ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
264
Бөлме гүлдерінің ішінде емдік биоқосылыстар және жапырақтарының ерекше боялуына
байланысты Coleus туысының сәндік мақсатта қолданылатын түрлері де кездеседі. Coleus Еуропаға
XIX-шы ғасырда Индонезиядан әкелінген. Колеус өсімдігінің медициналық негізі- ағзадағы зат алмасу
функцияларының қалыпты реттелуін жүзеге асыру. Оның тамырын дәрі-дәрмек жасауға пайдаланады
[4, 74 б.].
Көп жылдар бойы Coleus халық емшілері арасында жүрек тамыр ауруларын, тері (экзема), іштің
шаншып ауруы, ұйқысыздық, талма ауруы және тыныс жолдарының ауруларын емдеуге қолданған [4].
Coleus (жүсіп сұлулығы)– шөптесін немесе жартылай бұталы, Lamiaceae тұқымдасына жататын
көпжылдық өсімдік. 150-ден астам түрі белгілі. Негізгі отаны - Азия, Ява аралдары. Азия мен
Африканың тропиктік аудандарында кеңінен тараған[5, 123 б].Сoleus негізінен бір сабақты болып
өседі. Ал оның биіктігі 30-50 см-ге дейін жетеді. Уақыт өте келе оның сабағы жуандап, ағаш тәрізді
болады. Ол өзінің түрлі-түсті ала жапырақтарымен бағаланады. Жапырақтарының ұзындығы 15 см-ге
дейін жетеді. Жапырақтарының пішіні әр түрлі: сопақ, жүрек пішіндес, және шеттері тілімделген,
сонымен қатар жұқа әрі мақпал болады. Жалпы бұл гүлдің әдемілігі жапырақтарының түсіне
байланысты. Жапырақтарының түстері әр түрлі болады. Әр түрлі түстердің үйлесімділігі, жапырақтың
бетіндегі суреттер бірден көзге түсіп, адамды өзіне тартады. Жапырақтарының қанықтылығы
жарықтың мол түсуіне байланысты. Егер жылу мен жарық жеткілікті болатын болса, онда өсімдіктің
түсі анағұрлым қанық бола түседі[4, 87 б.].
Бір жылдық түрлеріде бар. Бір жылдық түрлерін көгалдандыруда қолданады, күз кезінде қазып
алып, көктемде қайтадан орнына жаңа өскіндерін егеді [4, 93 б.].
Негізінен Coleus өсімдігі аса қатты күтімді қажет етпейді. Жылу мен жарықтың мөлшері жеткілікті
болуы қажет. Өсіп тұрған жерінде оны тікелей күннің көзі сәулелерінен сақтаған дұрыс. Өйткені күн
сәулелері өсімдікті әлсіретіп, оның жапырақтарының солыңқырауына себепші болады. Бұл жағдайлар
Coleus жапырағының түсінің өзгеруіне әкеліп соғады, яғни жапырақтары өзінің реңін жоғалтып, гүл
өзінің тартымдылығынан айырылады. Ал егер де ауа райы салқындап, күннің шуағы жеткіліксіз
болатын болса, онда оның жапырақтары солып, түсе бастайды. Бұндай жағдайда өсімдікке
тыңайтқыштарды қосу және пайдалануда белгілі бір талаптарды сақтау қажет[5, 151 б.].
Калий лигногуматының Coleus өсімдігінің биологиялықерекшеліктеріне әсерін зерттеу
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің, Биология және оқыту әдістемесі
кафедрасының лабораториясында жүргізілді. Лигногумат концентрациясы әсерлі зат бойынша
әртүрлі мөлшерде (0,1%, 0,25, 0,5%, 1,0%) алынды.
Тұқымдар Петри табақшаларында 2 сағат бойы өсу реттеуіші ерітіндісіне, ал бақылау
варианты таза суға салынды.Тұқымдар топырақ салынған ыдыстарға егіліп, табиғи жарық
жағдайында өсірілді.Ыдыстың беті пленкамен жауып қойылды. Жалпы бөлменің температурасы 15-
17°C аралығында болды. Бірдей мөлшерде су құйылды. Тәжірибелер үш қайталанымды (1-сурет).
Тәжірибе өткізу кезінде морфологиялық көрсеткіштер жалпы қабылданған әдістеме бойынша
анықталды.
1-сурет.Coleus өсімдігі тұқымдарының ерітіндіге салынуы
Анатомиялық құрылысын зерттеу үшін жалпы қабылданған әдістеме М. Н. Прозина (1960)
[6,11б.], А. Я. Пермяков (1988) [7,50 б.], Р. П. Барыкина (2004) [8,120 б.] құрылымдық талдаулар
әдістері арқылы жүргізіліп, уақытша препараттар даярланды. Анатомиялық құрылысын сипаттауда
К.Эзау [9, б.358, 369/ еңбегі пайдаланылды. Жапырақтың көлденең кесіндісінен уақытша препараттар
даярланып, глицеринмен бекітілді. Анатомиялық кесінділер қалыңдығы 10–15 мкм, 50 ден аса
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
265
уақытша препараттар даярланып, микрофотолар жасалды және морфометрикалық талдау жүргізілді.
Анатомиялық талдауда тринокулярлы стереоскопиялық микроскоп Биомед МС-1Т ZOOM,
бинокулярлы микроскоп Биомед-6 ФК және анатомиялық көрсеткіштерді анықтауда сызықтық өлшеуге
арналған окулярлы микрометр (окуляр х15, объектив х8) қолданылды.
Анатомиялық зерттеуге табиғи жарық жағдайда өсірілген Сoleus өсімдігі вегетация кезеңінде
алынды. Сoleus өсімдігінің жаңа жиылған шикізаты 50 см шамасындағы өркені мен жеке жапырақтары
алынды.
Coleus өсімдігі тұқымының өніп шыққан мерзімі бақылау вариантында ̶ 2014 жылдың 26
қарашасы, лигногумат 0,1%-ғы және 0,25%-ғы варианттарында̶ 2015 жылдың 25 қарашасы,
лигногумат 0,5%-ғы вариантында ̶ 2014 жылдың 24 қарашасы. Ал лигногумат 1,0 % вариантында
тұқым өнбеді (1-кесте).
1-кесте: Coleus өсімдігінің өніп шығу мерзімдері
Варианттар
Ерітіндіге салынған уақыт
аралығы
Ерітіндіге
салынған
уақыты
Өніп шыққан күні
Бақылау
2 cағат
20.10.2014 ж
26.10.14ж
Лигногумат 0,1%
2 cағат
20.10.2014 ж
25.10.14ж
Лигногумат 0,25%
2 cағат
20.10.2014 ж
25.10.14ж
Лигногумат 0,5%
2 cағат
20.10.2014 ж
24.10.14ж
Лигногумат 1,0 %
2 cағат
20.10.2014 ж
-
Coleus шөптесін өсімдік болғандықтан, оның сабағы алғашында көлбеу өсіп, кейіннен біртіндеп
доға тәрізді иіліп барып көтеріліп өседі, сабағы төрт қырлы.Өсімдіктердің өсуін бақылау барысында
лигногумат 0,5% және лигногумат 0,25 %ерітіндідегі гүлдер бақылау вариантына қарағанда
жылдамырақ өсіп, гүлдеу кезеңі бақылаумен салыстырғанда ертерек басталды. Лигногумат 0,1%-ғы
өсімдік басқа варианттарға қарағанда сәл аласалау болды. Бақылау варианты басқа варианттарға
қарағанда баяу жетіліп отырды (2-сурет) және гүлдеу кезеңі де кешірек басталды.
2-сурет. Coleus өсімдігі сабағының морфологиялық көрсеткіштері
Сoleus өсімдігінің жапырағы- жапырақ тақтасы (алақаны) мен сағақтан тұрады. Жапырақтың
негізгі бөлігі - тақтасы. Сoleus өсімдігінің жапырағы- жай жапырақты. Жай жапырақ тақтасының пішіні
жұмыртқа. Жапырақ тақтасының ерекшелігіне байланысты бұл өсімдіктің жапырақтары бүтін деп
бөлінеді. Бүтін жапырақты тақтада аз да болса жиегінде кедір-бұдырлары болады. Осыған
байланысты Сoleus өсімдігінің жапырақ тақтасының жиегі жұмыр тісті немесе дөңес жиекті болып
келеді. Яғни жапырақ тақтасындағы тісшелердің сырт жағы дөңес, ал түп жағы үшкір болып
аяқталады. Бұл өсімдіктің жапырағының жүйкеленуіне келетін болсақ қауырсын торлы жүйкеленуге
жатады[4, 80б.].
Қауырсын торлы жүйкеленуде сағақтан жапырақ тақтасына бірінші реттегі бір жүйке өтеді де, ол
бүйірлік жүйкелердің бұтақтарынан тұратын жиі тор түзеді. Жүйке жапырақ тақтасының астыңғы
жағынан анық көрінеді, сонымен қатар ол өзі өткізгіш шоқтардан тұратындықтан, жапыраққа суда
еріген минералдық заттарды жеткізіп, жапырақтан органикалық заттарды төмен қарай өсімдіктің
мүшелеріне, сабағына, тамырына таратады. Жапырақтың тақтасына мықтылық, беріктік қасиет беріп,
жыртылудан сақтайды. Жапырақ тақтасының ортасы арқылы арқылы өтетін білеуленген қуатты негізгі
жүйке оның сағағынан сабаққа өтеді. Негізгі жүйкеден шетке қарай қашықтаған сайын жүйкелер
тармағы жіңішкере береді [4,80 б.].
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
266
Калий лигногуматы қосылған варианттарда бақылау вариантымен салыстырғанда жапырақ
тақтасының ұзындығы мен енінің артуы байқалды (3-сурет).
3-сурет. Coleus өсімдігі жапырағының морфологиялық көрсеткіштері
Сонымен, морфологиялық көрсеткіштерді талдау барысында ең жоғары нәтиже лигногуматты
0,25% және 0,5% концентрацияда қолданған варианттарда алынды, лигногумат концентрациясын
одан әрі жоғарылатудың (1,0%) Coleus өсімдігінің өну динамикасы мен бастапқы өсу көрсеткіштеріне
кері әсері болатындығы анықталды.
Coleus өсімдігінің жапырағының анатомиялық құрылысының көлденең кесіндісі: жабындық,
негізгі және өткізгіш ұлпалар жүйесінен тұрады. Ортағы өткізгіш шоқ ірі, тұйық коллатеральды болып
келеді. Кей кездері негізгі жүйкенің флоэмасы мен ксилемасының арасында камбий сақталады.
Өткізгіш шоқтың ксилемасы жапырақтың үстіңгі бетіне, флоэмасы астыңғы бетіне қарай орналасады,
сырт жағынан қоршап тұратын бірнеше жұқа қабықшалы клеткалар түзіледі. Бұлар жапырақтың
ассимиляциялық ұлпасында түзілген қоректік заттарды флоэманың сүзгілі түтіктеріне бағыттап
отырады. Өткізгіш шоқтар қоректік заттарды жылжытып қана қоймай, механикалық қызмет те
атқарады. Флоэма мен ксилеманың сырт жағында шоқты қоршай склеренхима орналасады екен.
Эпидерманы астарлай шоқтың үстіңгі және астыңғы жақтарында колленхима жатады (4-сурет).
А. Б.
4-сурет- Сoleus өсімдігі жапырағының көлденең құрылысы.
А- Бақылау нұсқасы (лигногуматсыз) Б- Лигногумат 0,5% нұсқасы
Лигногумат қосылған варианттардан алынған Сoleus өсімдігі жапырақтарының анатомиялық
көрсеткіштерін өткізгіш шоқтың ауданының бақылаумен салыстырғанда артуы байқалады (4-сурет).
Сонымен, Сoleus өсімдігін тұқымынан өсіруде жоғары нәтиже лигногуматты 0,25 және 0,5%
концентрацияда қолданған варианттарда алынды, лигногумат концентрациясын одан әрі
жоғарылатудың Сoleus өсімдігі тұқымының өну динамикасы мен бастапқы өсу көрсеткіштеріне кері
әсері болатындығы анықталды.
Әдебиеттер:
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
267
1 Деева В.П. Ретарданты и регуляторы роста растений.-Минск: Наука и техника. 1985. – 175с.
2 Христева Л.А. Стимулирующее влияние гуминовой кислоты на рост высших растений и при-
рода этого явления // Гуминовые удобрения теория и практика их применения. Изд. Харьковского
университета, 1957.- С.75-93.
3 Христева Л.А., Реутов В.А., Лукьяненко Н.В., Сумина А.Д., Головко Р.М. Применение гумата
натрия в качестве стимулятора роста // В сб.: Гуминовые удобрения теория и практика их примене-
ния. – Днепропетровск, 1973. – Т. 4. – С. 308-310.
4 Вовченко Ю.А., Орехов М.С., “Энциклопедия цветовода” Санкт-Петербург-2000.-95с.
5 Капранова Н.Н. Комнатные растения в интерьере. - МГУ, 1989.-193 с.
6 Прозина М.Н. Ботаническая микротехника. – М., 1960. – 208 с.
7 Пермяков А.Я. Микротехника. – М.: Изд. МГУ, 1988. – 58 с.
8 Барыкина Р.П. и др. Справочник по ботанической микротехнике. Основы и методы. – М.: Изд-
во МГУ, 2004. – 312 с.
9 Эзау К. Анатомия семенных растений. − М.: Высшая школа, 1990. − 558 с.
УДК 631.313.7
ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ РАБОЧЕГО ОРГАНА
ДЛЯ ЩЕЛЕВАНИЯ ТРАВ
Кушнир В.Г. - д.т.н., профессор, Костанайский государственный университет им.
А.Байтурсынова
Бенюх О.А.
- к.т.н., доцент, Костанайский государственный университет им.
А.Байтурсынова
Шило И.Н. - д.т.н., профессор, Белорусский государственный аграрного технический универ-
ситет, г.Минск, Белоруссия
Романюк Н.Н. - к.т.н., доцент, Белорусский государственный аграрного технический универ-
ситет, г.Минск, Белоруссия
Афанасенко И.Ю. – магистрант, Костанайский государственный университет им.
А.Байтурсынова
В статье рассматриваются особенности работы рабочих органов щелерезных сельскохо-
зяйственных агрегатов. Важным показателем, влияющим на работу щелевателя, является угол
установки ножа-щелереза. Угол должен обеспечивать хорошее агротехническое качество работы
и наименьшее сопротивление перемещению и минимальную силу перемещению пласта поверхно-
стного слоя в вертикальной плоскости. Обоснованы рациональные углы установки долота ко дну
борозды и угол установки ножа перед стойкой. Определены рациональные параметры рабочего
органа для щелевания многолетних трав.
Ключевые слова: почва, глубина, нож, рабочий орган, поверхность, стойка, толщина.
Особенностью работы щелерезных рабочих органов является то, что в зависимости от его па-
раметров, состояния почвы, процесс обработки может представить как отделение стружки, так и смя-
тие - вдавливание почвы в стенки щели.
Оптимизацию параметров щелерезного рабочего органа в соответствии с агротехническими
требованиями обработки почвы примем для глубины 0,25 м. Толщина ножа В щелевателя должна
быть такой, чтобы обеспечивалась наилучшую с формированность прорезаемой щели, было наи-
меньшим тяговое сопротивление. Так как нарезка щелей производится друг от друга на расстоянии
не менее 1,0-1,4 м, то никакого взаимного влияния геометрические и кинематические параметры ра-
бочих органов друг на друга оказывать не будут.
Форму лобовой поверхности щелереза принимаем с учетом следующих условий:
- угол заострения ножа должен обеспечивать минимальную силу на вертикальное перемещение
пласта поверхностного слоя;
- условие сползания растительных остатков с фронтальной поверхности.
Важным показателем, влияющим на работу щелевателя, является угол установки в
нж
ножа-
щелереза. Угол в
нж
должен обеспечивать хорошее агротехническое качество работы и наименьшее
сопротивление перемещению и минимальную силу перемещению пласта поверхностного слоя в вер-
тикальной плоскости.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
268
Результаты исследований [1,2] показали, что наиболее рациональной формой щелереза явля-
ется стойка с наклонным долотом, вынесенным вперед стойки. При этом минимальное тяговое сопро-
тивление наблюдается при угле наклона долота 23-27 град.
Ширина долота зависит от требований к техническому процессу, но минимальное значение ог-
раничивается толщиной стойки. Обычно толщина стойки из условия прочности принимается 3 см [1].
На основании разработанных моделей взаимодействия двухгранного клина с пластом много-
летних трав и полученных уравнений обоснованы рациональные углы установки долота ко дну бо-
розды и угол установки ножа перед стойкой.
Анализ исследований показывает, что тяговое сопротивление рабочего органа для щелевании
многолетних трав определяется параметрами долота, ножа перед стойкой и углом установки послед-
него ко дну борозды. При постоянных параметрах долота и ножа перед стойкой с увеличением угла
установки ножа тяговое сопротивление уменьшается (рисунок 1). При этом уменьшается вертикаль-
ная составляющая сопротивления от действия ножа на поверхностный слой почвы, что должно спо-
собствовать увеличению выброса дернины на поверхность поля (рисунок 2). Поэтому оптимальным
установочным углом для ножа-щелереза с учетом отмеченных позиций является в
нж
=60-80°.
Для обеспечения глубины обработки щелерезом 25 см, ширина долота должна быть не менее
4,0 см, а при глубине 30 см долото должно иметь ширину не менее 4,5. Ширина рыхления дневной
поверхности при увеличении ширины долота. При ширине 3,0...4,5 интенсивность роста выше, по-
скольку щелерез работает глубже глубины рыхления. Дальнейшее увеличение ширины долота сни-
жает интенсивность прироста ширины рыхления. Согласна исходным требования при щелевание,
ширина разрыхленной полосы на поверхности поля на посевах многолетних трав, лугов и пастбищах
не должно превышать 35 см [3].
Влияния ширины долота на его тяговое сопротивление при v = 1 м/с показало, что увеличение
ширины долота приводит к повышению сопротивления почвы, что объясняется возрастанием пласти-
ческой деформации почвы. С другой стороны, возникающее на боковых гранях дополнительное со-
противление на образование зоны пластической деформации уменьшается с увеличением ширины
долота.
Рисунок 1 - Влияние угла установки в
нж
на тяговое сопротивление рабочего органа Р
х
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
269
Рисунок 2 - Влияние угла установки в
нж
на вертикальную составляющую Р
у
Рациональной шириной долота щелереза, обеспечивающего минимальную энергоемкость про-
цесса и допустимое повреждение корневой системы травостоя, является 4,5-6,0 см.
Меньшие углы установки долота с одной стороны обеспечивают наименьшее тяговое сопро-
тивление, с другой - наибольшую заглубляющую силу. Исходя из вышеуказанного этого принимаем
параметры долота: угол установки б=21°, ширина 5 см.
Экспериментальные исследования проводились с целью проверки основных положений
теоретических расчетов, получения необходимой информации для количественной оценки влияния
скоростного режима движения агрегата, технологических и конструктивных параметров орудия на
качественные, энергетические показатели работ агрегата, проверки ранее принятых допущений и
определений в формулы величин и коэффициентов, уточнение основных параметров орудия. В
работе ставились следующие задачи экспериментальных исследований:
- проверить достоверность теоретических расчетов технологических и конструктивных
параметров рабочих органов орудия, определить для типичных почвенных условий коэффициенты и
другие величины, входящие в уравнения;
- выявить действительную картину изменения агротехнических, энергетических параметров в
зависимости от основных параметров и скорости движения орудия;
- уточнить основные технологические и конструктивные параметры орудия агрегата.
Экспериментальные работы проводились в 2 этапа. Па первом этапе исследования
проводились лабораторной установкой. Оценивалось качество крошения поверхностного слоя,
выброс почвы на необрабатываемые полосы, тяговое сопротивление орудия.
На втором этапе исследования проводились с уточнением технологических и конструктивных
параметров орудия агрегата.
Объектом исследования рассматривался процесс взаимодействия ножа рабочего органа с
грунтом во время резания.
Для определения установки оптимального угла ножа и его параметры проводились
лабораторные исследования.
При проведения лабораторных исследованиях оценивалось качество крошения поверхностного
слоя, выброс дернины на поверхность, тяговое сопротивление орудия.
В качестве объекта исследований был выбран машинно-тракторный агрегат на базе трактора
МТЗ-82 с орудием для полосного подсева трав с установленным рабочим органом
Орудие представляет собой прямоугольную раму с опорными колесами и прицепным
устройством (рисунок 3). Рабочий орган установлен в жестком кронштейне, который крепится к брусу
с помощью хомутов. Щелерез представляет собой стойку 3, в нижней части которой приварен башмак
1. К носу башмака крепится долото 2 при помощи двух болтов и штифта. Перед стойкой установлен
нож клиновидной формы 4, который фиксируется в верхней части пальцем в кронштейне,
приваренной перпендикулярно к стойке 3. В нижней части нож находится в пазу башмака. Нож
щелереза имеет регулируемый угол наклона к направлению движения в пределах 60...120 градусов с
интервалом в 10 градусов. На башмак щелереза устанавливаются сменные долота шириной 40, 50,
60, мм. В верхней части стойки расположены отверстия, предназначенные для крепления щелереза в
кронштейне и ступенчатой установки глубины обработки.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ,
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК
270
Рисунок 3 - Рабочий орган
Для определения агротехнических показателей использовались следующие приборы и
оборудования: весы, необходимые для определения массы почвы; бюксы, для определения
влажности почвы; твердомер системы Ревякина А.Н., необходимый для определения твердости
почвы; мерная линейка для измерения глубины обработки рабочего органа, ширины борозды.
Для определения влияния щелевания почвы на ее физико-механические свойства, отбирались
пробы на влажность почвы. Влажность почвы определяли на горизонтах 0-5; 5-10; 10-15; 15-20; 20-25;
25-30 см. С каждого горизонта отбиралось не менее трех проб.
Почва была помещена в бюксы под номерами. Далее производилось взвешивание каждой
бюксы. После чего влажность определялась после ее высушивания в сушильном шкафу "СУ-2М", при
температуре 105°С до постоянной массы.
Влажность почвы определяется по выражению:
3
2
2
1
m
m
m
m
W
(1)
где m
1
- масса почвы естественной влажности с бюксой, г;
m
2
- масса сухой почвы с бюксой, г;
m
3
- масса бюксы, г.
Плотность сложения почвы определялась отношением:
V
m
(2)
где m - масса сухой почвы с ненарушенной структурой, г;
V - объем пробы.
На диаграмме плотномера отражалось изменение сопротивления вдавливанию плунжера в
функции его перемещения в почве. Твердость HR почвы подсчитывалась по формуле:
H
р
ср
S
h
HR
(3)
где h
ср
- масштаб пружины плотномера;
|