкеліп,   оны    тәрбиелеп,    қалыптастыруда   және   ұрпақ   

жалғастыруда   теңдесі   жоқ   орын.  Отбасының    балаға   тәрбие   берушілік   қызмет

тінің   мақсаты  -  балаланың   жасын,   жеке   ерекшелігін,   психологиялық   процесте

рін   ескере   отырып,   жарасымды   жетілген   ұрпақты   тәрбиелеу. Көздеген мақсатқа

 жету  үшін отбасындағы тәрбие   төмендегі  міндеттерді шешеді: 

-

 

Отбасында   баланың   өсуіне,   денсаулығына   қамқорлық   жасау,   тазалықты   



қалыптастыру. 

-

 



Еңбексүйгіштікке   баулу,   тұрмыстағы,   үй   шаруасындағы   еңбекке   құлшын

ысын    арттыру,  өзіне  -  өзі   қызмет   етуге   үйрету. 

-

 

Отбасы   мүшелерімен   тіл   табысып,   дұрыс  қарым  -  қатынас   жасауға,   үлке



нге   құрмет,   кішіге   ізет   көрсетуге   үйрету . 

 

962 


 

-

 



Әдебиетке,   мәдениетке,   өнерге   тәрбиелеу.   Бұл  міндеттер   жүзеге   асу  үші

н   бала   дүниеге   келген   күннен   бастап   отбасында,   қоғамдық   орындарда,   мект

епте  тәлім  -  тәрбие  беріледі. 

-

 



« 

Баланы 


 

жастан», 

« 

Ұяда  не   көрсең,   ұшқанда   соны  ілесің»   деген   даналық   сөздердің   мағынасы   өт



е   терең.   Себебі,   есейіп   кеткен   соң   баланың   теріс   мінезін,   қалыптасқан   қате 

  көзқарасын  өзгерту   өте   қиын.   Осы   кезде   

« 

Балаңыздың   тәрбиесін   бастамас   бұрын,   өзіңіздің   мінез  -  құлқыңызды,  өмірге  к



өзқарасыңызды   ой   елегінен   өткізіп,   бақыладыңыз ба?»   деген   сауал   туады. 

Ұлы 


 

 

педагог 



 

 

А. 



С. 

Макаренко: 

«Балалардың      алдында      беделді      болуды    қаламайтын      ата  – 

ана  жоқ.   Бірақ  қалай,  қай   бағытта   өнеге   беріп,  өсіріп   келе   жатқанын   ойламас

тан,      бала      санасын      рухани      өктемдік      жасап    тәрбиелейтін    ата  – 

ана   баршылық.   Бұл   беделді   болудың   қандай   жолы?   Мұндай   жолмен   келген   

адал      баланың      санасы      жетілгенде      өздігінен      жойылады»    деген.[1,с  2] 

Отбасы 


 

 



 

барлығының 

 

 

басы, 



 

 

жан 



-    жақты      даумуының    негізі    болатын      тәрбие      институты.      Отбасындағы      ата 

-  ана  мен   баланың   қарым  -  қатынас    нәтижесінде,   адамгершілік,   эстетикалық,  

дене   тәрбиесінің    алғашқы   үлгілері   қалыптасады.   Ал  әке  мен  шеше  -   баланың

 

 



алғашқы 

 

 



тәрбиешілері. 

Ата 


-  аналар   бала   бақытының   шынайы  бағбаны   болуы   тиіс. Бала  бақыты  -  білімде. « 

Білім      бір    құрал.    Білімі    көп      адам    құралы      сай    ұста      сықылды,      не      жасаса 

да   келістіріп   жасайды », -дейді  А.Байтұрсынов.   [2,с31] 

Бүгінгі    таңда   болып   жатқан   өміріміздегі   өзгерістерге   байланысты   ұстазда

р 

 

 



мен 

 

 



ата 

-   аналардың   бала   тәрбиелеудегі   жауапкершілігі   арта   түсуде.   Балаларды   оқыт

у   мен  тәрбиелеуде   отбасының   басым   ролін   мойындай   отырып  бірлесе   жұмыс 

 

 



жасау 

 

 



керек. 

 

 



Әрбір 

 

 



ұстаз 

 

 



 

ата 


-  аналармен   қарым  -  қатынас   жасауда   түрлі   тәсілдерді,  қазіргі   жаңа  технологи

яларды 


 

пайдалана 

 

 

отырып, 



 

 

ата 



-  ананың      қызығушылығын      арттыру      мақсатында      жұмыс      жасаса,      ата 

- ананың   балабақшаға,   тәрбиешіге   деген   көзқарасы   өзгерер   еді. [3,с12] 

Ата -  аналармен   жұмысты   ұйымдастырудың  негізгі   мақсаты: 

-

 



Ата -  ананың   өмірге   деген  көзқарасын  өзгерту; 

-

 



Баланың  бүгінгі  жасаған   қадамы   ертеңгі   тұлға   қалыптасуына  үлкен   әсер  

ететінін   атап  өту; 

-

 

Ата 



 

– 

аналармен   жұмыс  жасаған   кезде   бірізділік   қағидасын  басшылыққа   алу; 



Ал  міндеттері: 

-

 



Бала  өміріне  қолдау  жасау,  келешекте  өз  жемісін   береді. 

-

 



Қоғам 

 

тарапынан 



 

көрсетілген 

 

қолдау, 


 

ата 


-  ананың  өміріндегі  тұрақтылық  пен   болашаққа  деген  сенімін  нығайтады. 

 

963 


 

Қазіргі   уақытта  жұртшылықтың   балаларды   тәрбиелеуге  қатысы  кеңейе   түсі

п,  тәрбие   жұмысы   еңбек  ұжымының   күнделікті   ісіне   айналуда   тәрбиешілердің 

 

 



практикасында 

 

ата 



-  аналармен  және   көпшілікпен   бірігіп   жұмыс   істеудің   әр  түрлі   формалары   қа

лыптасып,      жемісті      түрде      қолданылуда.      Олар      ата 

-    аналармен      жекелеп      және    ұжымдық    жұмыстар      жүргізді. 

Отбасы 


 

 

тәрбиесіндегі 



 

 

кездесетін 



 

сәтсіздіктер 

 

 

ата 



-  аналардың   пеадгогикалық   сауатсыздығынан   және   оларда   тәрбие  жұмысын  жү

ргізуге   қажетті  тәржірибенің   жоқтығынан   болады.   Балаларды   тәрбиелеудің   дұр

ыс   жолын   табу  үшін   ата -  аналарға   көмектесу  тәрбиешілердің    міндеті  

Ата -  аналармен   жүргізілетін   жұмыс   түрлерін   қалай   ұйымдастыруға   болады? 

Ол 

 

үшін 



 

біз 


 

ата 


-  аналармен   жақынырақ   танысып,   отбасының   әлеуметтік   жағдайын,   отбасы   м

үшелерінің      бала      тәрбиелеудегі      ролін      анықтау      үшін,      ата 

-  аналардың  ұсыныс  -  пікірлерін,   ойын   бөлісу   мақсатында   сауалнамалар,   анкет

алық   сұрақтар   алуымызға   болады. [4,с21]  Сонымен   бірге   жыл  бойғы   жүргізіле

тін   жұмыс   түрлерін   ата   -   аналармен   бірлесе   отырып   жасаған   тиімді.   Себебі,  ата 

-  аналар   заман   талабына   сай   өзекті   мәселелерді,   отбасы   тәрбиесіне   байланыс

ты      тақырыптарды      өздері      ұсына      алады.      Сонымен      қатар      ата 

-    аналардың      ұсыныс    -    пікірлермен    санаса      отырып      ата 

-      аналарға      арналған      әңгімелер    мен      лекциялар,        консультациялар,      сұрақ 

-   жауап   кештері,   тәрбие   жұмысын   алмасу   жөніндегі   конференциялар,   ата 

-  аналарды   педагогикалық   әдебиеттермен   таныстыру   әдіс  -  тәсілдері   қарастыр

ылады. 


 

М. 


Әуезов 

 

« 



Қай   істің   болсын   өнуіне   үш  түрлі   шарт  бар.   Ең   алдымен   әуелі   ниет   керек, 

    одан      соң      күш    керек,      одан      соң      тәртіп      керек  »  

өмірлік   тәжірибе  ұлы   жазушымыздың       сөзінің   құдіреттілігін   байқатады. 

Ұрпақ  тәрбиесінде  ең  шешуші  орын  отбасындағы  психологиялық  ақуал,оның 

ішіндегі 

ата-ананың 

балаға 

деген 


махабаты 

екені 


анық. 

Төрт жасар баладан адамға неге екі қол берілген деп  сұрағанда бала «Бір қол маманы, 

екінші  қол  папаны  ұстап  жүру  үшін»-  деп  жауап  берген.Міне,  үлкендер  ойлап  таба 

алмайтын  сөзді  балалар  тауып,  дәл  жауап  беріп  отыр.Бала  психологиясының    жақсы 

дамуына әке мен ананың екеуінің де болуы  қаншалықты маңызды екенін осы мысалдан 

айқын  көруге  болады.Отбасы-  бала  дамуы  мен  қалыпты  өмір  сүруіне  тиімді  жалғыз 

мүмкін  орын.  Бала  үшін  туған  отбасы-алтын  діңгек.Отбасындағы  жылылық  пен 

мейірімді ешнәрсемен-басқа жерлерде жүз есе артық материалдық жағдай жасалса да 

алмастыру  мүмкін  емес.Отбасының  бірлігі  ұрпақ  тәрбиесінде    өте  қажет.  Бұл-  өте 

қымбат 


ұлттық 

құндылық. 

 

  

   «Балаға білім беру үшін ең алдымен оны тәрбиелеген жөн, тәрбиесіз берілген білім,ол 



ертен  бір  апатқа  әкеп  соғады»-  деген,  данұшпан    ойшыл  ғалым  Әбу  Насыр  әл-

Фараби.Сондықтан  да,  қазіргі  кезде  болып  жатқан  тарихи-  әлеуметтік  өзгерістер, 

ғылымдағы  жаңалықтар  бүгінгі  ұрпақ  тәрбиесіне,соның  ішінде  мектепке  дейінгі 

жастағы  сәбилердің  дамуына,тәрбиелеуіне  жаңаша  көзқараспен  қарауды  талап  етеді. 

[5,с32]  


 

964 


 

«Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші бала тәрбиелеудегі  осындай міндеттерді іске 

асырушылар  мектепке  дейінгі  мекеме  мен  отбасы.Осы  екі  арада  жүргізілетін  тәлім-

тәрбие  сабақтаса,ұштаса  өткізілгенде  ғана  көзделген  мақсат  нәтижелі  болары  сөзсіз. 

Отбасы  мен   балабақша   арасындағы   байланысты    күшейтіп,   бағытты   жұмыс   ж

үргізу.   

 Отбасы  -  адам  баласының  өсіп-өнер,  қаз  тұрып  қанат  қағар  ұясы,  алтын  бесігі. 

     Біз XXI ғасырда өмір сүріп жатырмыз. Жаңа ғасырда өркенетті елдер қатарынан орын 

аламыз десек, жас ұрпағымызды дұрыс тәрбиелеуге, дұрыс білім беруге міндеттіміз. 

 

Қолданылған әдебиеттер: 



1.

 

«Бала мен балабақша»  №4 (2012ж.) 



2.

 

«Біз мектепке барамыз» (5-6 жас) балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарлама – 



Астана 2009 ж. 

3.

 



«Отбасы және балабақша»  №2 (2009ж.) 

4.

 



 «Отбасы және балабақша»  №3 (2013ж.) 

5.

 



Роберт Т. Байярд. Ваш беспокойный ребенок, Москва, 1991. 

 

 



ИНКЛЮЗИВТІ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА 

ЕРЕКШЕ БІЛІМ АЛУДЫ ҚАЖЕТ ЕТЕТІН БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІГІ 

 

Садық  А.Т. 



КМҚК №53 «Алмагүл»б/б 

 

Қазақстан  Республикасы  Президентінің  «Бәсекелестікке  қабілетті  Қазақстанға, 



бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» атты Жолдауында білім беру 

мемлекеттің әлеуметтік саясатының ең басты бағыттарының бірі ретінде көрсетілген. 

Жолдауда:  «Ұлттың  бәсекеге  қабілеттілігі,  ең  алдымен,  оның  білімділік  деңгейімен 

анықталады», - делінген. Бұл біздің елімізде білім беруге, соның ішінде даму мүмкіндігі 

шектеулі адамдардың білім алуына аса үлкен назар аударылатынын білдіреді. [1]. 

Әртүрлі  кемшіліктері бар балалардың психофизикалық даму  деңгейі, белгілі  бір 

кемшілік  категориясы  шеңберінде  де,  кең  диапазонда    өзгеріп  отырады  –  дамуы 

қалыпты балалардан әлдеқайда даму жағынан артта қалудан бастап нормаға барынша 

жақындауға дейін. Кемшіліктің барлық түрі бар (ПДТ, ТНР, интеллектуалдық кемістік, 

РДА, Даун синдромы бар балалар және т.б.) және нормадан ауытқуы әртүрлі дәрежедегі 

балалар үшін оқытудың тек бір ғана түрі, әмбебап моделі тиімді емес. Даму мүмкіндігі 

шектеулі  балалар,  ерекше  білім  алу  қажеттігіне  ие  бола  отырып,  инклюзивті  білім 

алудың әртүрлі моделін қажет етеді [2]. 

Біздің  мектеп  жасына  дейінгі  ұйымдағы  тәжірибелік-эксперименттік  жұмыс 

ЕБАҚЕ бар балалармен тиімді біріккен жұмыс жасауға арналған кіріктірілген мектеп 

жасына  дейінгі  ұйымның  болуы  тиімді  екенін  көрсетті.  Кіріктірілген  мектеп  жасына 

дейінгі  ұйымдарда  дамуында  проблемасы  бар  балаларға  түзетушілік  көмек  алу  үшін 

барлық жағдай жасалған, қажетті педагогикалық кадрлар да бар. Бұл МЖДҰЕБАҚЕ бар 

балалар  үш  түрлі  топтарды  тәрбиеленіп,  оқи  алады:  қалыпты  көпшілік  топта  жас 


 

965 


 

нормасы  жоғары,  жақын,  психофизикалық  даму  деңгейі  жас  нормасына  жақын, 

дамуында проблемасы бар 1-3 баламен біріктірілген топ; тек ЕБАҚЕ бар балалар (тілі, 

көру,  есту  қабілеті,  тірек-қимыл  аппараты  бұзылған,  ПДТ  балалар,  интеллектуалдық 

кемістігі және т.б. бар) ғана баратынарнаулы топ;  топтың жаңа түрінде – инклюзивті 

бағыттағы топ, оны бір мезгілде дамуы қалыпты балалар мен «ерекше» балалар барады 

(3-5 адам – кемістіктің сипаты мен дәрежесіне қарай). Мұнда топтағы бала саны 10-15 

адамға дейін қысқарады, ал топ штатына міндетті түрде түзетушілік жұмысты жүзеге 

асыратын  мұғалім-дефектолог  енгізіледі.  Есту  қабілеті  бұзылған  балалары  бар  топта 

сурдопедагог, көру қабілеті бұзылған балалары бар топта – тифлопедагог болуы керек.  

Кіріктірілген мектеп жасына дейінгі ұйым инклюзивті білім берудің барлық негізгі 

моделін  жүзеге  асыра  алады:  тұрақты  толық,  тұрақты  жартылай,  уақытша  жартылай 

біріктірілген  [3].Тұрақты  инклюзия  моделі  қарапайым  көршілік  топта  ЕБАҚЕ 

балаларды  оқыту  мен  тәрбиелеу  үдерісінде  жүзеге  асырылады.  Онда,  жоғарыда  атап 

көрсетілгендей, дамуында бастапқы диагностикалық кемістігі бар (есту, көру қабілеті 

немесе тірек-қимыл аппараты бұзылған), бірақ топқа келгенге дейін даму деңгейі жас 

нормасына жақын немесе соған сәйкес келетін дамуы бар бір, ең көп дегенде үш бала 

тәрбиеленіп, оқи алады. Біріктірілген балалар күні бойы дамуы қалыпты құрдастарымен 

бірге  болады,  ұйымдастырылған  оқу  әрекетінің  барлық  түрлеріне  қатысады.  Оларды 

оқытуды көпшілік білім беру педагогтары жүзеге асырады. Мұғалім - дефектолог (осы 

мектеп жасына дейінгі ұйым арнаулы тобының) біріктірілген балаларға түзету көмегін 

көрсетеді,  сондай-ақ  дефектологиялық  білімі  жоқ  тәрбиешілерге  әдістемелік  көмек 

көрсетеді.  Тұрақты  жартылай  кіріктірілген  модель  ЕБАҚЕ  балаларды  біріктірілген 

бағыттағы  топта  тәрбиелеу  мен  оқыту  үдерісінде  жүзеге  асырылады.  Бұл  топта 

әртүрліпсихофизикалық,  интеллектуальдық  және  тілдік  даму  деңгейі    бар  ЕБАҚЕ 

балалардың  басым  көпшілігі  толық  әлеуметтік,  толыққанды  және  білім  алуы  үшін 

барынша жағдай жасалған. Осы топтарда әр тәрбиеленушіге қажетті күнделікті арнаулы 

психо-педагогикалық көмек пен қолдау көрсетілетінін де айта келу маңызды. 

Біріктірілген  бағыттағы  топтарда  дамуында  аса  көрінбейтін  бастапқы  кемшілігі 

жоқ,  бірақ  өзге  де  себептерге  (мысалы,  саңырау  ата-аналардың  балалары,  екітілді 

балалар, оралмандар, қашқындар және еріксіз көшіп келген және т.б. отбасыларының 

балалары) байланысты оқу оқуында қиындық көріп жатқан балалар да қажетті арнаулы 

педагогикалық  қолдау  көре  алады.  Оның  үстіне  инклюзивті  топта  дамуы  қалыпты 

балалар ерте жастан бастап ЕБАҚЕ бар балалармен өзара әрекеттестікке оқиды, бірге 

тұруға, достасуға, қиындық көріп тұрғанға көмектесуге үйренеді.  

Тұрақты  жартылай  немесе  уақытша  жартылай  біріктіру  моделіЕБАҚЕ  бар 

балаларды  арнаулы  топтарда  тәрбиелеу  мен  оқыту  үдерісінде  жүзеге  асады. 

Кіріктірілген түрдегі мектеп жасына дейінгі ұйым жағдайында ЕБАҚЕ бар әрбір балаға 

пайдалы және қол жетімді біріктіре оқыту мен тәрбиелеу моделін табу мүмкіндігі бар. 

Арнаулы топ мұғалім-дефектологы оның тәрбиеленушілері біріктірілгенкөпшілік топ 

тәрбиешісінің болашақ жоспарымен танысады.  Әрі қарай, ол фронталдық және жеке 

түзету  сабақтарында  ЕБАҚЕ  бар  балаларды  дамуы  қалыпты  балалармен  өткізілетін 

сабақтарға  біріге  табысты  қатысуына  аса  мән  береді.  Сондай-ақ,  мұғалім-дефектолог 

көпшілік  топ  тәрбиешілеріне  әдістемелік  көмекті  жүйелі  түрде  көрсетеді.    Арнаулы 

топтың,  дамудың  барлық  түрінен  барынша  қалып  қойған,  өзге  тәрбиеленушілер 


 

966 


 

уақытша  дамуы  қалыпты  өзінің  құрдастарымен  бірігеді  (уақытша  жартылай  бірігу). 

Оқытудың  бірінші  жылы-ақ  олар  дамуы  қалыпты  балалармен  бірге  серуендерге, 

мерекелерге, ойын-сауықтарға, жеке сабақтарға қатыса алады. Бірақ, бұл аяқасты емес, 

мақсатты түрде жүзеге асырылады. Әр арнаулы топ балалары өздерімен жасты немесе 

бір  жасқа  кіші  дамуы  қалыпты  топ  балаларымен  байланысты.  Бұл  екі  топ  бірге 

қыдырады, бірге мерекелер мен ойын-сауықтарға дайындалады.  

Арнаулы топ педагогтары мен тәрбиешілері дайындық жұмыс жүргізеді, ол ЕБАҚЕ 

бар балалардың біріккен іс-шараларына белсенді қатысуға мүмкіндік береді. Көпшілік 

топ  тәрбиешілері  қандай  да  бір  кемістіктері  бар  олардың  құрдастары  туралы  айтып 

береді,  оларға  арнап  әртүрлі  құралдар  дайындайды.  Олар  арнаулы  топтарға  қонаққа 

келеді, оларға арнап жасаған ойыншықтарын сыйға тартады. Тәрбиешілер балалармен 

бірге  қуыршақ  театрын  (қағаздан,  ермексаздан,  табиғи  материалдардан)  жасайды. 

Содан кейін көпшілік топ балалары ересектердің көмегімен спектакль қояды, түсінікті 

тұрмыстық сахналар көрсетеді. Біртіндеп ЕБАҚЕ бар балалар көрермендер қатарынан 

орындаушылар қатарына қосылады.     

Мерекеге  біріккен  сахналау  дайындауға  болады.  Балалардың  өте  табысты  және 

сүйікті  жұмыс  түріне  ертегілерді,  кішкентай  әңгімелерді  және  т.б.  иллюстрациялау 

болып  табылады.  Жеке  сабақтар  барысында  мектеп  жасына  дейінгі  балалар  оларға 

түсінікте түрде қандай да бір шығармалардың мазмұнымен танысады. Одан кейін екі 

топтың да балалары біріктірілген сабақтарда суреттерін бір-бірімен ауыстырады, оларға 

«әңгімелер» құрастырады. Біріктірілген сабақтарды, әдетте, мұғалім-дефектолог немесе 

арнаулы  топ  тәрбиешісі  жүргізеді.  Көпшілік  топ  педагогтары  негізінен  жарыстар, 

көрмелер, байқаулар ұйымдастырады.  

Көріп  отырғанымыздай,  кіріктірілген  түрдегі  балабақшалар  ЕБАҚЕ  бар  балалар 

дұрыс түзете оқытуды қамтамасыз етіп қана қоймай, әр баланың даму деңгейін ескере 

отырып, оған пайдалы әрі ыңғайлы біріктірілген модельді таңдай отырып, біріктіреді.  

Жоғарыда аталған кіріктірілген түрдегі МЖДҰұтымдылығы бұл балабақшаларды 

біртіндеп инклюзивті түрге айналдырудың дұрыс екенін дәлелдейді. Бұл, бір жағынан, 

оқытудың түзету топтарын қайта түрін өзгерту есебінен инклюзивті бағыттағы топқа 

айналдыру арқылы, екінші жағынан – дамуы қалыпты балаларға арналған топтарды ашу 

негізінде  қол  жеткізілуі  мүмкін.  Түзету  түріндегі  МЖДҰкөпшілік  балабақшадағы 

орындардың тапшылығын қысқартады, сондай-ақ, ЕБАҚЕ бар мектеп жасына дейінгі 

әр  балаға  оның  психофизикалық  және  тілдік  даму  деңгейіне  қарамастан,  қолжетімді 

инклюзивті білім беру түрін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, инклюзивті МЖДҰсанының 

өсуі түзетушілік көмектің баланың мекен-жайына жақындауына да ықпал етеді.  

 

Әдебиеттер: 



1. Қазақстан Республикасы Президентінің «Бәсекелестікке қабілетті Қазақстанға, 

бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» атты Жолдауы, 2004 ж. 

2. Дети с отклонениями в развитии: Методическое пособие. — М.: Аквариум, 1997. 

— 128 б. 

3. Малофеев Н.Н., Шматпко Н.Д. Базовые модели интегрированного обучения // 

Дефектология. — 2008. — № 1. 

 


 

967 


 

ОСОБЕННОСТИ  ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МЕТОДИКИ «КУБИГОРОД» В 

ЛОГОПЕДИЧЕСКОЙ РАБОТЕ С ДЕТЬМИ 

С ОБЩИМ НЕДОРАЗВИТИЕМ РЕЧИ 

 

Садық  А.Т. 



КГУ ОРЦ  «Үміт» для детей с проблемами в развитии 

 

         В настоящее время инновационная деятельность  становится средством развития  



и  повышения качества работы с  детьми, имеющими проблемы в развитии. В нашей 

работе  на  протяжении  ряда  лет  эффективно  используется    метод  «Кубигород»,  как 

одно  из  средств  коррекции  речевых  нарушений    детей  с  ограниченными 

возможностями развития [1, с.20]. 

Кубигород - это игровое пособие представляет собой серию кубиков разной величины, 

на  гранях  которых  даны  символы  дидактических  игр  и  упражнений.  Оно 

многофункционально,  вариативно.  Каждый  кубик    может  быть  использован  как 

самостоятельно, так и в сочетании с другими, в зависимости от поставленных целей. 

Работа  с  ними  ведется  логопедами  на  индивидуальных    и  подгрупповых 

логопедических  занятиях,  на занятиях по развитию речи, а воспитатели используют 

во время   организации коррекционного часа и в самостоятельной деятельности детей 

[2, с.48].      

          Дети самостоятельно  играют с кубами в свободное время, закрепляя  речевой 

материал,  отработанный  в  процессе  организованной  учебной  деятельности,  на  

индивидуальных  и  подгрупповых  занятиях  с  логопедом.  Играя,    дошкольники 

подбрасывают куб и выполняют то задание, которое выпало на грань куба.  

          Каждый  куб  имеет  свое  название,  отражающее  цели  его  использования. 

Расскажем об использовании  некоторых из них в логопедической работе

           Куб    «Настроение».    Его  цель:  овладение  навыками  управления  своей 

эмоциональной  сферой;  развитие  способности  понимать,  осознавать  свои    и  чужие 

эмоции, правильно их оценивать и полноценно переживать; тренировка невербальных 

средств общения; совершенствование мимических и пантомимических способностей 

детей  для  предельно  естественного  воплощения  в  заданный  образ;  формирование 

связной речи. На шести гранях куба изображены эмоциональные состояния солнышка: 

солнышко  улыбается,  сердится, плачет, грустит, испугалось,  смеется. 

Куб    «Ветерок».    Его    цель:  увеличение  объема  дыхания,  нормализация  его  ритма; 

тренировка  целенаправленной,  сильной  воздушной  струи;  автоматизация 

поставленных звуков; формирование связной речи. На гранях куба изображены тучка, 

грибок,  веточка,  футбольные  ворота,  забор,  цветок.  Подвижные  силуэты    из  легких 

материалов  закреплены  на  леске.  Ребенок  выбирает  грань  и  с  помощью  воздушной 

струи располагает подвижные силуэты согласно инструкции логопеда: мяч загнать в 

ворота, петушка посадить на забор, птичку на веточку и т.д. 

         Куб  «Артикуляционная  гимнастика».    Его  цель:  улучшение  кровоснабжения 

артикуляционных  органов;  улучшение  подвижности  артикуляционных  органов; 

укрепление  мышечной  системы  языка,  губ,  щек;  увеличение  амплитуды  движений; 



 

968 


 

уменьшение  статичности  артикуляционных  органов;  подготовка  к  правильному 

произношению звуков. 

         На гранях куба изображения: грибок, бабочка, чашечка, лошадка, кошка, маляр. 

Возможно  использование  сказки  и  художественное  слово.  Например,  «Я  хочу  

рассказать  вам  сказку.  А  наши  язычки  нам  помогут. Проснулся  язычок.  Выглянул  

в  окошко,  увидел,  как  маляры  красят  крышу.  Язык  превратился  в  кисточку  и  

помог  им  (упражнение  «Маляр»), чтение стихотворения о малярах. Пошел  язычок  

погулять.   В  степи  над  цветком  летала  бабочка  (упражнение  «Бабочка»), чтение 

стихотворения о бабочке. Пошел  язычок   дальше  и  увидел  грибок  (упражнение  

«Грибок»),  чтение  стихотворения  о  грибке.  А    возле    грибка    сидела    кошка    и  

облизывалась  (упражнение  «Киска  облизывается»), чтение стихотворения о кошке. 

Увидел  веселый  язычок  лошадку  и  вспомнил,  что  давно  не  катался   (упражнение  

«Лошадка»). Чтение стихотворения о лошадке. 

         Кубы    «Волшебные  пальчики»  и  «Определи  на  ощупь».    Цель:  развитие  тонкой 

моторики,  зрительного  восприятия,    мышления;  развитие  тактильного  восприятия, 

умения определять на ощупь фактуру; автоматизация поставленных звуков; развитие 

интонационной выразительности речи. 

         На  каждой  грани    куба  наклеены  различные  по  фактуре  материалы:    мех, 

мешковина,  вата,  буклированная  ткань,  пороговые  коврики.  Дети  выполняют 

пальчиковую  гимнастику, сопровождают свои действия  строками из стихотворения. 

Мы используем  произведения казахстанских авторов.   Например, стихотворение «На 

джайляу»  поэта Н. Жанаева  (пороговые коврики) 

                  На джайляу, на джайляу  с головой укроют травы

                  (прокатываем ладони от основания  к кончикам пальцев) 

                  На джайляу каждый рад  покормить из рук ягнят, 

                  (пальчики собрать в щепотку) 

                  Мчаться к речке босиком, соревнуясь с ветерком 

                 (пальчики «бегут» по коврику) 

                  И на камешках валяться, загорать и закаляться. 

                  (переворачивать ладошки) 

                  В наш зеленый, дивный край – на джайляу приезжай! 

                 (ладони поочередно гладят коврик). 

    


Куб  «Фигуры».    Его  цель:  формирование  представлений  о  геометрических 

фигурах, умения различать их; закрепление знаний основных цветов и их оттенков; 

обучение соотнесению предметов и объектов по цвету, форме, величине; обогащение 

словаря; формирование связной речи. 

         На  гранях  изображены    разные  по  форме  и  цвету  геометрические  фигуры. 

Варианты заданий: а) подобрать предмет такого же цвета, как и выпавшая фигура на 

грани  куба; б) подобрать и назвать предметы, похожие на геометрическую фигуру  на 

грани  куба;  в)  подобрать  фигуру  большего  (меньшего)  размера,  чем  на  выпавшей  

грани куба; г) выбрать  геометрическую фигуру на кубе  и из таких же фигур  составить  

узор;  д)  в  соответствии    с  количеством  углов  у  геометрической    фигуры  (на  грани 

куба); е)  придумать  столько же слов, обозначающих названия предметов, признаков, 

действий. 



 

969 


 

          Куб «Магнитофон».  Его цель: развитие слухового восприятия; овладение темпо 

– ритмическими  характеристиками речи; развитие умения владеть своим  голосовым 

аппаратом; автоматизация звуков; расширение и обогащение словарного запаса. 

           На  гранях  куба  изображены  картинки  –  символы,  характеризующие  темп  и 

громкость  речи  (черепаха  символизировать  медленную  речь,    самолет  или  ракета  – 

быструю речь;  барабан или труба – громкую речь, мышь – тихую речь, змея –шепот и 

т.д.)    Используя    этот  куб,  можно  петь,  рассказывать  стихи,  воспроизводить  звуки, 

слова, сказки,  чистоговорки, скороговорки,  пословицы, поговорки. 

    


Куб  «Цветной».    Его  цель:  развитие  лексико-грамматического  строя  речи 

(согласование  существительных  с    прилагательными    в  роде,    числе,  падеже); 

уточнение и закрепление основных и оттеночных цветов; развитие связной речи. 

Данный  куб    разноцветный,  цвет  его  граней  соответствует  цвету  предметных 

картинок.  Педагог, глядя на верхнюю грань куба, говорит: «У меня на зеленой грани 

изображен зеленый огурец». Затем переворачивает куб на  другую грань и, передавая 

его ребенку, спрашивает: «А у тебя?» Ребенок: «У меня на желтой  грани изображен 

желтый цыпленок». 

           Куб «Один – много». Его цель: 

-развитие лексико – грамматического  строя речи (употребление существительных в 

единственном и множественном числе); 

-автоматизация звуков в словах. 

На гранях куба изображены  картинки, в названиях которых есть закрепляемый  звук: 

          «ш»                                           «с» 

Ландыш –ландыши                    Колбаса- колбасы 

Камыш- камыши                        Полоса - полосы 

Груша – груши                            Оса - осы 

Шалаш – шалаши                       Коса - косы 

Мышь – мыши                            Автобус - автобусы 

Карандаш – карандаши              Крыса – крысы 

        Куб «Сосчитай-ка».  Его цель: 

-развитие  лексико-грамматического  строя  речи  (согласование  существительных    с 

количественными числительными в роде, числе, падеже); 

-автоматизация звуков речи; 

-закрепление навыков счета. 

На гранях куба изображены предметы, которых должно быть несколько (от одного до 

шести). Ребенок, глядя на верхнюю грань куба, говорит: «У меня  две морковки». Затем 

переворачивает его любой другой гранью и передает  следующему со словами: « А у 

тебя?» Ребенок: «А у меня  четыре карандаша». 

        Куб  «Звучалочка».  Его цель: 

-автоматизация изолированных  звуков, 

-развитие  голоса. 

На гранях куба  изображены картинки: чайник свистит  -с-с-с-с,  телефон звенит  -з-з-

з-з,  змея шипит ш-ш-ш-ш,  пчела жужжит  -ж-ж-ж-ж,  синичка поет  -ц-ц-ц-ц, поезд 

поет –ч-ч-ч-ч. 



       Куб  «Разноцветные звуки».  Его цель: 

 

970 


 

- автоматизация  звуков  в словах; 

-  развитие  лексико  –грамматического    строя  речи  (согласование  прилагательных  с 

существительными); 

-  развитие цветовосприятия. 

        Цвет куба соответствует звуку (з- зеленый, с – синий,  р- розовый,  ж –желтый). 

Ребенок, глядя  на верхнюю грань куба говорит: «Зеленый зонтик», 

«  Зеленая  кукуруза»,  «Зеленый  паровозик».  Или  при  автоматизации  звука  «р»: 

«Розовая рыбка», «Розовая пирамидка». 

       Куб  «Юрта.  Его  цель:  обогащение  и  активизация  словаря  словами  и  фразами 

обозначающими  предметы  быта  казахского  народа;  автоматизация  поставленных 

звуков;  развитие фразовой и связной речи, расширение кругозора детей. 

       Грани  куба  имеют  изображения  предметов  быта  казахского  народа.  На  первой  

грани  изображена  национальная  посуда:  торсык,  тостаган,  кесе;  на  второй: 

национальная одежда: камзол, шапан, саукеле; на третьей мебель: бесик-колыбелька, 

сандык; на четвёртой народные музыкальные инструменты: домбыра, кобыз, дабыл, 

сыбызгы; на пятой части юрты: кереге, шанырак, уык; на шестой ковровые изделия: 

текемет,  сырмак,  тускииз.  Педагог  показывает  детям  куб  и  говорит:  «Ребята, 

посмотрите какой чудесный куб. На его гранях изображены предметы быта казахского 

народа. Надо правильно назвать предмет и сказать, для чего он нужен. Например. Это 

шапан. Шапан мужская одежда. Его носят мужчины. Это кесе. Кесе –это посуда. Из 

неё пьют чай». 



        Куб «Предлоги». Его цель: обучение умению употреблять   предлоги, выделять их 

в предложении, составлять  с ними предложения. 

На гранях куба изображены схемы предлогов.  Педагог (или дети) произнося считалку: 

Раз, два, три, четыре, пять, 

Будешь кубик ты вращать! 

       Ребёнок,  на  котором  закончилась  считалка,  вращает  куб  с  закрытыми  глазами, 

выбирает  грань.  Открыв  глаза,  называет  её.  Дети  по  очереди    или  по  желанию 

придумывают предложения  с этим «маленьким словечком» - предлогом. На начальной 

стадии работы педагог может задать тему, например, про игрушки. Примерные ответы 

детей: «Машина под столом», «Кукла в кровати », «Заяц на стуле». 

  Использование    игровой  технологии  «Кубигород»      в  условиях  кратковременного 

пребывания в реабилитационном центре  помогает: 

 

организовать логопедические занятия интереснее и разнообразнее;  



 

превратить скучную работу в живую и творческую;  



 

создавать у ребёнка радостное, приподнятое настроение;  



 

устанавливать эмоциональный контакт с ним;  



 

поддерживать заинтересованность детей на протяжении всего обучения;  



 

активизировать речевое общение;  



 

развивать  все  компоненты  речи  (понимание,  произношение,  словарь,  связная 



речь, грамматика); 

 



совершенствовать познавательные процессы;  

 



оказывать ненавязчивое воспитательное воздействие;  

 

971 


 

 



пополнять запас знаний и сведений; 

 



обеспечить быстроту запоминания, понимания, и усвоения лексической темы  в 

полном объёме.  

 

Литература 



1.

 

Инновации в логопедическую работу. Сборник статей. Составитель О.Е.Громова. 



ЛИНКА-ПРЕСС, Москва, 2008. 

2.

 



Использование  нетрадиционных  технологий  в  логопедической  работе  с 

дошкольниками. Журнал «Логопед», № 6, 2012.  

 

 

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ  ҚАБІЛЕТІН ТЕАТР 



ТҮРЛЕРІН ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ 

 

Сакенова Калкен Сериковна, Сулейменова Лаура Бейбітовна 



ҚМҚК № 42 «Тілек» балабақшасы 

 

      Білім  мен  тәрбие  бастауын  балалар  балабақшадан  алады.  Бүгінгі  таңда 

қоғамымыздың  даму  бағытында  мектепке  дейінгі  тәрбие  саласы  мамандарының 

алдында  жан  -  жақты  дамыған,  сауатты,  саналы,  өзіндік орыны  бар үлкенге  құрмет 

көрсетіп,  кішіге  қамқор  бола  білетін  азаматты  тәрбиелеу  мәселесі  жүктеліп  отыр. 

Бүлдіршіндердің білімді, білікті, саналы болуында ойынның алатын орны ерекше.Н. К 

Крупская: Мектепке дейінгі жастағы балалар үшін ойынның ерекше маңызы бар: олар 

үшін ойын - оқу, олар үшін ойын - еңбек, олар үшін ойын - тәрбиенің маңызды түрі. 

Ойын - баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып, 

танымдық  қасиеттерін,  зейінін,  есте  сақтау  қабілетін,  ауыз  екі  сөйлеу  мәдениетін 

дамытады. Ойын - баланың өмірді танудағы алғашқы қадамы. 

     Ойынның түрлері көп, қазақ тілін үйретуде театрландырылған ойындардың маңызы 

зор. Театрлық іс - әрекетте ертегілерді пайдалана отырып баланың ой өрісін дамыту, 

сонымен бірге тыңдай білуге, есте сақтау, түсіну, рөлге бөліп, қазақша әдемі сөйлей 

білу  мәнерін  арттырамыз.  Балаларға  театр,  әртістік  өнер,  сахналау,  қойылым,  сахна 

туралы  түсінік  беріп  қызығушылығын  оятамыз.  Көріністерді  өзара  сөйлесу 

дағдыларын дамыта отырып, бүлдіршіндердің тілді меңгеруіне деген сүйіспеншілікті 

арттырамыз.  Театр  әр  балаға  қуаныш  ұмтылмас  әсер  сыйлайды,  оның  көркемдік 

талғамын, еліктеуі мен қиялын дамытады. 

     Әдетте  адамның  жеке  басының  қасиеттері  бес  жасқа  дейін  қалыптасады  екен. 

Сондықтанда  да  баланың  жан  –  жақты  қалыптасуы  үшін  мектеп  жасына  дейінгі 

бүлдіршіндердің  бойына  жақсы,  жағымды  қасиеттерді  сіңіре  білу  керек.  Бала  әр 

нәрсеге  құмар,  қызыққыш,  ол  өзінің  айналасында  болып  жатқан  өзгерісті,  тамаша 

құбылыстарды сезінуге тырысады. 

Оның  жан  -  жақты  дамып,  жеке  тұлға  болып  тәрбиеленуіне,  тілінің  дамуын 

театрландырылған 

ойындар 

арқылы 


жетілдіруге 

болады. 


Мақсаты:- Мектеп жасына дейінгі баланың шығармашылығын театр түрлері арқылы 

дамытып, 

сөйлеу 

қабілеттерін 



жан 

жақты 



жетілдіру; 

 

972 


 

Ана 



 

тіліне 


деген 

құрмет 


сезімдеріне 

тәрбиелеу. 

Міндеттері: 

• 

Балалардың 



тілін, 

сөйлеу 


мәдениеті 

мен 


дүниетанымын 

дамыту. 


• 

Балаларды 

адамгершілікке 

баулу. 


•  Баланың  қиялын  есте  сақтауын  шығармашылық  қабілетін  дамыту,  ойдан  әңгіме, 

ертегі  шығарып  айтуға  дағдыландыру.  Театрлық  іс  -  әрекетті  ертегілерді  пайдалана 

отырып 

ойын 


дамыту. 

• Баланың әлеуметтік  және эмоционалдық дамуына жағдай жасап, әр баланың жеке 

дара  әртістік,  шығармашылық  қасиеттерін  ескере  отырып,  өзін  қоршаған  ортаға, 

адамдарға,  құрбыларына,  өзіне  деген  қарым  -  қатынас  мәдениетін  қалыптастыру. 

Күтілетін 

нәтиеже: 

Театр, 

оның 


түрлері 

туралы 


түсініктері 

болады; 


Қазақ тіліндегі сөздік қоры молаяды; Диалог бойынша сөйлесу арқылы тіл мәдениетін 

жетілдіреді. 

      Бала тәрбиесінде әр түрлі театрдын алатын орны ерекше. Қуыршақ театры баланың 

дүние танымын қалыптастыруда, үлкен рөл атқарады. Балалар әртістермен бірге күліп 

бірге жылап отырып, өздерін мазалап жүрген көптеген мәселелердің шешімін табады. 

Бүгінде  бөбектердің  дамуына  үлкен  ықпал  ететін  қуыршақ  театрының    құпияларын 

айтатаын  болсақ;  Тілін  дамытады,  себебі  балалардың  қолдарының  саусақтарының 

жетілуі мен орталық мидың тілдің дамуына жауапты бөлігіне әсер етеді. 

      Балалар  театрының  бірнеше  түрлері  бар.  Ең  көп  тараған  түрі  –қуыршақ  театры. 

Қысқа тақпақтарды жаттап, оны өзіне тән орындау кезіне бастап-ақ кішкене көлемді 

спетакльдер ойнала бастайтыны белгілі. Театр түрлері: 

Қуыршақ театры. Саусақ театры. Көлеңке театры. Ойыншықтар театры. 

Саусақ  театры: театр қуыршақтарының ішіндегі ең жеңілі, қол жетімдісі. 

Саусақ театрын сабақтан тыс кезде де қолдануға болады. 

Ас ішер алдында қолдануға болады. 

Тамақ ішер кезде саусақ қуыршағы арқылы:\тақпақ айтуға болады\ 

Тамақ ішер кез келді 

Сөйлемейміз, күлмейміз 

Астан басқа өзгені, 

Көзімізге ілмейміз. / астарың дәмді болсын/ 

      Балаларға арналған көркем шығарманы оқыту неғұрлым дұрыс ұйымдастырылса, 

мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық талғамын дамыту соғұрлым табысты 

болады.  Тіпті  кішкентайлар  тобынан  тобынан  бастап-ақ  тақпақпен  қысқа  өлеңдерді 

айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін  үстел үстіндегі театрды, қысқа сахналы 

қойылымдар көрсетуді қолдана берген жөн. 

-Бірінші кезеңде балалар ұжым болып, ертегі мәтінін ауызша айтады. 

-Екінші  кезеңде  ертегінің  барлық  кейіпкерлері  үшін  оқып  шығу  бір  балаға  ғана 

ұсынады. 

-Үшінші  кезеңде  балалар  бір  неше  шығармашылық  тапсырмаларды  орындайды. 

\қорқыныш, қуаныш сезімдерін көрсете білу және т.с.с\ 

-Төртінші кезеңде рөлдерге бөлініп, ертегіні оқу жүзеге асырылады. 

     Театрландырылған ойындар балалардың ой - өрісін кеңейтеді, балаларды әңгімеге 

араласуға,  спектакль  туралы  ата  -  аналарына,  жолдастарына  әңгімелеп  беруге 


 

973 


 

итермелейді. Бұның бәрі сөйлеу қабілетінің дамуына, диалог түрінде сөйлеп жеткізуге 

септігін  тигізеді.  Мектепке  дейінгі  жасөспірім  баланы  тәрбиелеумен  дамыту  ісіне 

байланысты  мақсаттарды  шешуде  сахна  ерекше  рөл  атқарады.  Мектепке  дейінгі 

балалардың өзі театр ойындарын өз бетінше ойнамайды. Олардың қызығушылығын, 

тәрбиешінің  ұсынысы  бойынша  және  басқаруымен  болатын  сахналау  ойындары 

арттырады. Егер де бірінші сәбилер тобынан бастап, балалар тәрбиешінің көмегімен 

халық  әндері  мен  кішігірім  тақпақтарды,  жұбату  өлеңдері  кіші  сахна  көріністерін 

ойнаса, екінші сәбилер тобында театрдың ойыншықтарын пайдалана отырып, мұны 

одан әрі жалғастырса, онда ересектер тобында театр іс - әрекет өз бетінше болуы да 

мүмкін. Осы жаста сахнаның әр түрін пайдалана отырып, іс  - әрекетінің үзінділерін 

балаларды  әңгімелеуге  үйрету  сабақтары  жүйесін  кіргізуге  болады.  Қарапайым 

шығармалардан  кереметтей  сахналық  көрініс  жасауға  болады.  Сахнада  жүру,  тұру, 

сөйлеу, кейіпкер бейнесін сомдауды, өзін - өзі білу, сыйлау мәдениетіне үйренеді, өзі 

жаман нәрсені қайталамауға тырысады.           

      Осылайша жан - жақты тәрбиеленген бала бар жаттаған, естіген білгендерін өмірде 

кездесетін түрлі жағдайда да орынды қолдана білуге тырысады. Нағыз театрдың өзінен 

көрген,  сондай  -  ақ  өздері  қойған  сахналық  ойындар  қойылымдар  балалардың  ой  - 

өрісін  кеңейтеді,  балалардың  әңгімеге  араласуына,  ертегі  қойылымдары  туралы, 

спектакль туралы ата аналарына, жолдастарына әңгімелеп беруге итермелейді. Бұның 

бәрі сөйлеу  қабілетінің дамуына, диалог  түрінде  сөйлеуге,  өзі алған  әсерін монолог 

түрінде сөйлеп жеткізуге себебін тигізеді. Балалар театрының бірнеше түрлері бар. Ең 

көп 

тараған 


түрі 

 

ойыншық 



театры. 

     Қысқа тақпақтарды жаттап, өзіне тән орындау кезінен бастап - ақ кішкене көлемді 

спектакльдер  ойнала  бастайтыны  белгілі.  Ондағы  адамдар  рөлін  ойыншықтар, 

қуыршақтар  орындайды.  Балаларға  арналған  көркем  шығарманы  оқыту  неғұрлым 

дұрыс  ұйымдастырылса,  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  эстетикалық  талғамын 

дамыту соғұрлым табысты болады. Тіпті кішкентайлар тобынан бастап - ақ тақпақ пен 

қысқа өлеңдерді айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін стол үстіндегі театрды, 

қысқа  сахналы  қойылымдар  көрсетуді  қолдана  берген  жөн.  Балалар  ой  –  өрісінің 

кеңеюіне 

байланысты 

сахналық 

ойындар 


күрделене 

түсуі 


тиіс. 

     Балалар бақшасында өтілуге тиісті көркем шығармалардың көбі әсіресе қосымша 

өтілуге тиісті шығармалар көрсетілген әдістердің біріне сай инсценировкалау мүмкін. 

Бірінші  кезеңде  балалар  ұжым  болып,  (жалпылама)  ертегі  мәтінін  ауызша  айтады. 

Екінші  кезеңде  ертегінің  барлық  кейіпкерлері  үшін  оқып  шығу  бір  балаға  ғана 

ұсынылады. 

Үшінші  кезеңде  балалар  бірнеше  шығармашылық  тапсырмаларды  орындайды. 

(қуаныш, 

қорқыныш, 

сезімдерін 

көрсете 

білуі 


және 

т. 


с. 

с). 


Төртінші  кезеңде  рөлдерге  бөліп,  ертегіні  оқу  жүзеге  асырылады.  Сондай  -  ақ 

ғалымдар  сахна  іс  -  әрекетінің  тиімділігі  көбінесе  балалардың  бейнелеу 

шығармашылығы сабақтарының кешенді болуына байланысты екендігін айқындады. 

Балалардың  танымдық  ынтасын  дамыту  педагог  –тәрбиешінің    ұйымдастыру 

шеберлігіне тікелей байланысты. 

     Балаларға ертегіні өлең  шумақ ретінде берілсе балалар тез түсініп, тез 

рөлімен ойнар еді, тіл байлықтарыда тез молайар еді.  


 

974 


 

 



театрландырылған қойылымдар арқылы балалар тілін дамыту; 

 



сөздік қорларын байыту; 

 



ауызша сөйлегенде дыбыстарды анық айтуға үйрету; 

 



кейіпкерлердің  іс-әрекеттері  мен  дауыс  ырғақтарын  сәйкестендіре  дұрыс 

сөйлеуге баулу; 

 

байланыстырып сөйлеуге дағдыландыра отырып, шығарма барысын, мазмұнын 



ұғынуға, рөлдерді түсініп ойнауға үйрету; 

 Әдіс-тәсілдер: 

 

балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты материалдарды жинақтау; 



 

қойылымдарға қажетті театр түрлерін іріктеп, дайындау; 



 

қойылымдарға керекті көрнекіліктер мен құрал-жабдықтарды дайындау (ширма, 



атрибуттар, кастюмдар т.б.) 

 



ата-аналармен жұмыс: қойылымдарға ата-аналарды қатыстыру, газеттер, 

 



жылжымалы папкалар шығару, қажетті жабдықтар дайындауға көмектесу. 

Жұмыстың нәтижесі: Жұмысты жүйелі жүргізу негізінде төмендегі нәтижелерге қол 

жеткізіледі: 

 



балалар тілі дамиды; 

 



сөздік қорлары толығады; 

 



байланыстырып сөйлеуге дағдыланады; 

 



дұрыс дыбыстау, мәнерлеп сөйлеу дағдылары қалыптасады; 

 



театр өнеріне деген қызығушылықтары артады. 

     Қорыта  келгенде,  театр  балалардың  көркем  қабілеттіліктерінің  жетілдіріп  қана 

қоймай  оларды  тұлға  аралық  қарым-қатынасқа,  өнерге  деген  қызығушылықтарын 

арттырады. Сонымен бірге сахнаға бейімделген балалардың бойында өзіне деген сенім 

артып, алғашқы қол шапалақтауларды сезіне алады. Қалай десек те театр балалар үшін 

мереке, демалыс орны.Ал осындай бақытқа жол ашу біздер, тәрбиешілер үшін үлкен 

табыс. 

Баланы сахнада кейіпкер ретінде ойната отырып, оның жеке тұлғасын жан  – жақты 



дамыту.  Оның  бойында  әдебиетке,  мәдениетке,  өнерге  деген  құштарлықты  ояту. 

Бүлдіршіндер сахнада шағын рөлдерде ойнау арқылы байланыстыра сөйлеуге, әдемі 

киініп,  жинақы  жүруге,  үлкендермен  және  өзге  де  балалармен  тіл  табыса  білуге 

үйренеді. Жетілген диалог балалардың өз пікірін жеткізе білуге жетелейді.  

 

Қолданылған әдебиеттер: 



1.Отбасы және балабақша журналы № 3,2009ж 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   96




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет