Байласымды жүзеге асыратын тілдік амал-тәсілдер 02 Сөздердің мағыналық топтарының мәтінтүзімдік қызметі

жүктеу/скачать 5,08 Mb.

бет	5/10
Дата	02.02.2023
өлшемі	5,08 Mb.
	#64757

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ҚЫСТЫРМА ҚҰРЫЛЫМДАР
ШЕНДЕУІШТЕРДІҢ СЕМАНТИКАЛЫҚ ТОПТАРЫ

ШЫЛАУЛАР

ЖАЛҒАУЛЫҚ ШЫЛАУЛАР
Өзара байланысқан сөйлеудің бірліктері арасында орнайтын түрлі логика-семантикалық қатынастарды эксплицитті түрде білдіретін тілдік құрал әрі олардың арасындағы байласымды жүзеге асырудың бірден-бір тәсілі болып саналады. Жалғаулықтар жекелеген дербес сөйлемдердің арасындағы мағыналық байланысты күшейте түседі. Ол мағыналық байланыстың түрі шылаудың білдіретін грамматикалық мағынасымен сипатталады.

ҚЫСТЫРМА ҚҰРЫЛЫМДАР

СӨЗ
СӨЗ ТІРКЕСІ
СӨЙЛЕМ

Сөйлемдер арасындағы байласым нығая түседі

Біріншіден

Мәтіндегі ойға автордың қатынасын білдіреді
Мәтін модальдығы айқындалады

Екіншіден

ШЕНДЕУІШТЕРДІҢ СЕМАНТИКАЛЫҚ ТОПТАРЫ

Дұрыстықты, анықтықты, қоштауды, келісуді, растауды білдіреді	Әрине, әлбетте, сөз жоқ, дауа жоқ, рас, шын, дұрысында, шынында, расында, иә, бәсе, шындығында, ақиқатында, дұрыс
Күмәндікті, сенімсіздікті, белгісіздікті, болжауды, жорамалдауды білдіреді	Мүмкін, кім білсін, кім біледі, шамасы, шамалауымша, болжауымша, сірә, қайдам, әлде, дәуде болса, байқаймын
Эмоционалдық қатынасты білдіреді
Өкініш, күйзеліс, опық жеу	Әттең, амал не, амал нешік, өкінішке орай, амал қанша, не керек, әттеген, қап
Таңдануды, таңырқауды, армандауды, қуанышты, шүкіршілік етуді білідіреді	Ойпырмай-ай, ең қызығы, бақытымызға қарай, бір ғажабы, құдайға шүкір, бәрекелді, мәссаған
Хабардың мәндік дәрежесін білдіреді	Біріншіден, екіншіден, әсіресе, ең әуелі, ең алдымен, сонымен қатар
Ойды нақтылау, анықтау, түсіндіру үшін қолданылады	Мысалы, мәселен, яғни, айтпақшы, жалпы, өйткені, сондықтан, сол себепті, неге десең, олай болса
Айтылған ойды жинақтап, қорыту	Түйіп айтқанда, түптеп келгенде, қорыта айтқанда, тұтас, бір сөзбен айтқанда
Қарсылықты, теріске шығаруды, құптамауды, келіспеушілікті білдіреді	Бірақ, әйтпесе, керісінше, әйтсе де, өткенмен, алайда, дегенмен, болмаса, қанша айтқанмен, не болмаса
Айтылған ойға басқаныі не мәтін түзушінің пікірін, көзқарасын білдіреді	Меніңше, менің ойымша, оның айтуынша, сіздіңше, оның айтуынша, айта кету керек, әдетте
Оқырманның назарын хабарға аудару мақсатында қолданыдатын шендеуіштер	Білесің бе, көрдіңіз бе, қарай гөр, несін айтасың

Сахна мен сана жалпы жұртшылықтың түсінігінде де біртұтас ұғым екені рас. Себебі сахна сананы жаңғыртады, тәрбиелейді, түлетеді, ал сана арқылы сахна толысады...
Сана сахнада о баста болған. Жұмат Шаниннің 1927 жылы “Гамлетті” қоямын деп, әлемдік сахнаға қол соза талпынуы саналылық емей немене? Бірақ біз оны қаншалықты дамытып, жаңғырта алып отырмыз десек, гәп басқа
СЕБЕБІ
БІРАҚ

жүктеу/скачать 5,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10