Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| ГЕ0МЕТРИЯ/1ЫҚ ОПТИКА
Геачетршиық (cay.ie.ii) оптика — жарықтың таразу заңын сэулені тузу деп карастырып. оның Гюйында жарық то.іқындарының энергиясы тара.іады деп есептейтін физиканық быімі. Ьу.і тарауда геометриялық оптиканың заңдары нақты оптикалық жуйелерге қо.іданьиады. Сонычен қатар көздің физикасы да қарастырьиады. 26.1. ТОЛҚЫНДЫҚ ОПТИКАНЫҢ Ш ЕКТІЖ АҒДАЙЫ СИЯҚТЫ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ОПТИКА Өткен тарауларда жарықтың табиғатын толкын ретінде сипаттаған құбы- лыстар карастырылған еді. Бірак көптеген тәжірибелі мәселелерде, айталык, жарық шоғырының пайда болуын, кескіннің пайда болуын түсіндіргенде жа- рықтың толқындык, табиғаты маңызды болмай қалады. Онымен қоймай ин- терференцияны, дифракцияны және поляризацияны ескерсек, бұл жағдайда ол тек соңғы нәтижені күрделендіре түседі. Мұндай мәселелерді шешуде тек геометриялык оптика зандары ғана орынды. Геометриялык оптика толкындық оптиканың шекті жағдайында, толкын ұзындығы 0-ге ұмтылғанда болады. Бұны дифракциялық тор мысалымен түсіндіруге болады. (24.26) тендеуінде X -» 0 болса, онда а -* 0, яғни фокалды жазыктыктың О нүктесінде линза үшін кәдімгі фокусталған параллельді сәуле шоғырын аламыз (24. Ю-суретті караңыз). Оптикалык жүйенің шекті мүмкіндіктерін түсіну үшін жа- рыктың толқындық қасиетіне қайта оралып отырамыз. Сон- дыктан бұл тарауда дербес жағдайда интерференция және дифракция сұрактары карастырылады. Геометриялык оптика негізгі түсініктері мен зандардыңазды- ғына карамай көптеген нәтиже алуға мүмкіндік беретін теория қатарына жата- ды. Оптикалык күрылым теориясында олар казір де үлкен мәнге ие. Бұл курста тек кана беттері ойыс және дөңес болатын сфералық линзалар карастырылады. Мүндай линзалардың фокустык ара кашыктығы мына фор- муламен аныкталады: 26.2. ЛИНЗАЛАРДЫҢ АБЕРРАЦИЯСЫ мүндағы /?, жэне R2 — линзаның алдыңғы және артқы сфералык беттерінін сәйкес кисыктык радиустары; «+» таңбасы дөңес бет; «—» таңбасы ойык бет үшін; п — линза жасалған заттың сыну көрсеткіші; коршаған орта — ауа. Екі дөнесті линзаның фокусты ара кашыктығы: _______ 1_______ . ( n - \ ) ( \ / R + \ / R2) Фокустыкаракашыктыкка кері шаманы оптикалык күш D деп атайды: Мектеп курсынан белгілі жұка линзаның формуласын келтірейік: 7 at + a2’ (26.3) мұндағы a, — денеден линзаға дейінгі аракашыктык; а 2 — кескіннен линзаға дейінгі аракашыктык. (26.1) катынасы жұка линза үшін мынадай тұжырым негізінде алынды: 1) кескін өске жакын сәулелерден (параксиалды) күралады; 2) сәулелер жүйенің негізгі өсімен аз бұрыш жасайды; 3) барлыктолкындар үшін сыну көрсеткіші бірдей. Мұндай шарт орындалғанда нүктелік кескін алынады, яғни дененің әрбір нүктесі кескіннің бір нүктесін береді. Бүл шарттар тәжірибеде дәл орындал- майды. Сыну көрсеткіші толкын ұзындығына тәуелді (дисперсия). Дененің нүктелері оптикалык өстен алшак жатады, бұл екінші шартка жауап бермейді. Тек өске параллель сәулелерді колданғанда жарык ағынын едеуір шектейтін еді. Мұның барлығы аберрация/а' (ауытқу) немесе накты оптикалык жүйенін кателігіне соктырып, оптикалык кескіннін сапасын төмендетеді. Бірак, абер рация себептерін біліп, линзалар жүйесін сәйкес тандай білсек, оны жоюға бо- лады. Линзаның кейбір негізгі аберрациясын карастырайык. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|