Балаларымызды шетелдіктердің

Жалпы, бұл өзгерістер туралы Қаржы-

лық  қадағалау  агенттігінің  төрайымы           

Е. Бахмутова, «2010 жылдың 1 қаңтарынан 

бастап ірі бизнес-қатысушысы жоқ қазақ-

стандық банктер жеке тұлғалардың салы-

мын тартуға қақысы жоқ. Бұл арада ірі қа-

тысушы деп банктің 10 пайыз акциясының 

иегерін айтып отырмыз. Банкте оның тағ-

дыры үшін жауапты болатын бір адам 

болуы керек. Бұл норма банк меншігі құ-

ры 

отыр», – деген еді. Бұл пікіріді «Финама» 

сарап шысы Константин Романов та қол-

дай ды. «Экономикада, соның ішінде қар-

жы жүйесінде мемлекеттік реттеуді күшейту 

– бүгіндері әлем елдерінің көбінде орын 

алып жатқан құбылыс. Сондықтан Қаржы-

лық қадағалау агенттігінің бастамасына оң 

баға берер едім. Ол банк секторындағы 

консолидацияға алып келеді. Бұл өз кезе-

гін де еліміздің қаржылық жүйесінің тиім-

ділігі мен тұрақтылығының артуына ықпал 

етеді. Яғни несие ұйымының нақты қожа-

йыны мен қаржылық жағдайын біле ал-

ған да, біз банк секторына дұрыс болжам 

мен сараптама жасай аламыз. Қалай де-

ген мен де, бұл талаптардың енгізілуі банк 

секторына кері әсер етеді деп ойламаймын. 

Қаржылық жағдайы бұлыңғыр, акцио-

нерлері күмәнді миноритарилер үшін бұл 

жайсыз жайт болады. Бірақ біз банк сек то-

рында тазалық жүргізуден осындай жағ-

дайда ғана нақты нәтиже шығара аламыз», 

– дейді ол. 

Соған қарағанда соңғы өзгерістері ар-

қылы Қаржылық қадағалау органы банк тің 

шынайы қожайынын тауып, ресми түрде 

оған бақылау жасап отырғанын мойын-

датуға тырысып бағып жатқан секілді.

Отандық картоп өнімдеріне 

қолдау қажет

А

УЫЛ ШАР

Еліміздегі ірілі-ұсақты шаруа қожалық-

тарының картоп өсіруге құлқы жоқ. Жоғары 

сортты тұқымы қымбат тұрады. Шығым-

дылығы, сатылымы қандай болады деп 

қорқақтайды. Ал өндіріп жатқандарының 

өзі сұранысты толық қанағаттандыра ал-

май  ды. Бұл ретте Жамбыл облысының 

шаруалары картопты өкіртіп өндіріп жа-

тыр мыз деп мақтана алмайды. Биыл 6 мың 

гектарға картоп егіліпті. Одан 20 мың тонна 

өнім бола ма деген үміттері басым. 

Базар басшылары да жергілікті өнім-

дер дің аз болатындығын, көбіне көрші 

қырғыз еліне күні түсетіндерін жасырмай-

ды. Ал тұқым сапасы жөніне келсек, көңіл 

марқайтатын аз-маз көрсеткіштер баршы-

лық. Қарағанды облысына қарасты Абай 

ауданындағы бірқатар шаруашылықтар 

картоп өсіру мен тұқым сапасын арттыруда 

біршама тындырымды тірліктер атқарып 

жүр. 

«Шанс» шаруа қожалығы бүгінде 530 

өнім алып жүр. Мәселен, өткен жылы 10 

мың тоннаға жуық өнім алған. Былтыр 

«екін ші нанның» әр гектарынан 230-240 

центнерден өнім алыпты. Осыдан біршама 

уақыт бұрын картоп сақтайтын қойма 

түгелімен компьютерлендірілген. Құны 

400 мың АҚШ доллары тұратын құрал-

жабдықты Германиядан арнайы мамандар 

келіп орнатып беріпті. Қазіргі таңда әлгі 

компьютерлік жүйе қоймадағы темпера-

тураны реттеп тұрады. Соның арқасында 

бірде-бір картоп бұзылмайды екен. Ал 

«Аст ра-Агро» ЖШС-і, негізінен, тұқымдық 

картоп өсірумен айналысады. Бүгінде 

мұнда картоптың 42 түрлі тұқымы өсіріледі, 

оның ішінде он шақтысы өзіміздің қазақ-

стандық өнім екен. Шаруашылық жыл са-

йын 250-350 гектар алқапқа картоп отыр-

ғызады. Биыл картоп өте мол шығып, бір 

гектардан 360 центнерге жуық өнім алын-

ған. Жыл сайын шаруашылық Голландиядан 

бес-алты вагон тұқым сатып әкеледі. Бұлар, 

негізінен, Қазақстанның бірқатар өңірін 

картоптың сұрыпты тұқымымен қамтама-

сыз ететіндіктен, көбіне өнімнің санына 

емес, сапасына көбірек көңіл бөледі. 

«Астра-Агро» ЖШС картоптың элиталық 

сұрыптарын өсіру мақсатында төрт жылдан 

бері Алматыдағы Қазақ ғылыми-зерттеу 

институтының картоп және көкөніс шаруа-

шылығымен, сондай-ақ үш жылдай – 

Аста надағы ҚР Ұлттық биотехнологиялық 

орталықпен тығыз қарым-қатынаста жұ-

мыс істеп келеді. Шаруашылық картоптың 

элиталық сұрыптарын өсіру бойынша 

мемлекеттік бағдарламаға енгізілген. 

Басты мақсат – картоптың отандық сұрып-

тарын өсіріп, голланд және неміс картобын 

отандық рыноктан ығыстырып шығару. 

Қазіргі таңда шаруашылықта шетелдік 

тұқымдардан кем түспейтін «Тоқтар», 

«Бақша», «Ягодный-19» және басқа да 

отан 

дайындық жұмыстары жүріп жатыр. Қазіргі 

таңда еліміз элиталық шығымды картоптың 

95 пайызын шетелден алатын көрінеді. Бір 

ғана «Астра-Агро» ЖШС-ның өзі Голлан-

дия дан тұқым сатып алуға жыл сайын 30-

45 миллион теңге жұмсайды екен.

Картоптың жыры осындай. Ауызды қу 

шөппен сүртіп жылана беруге де болмас. 

Ішкі сұранысты толық қанағаттандырып, 

шетел нарығын жаулап алмаса да, алға 

ілгерілеушілік басым. Сондай-ақ элиталық 

тұқым сорттарын өсіріп, өндіру көп уақыт 

пен мол қаражатты қажет ететіндіктен, бұл 

салаға бет бұруға көп шаруашылықтардың 

мойны жар бермейді. Оларға одан да да-

йын өніммен айналысқан тиімдірек. Тұқым 

шаруашылығында тың серпіліс бар. Ендігісі 

– соны құрдымға кетіріп алмай, алға 

ілгерілету.   

Жалпы, ауыл жұртшылығы үшін көмірді 

жекеменшік «КамАЗ» жүк көлігі бар азамат-

тар жеткізіп тұрады. Ауыр көлігі бар кәсіп-

кер лер ауылдық жерлердегі мектептер мен 

зейнеткерлерге жеңілдікпен берілетін кө-

мір ді тасумен қатар, елді де қамтамасыз 

етіп отыр. 

Соңғы үш-төрт жылда Қарағанды ке-

ніш терінен қырға шығарылатын көмірдің 

1 тоннасының өзінік құны, шамамен 1500-

2000 теңгенің жобасында болып отыр. 

Ресми мәліметтер бойынша, халықаралық 

биржаларда Қарағандының қара алтыны-

ның құны тоннасына 12-20 доллар тұрады. 

Бұдан біздің көмірдің алыс-жақын шетел-

дерге экспортқа шығарылғандағы бағасы 

өзіндік құнынан тіпті де қымбаттамайтынын 

аңғарамыз. Бұған, керісінше, ел ішінде 

көмір қымбат екенін жоғарыда айттық. 

Өзімізде өндірілетін көмір неге өз елімізде 

қымбат та, шетелде арзан?!

Ресми-бейресми дереккөздері әлемдік 

биржаларда соңғы жылдардағы көмір ба-

ға сының тұрақты емес екендігін жариялап 

келеді. Нью-Йорктің NҮМЕХ тауар бир жа-

сындағы бағам бойынша АҚШ көмір 

кеніштерінің шығаратын қара алтыны соң-

ғы жылдары 40-60 доллар көлемінде бо-

лып отыр. Бұл мәліметті Американың 

«Энерджи Информэйшн Администрэйшн» 

компаниясы да қуаттап отыр. Бұған қоса, 

Европада, Қытайда және Жапонияда соңғы 

жылдары көмір бағасы тоннасына 60-70 

доллардан (теңгеге шаққанда – 8-10 мың 

теңге) айналып келеді. Ал биыл күзде кө-

мір бағасының тоннасы 110 долларға де-

йін өспекші-міс. Экономистер 2020 жылға 

қа рай әлемде мұнай бағасының күрт қым-

бат тауына, Жер шарындағы энергетикалық 

қуат шикізаттарының дефициттері артуына 

орай, көмір бағасы өспесе, төмендемейтінін 

де растауда. Қарағандының қара алтыны 

халықаралық нарықта тым құрыса, 30 дол-

лар болса, ел ішінде тіпті қымбаттап кететін 

шығар!

болып келе жатқан көмір бағасын ресми 

қадағалау туралы мәселе шешілсе, ел ішін-

дегі «көлеңкелі бизнес» те жарыққа шығып, 

ішкі нарық реттелер ме еді?! Бәлкім, 1000 

шақырым шетелге барғанда, өзіндік құны-

нан бірер тиын ғана қымбаттайтын Қара-

ған дының қара алтыны, өз ауылдары мызға 

да сол бағамен жетер ме еді?!

ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК:

2004 жылы Францияда елдегі 

соңғы көмір кеніші жабылды. 

Француздар энергетикалық қуат 

көздерінің 80 пайызын атом электр 

стансыларынан алады.

Қазақстан жылына 100 миллион 

тоннаға тарта көмір отынын тұтынады.

Елімізде көмірдің барша түрлерінің 

150-160 миллиард тонна жиынтық 

қоры бар. Бұл – әлемдегі 8-көрсеткіш. 

Қазір Қазақстанда көмір өндіретін 

34 компания жұмыс істеуде. 

Биыл Қарағанды облысындағы 

мемлекеттік-коммуналдық және 

бюджеттік мекемелер 

446 мың тонна көмір отынын 

тұтынбақшы.

Қарағанды

Атырау өңіріне белгілі «Атырау Агро Өнімдері» шаруашылығы бұл 

жақта таңсықтау көрінетін тағы бір істі қолға алды. Махамбет ауданында 

облыс көлемінде алғаш рет күркетауық фермасы ашылып, жұмыс жасай 

бастағанына көп уақыт бола қойған жоқ.

Елімізде халал индустриясы жылдам қарқынмен дамып келеді. Әсіресе 

халықтың халал азық-түліктерге деген сұранысы жоғары. Дегенмен осы 

өнімдердің кейбір түрлеріне күмән келтірушілер көп. «Е» тобындағы 

халал өнімдерінің құрамында шошқа етінің қоспасы бар» деген сөз ел 

арасында жиі айтылып жүр. 

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№152 (378) 4.09.2010 жыл, сенбі

www.alashainasy.kz

5

e-mail: info@alashainasy.kz

?

Б I Л Г I М   К Е Л Г Е Н   Б I Р   С Џ Р А Ћ

Б I Л Г I М   К Е Л Г Е Н   Б I Р   С Џ Р А Ћ

Түтін тыныс жолдарын зақымдай ма? 

Көріпкел хайуанаттар, шынымен де, көп пе?

ІЗ.ДЕН.ІС

Соңғы жылдары Алматыда аралас тілді балабақшалар санының 

артқаны байқалады. Қазақ, орыс және ағылшын тілін қатар меңгеруге 

деген сұраныс пен талап балабақшаларды «аралас тілді» ете 

бастады. Бұдан келіп, сәби алдымен өз ана тілінің кәусарына қануы 

керек деген қағида шет қалып барады. Ана тілі баланың рухани 

қазығы болған кезде ғана өзге білімдер мен тәрбиенің оған сіңімді 

болатыны есімізден шығып бара жатқандай. Сонымен, аралас тілді 

балабақшаларға неге әуес болып жүрміз?

ТА

ЛҒАМ

«Еуразия» деген атауына сай, бұл бай-

қау 

дың басты мақсаты Орта Азия мен 

түр 

кі елдерінің фильмдерін насихаттап, 

да мытуға арналады. Бүгінгі таңда бұл ай-

мақта орналасқан елдердің киносы қар-

қынды даму үстінде көрінеді. Оған бір-

не ше мысал келтіруге болады. Мәселен, 

биыл «Бал» деп аталатын түрік картинасы 

Берлин кинофестивалінің Бас жүлдесін 

иеленсе, татардың «Бибінұр» атты фильмі 

(реж. – Ю.Фетинг) Санкт-Петербургте өт-

кен кинофестивальда жүлдегер атанды. 

Сон 

дай-ақ қырғыздың «Жарық-әке» 

(реж.  – А. Арым Құбат) фильмі биыл Канн 

фес тиваліне қатысу мүмкіндігіне ие бол-

ған. Ал өз киномызға келсек, бізде биыл 

режиссерлердің шабыты оянып, ки 

но 

ға 

жан бітті деуге болады. Осы бір жыл да 

жиырма шақты жаңа туындылар тү сі ріл-

се, Ермек Тұрсыновтың «Келін» филь 

мі 

тіпті «Оскар» сыйлығының үздік фильм-

дер тізіміне енді. Сондай-ақ Э.Ораз-

баевтың «Афалинаның қарғуы» кар 

ти-

на 

 

сы Халықаралық DetectiveFest атты 

кри  миналды фильмдер байқауының Бас 

жүл десін жеңіп алған. 

Ермек АМАНШАЕВ, 

«Қазақфильм» АҚ директоры, 

ұйымдастыру комитетінің төрағасы: 

– Соңғы кездері елімізде кинофес-

ти валь дар көбейіп келеді. Біз үшін бас-

тысы – қазақ киноөндірісінің қуат күшін 

көр 

сету болып табылады. Айталық, 

2008 жылмен салыстырсақ, ол кезде 

жы лына небәрі 7-8 кино түсіретін бол-

сақ, онда да тек өзіміз емес, жеке ки но-

сту дияларды қосқанда, араға екі жыл 

Былтыр бір жыл көз жазып қалған «Еуразия» кинофестивалі 

биыл қыркүйектің 21-25-і аралығында Almaty Towers кешенінде 

өтетін болды. Ұйымдастырушылары ҚР Мәдениет министрлігі, 

Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ, ҚР Кинемотографистер 

одағы, «Еуразия» ХКФ дирекциясы болып табылатын 

фестивальға халықаралық байқау, қарқынды дамудағы қазақ 

киносы, бүгінгі француз киносы және әлемдік киноның үлкен 

тұсаукесерлері деген төрт бағдарлама бойынша бас-аяғы 40 

шақты туынды қатысады.

Қызыл кілемде – өз жұлдыздарымыз!

ОЙТҮР

ТКІ

Кәрістер қазақ фольклорын экрандауға кірісті

Аралас тілді балабақшаларға неге әуеспіз?

Корея Республикасының Мәдениет, 

спорт және туризм министрлігінің өкілі Ли 

Чжин Сик өзінің «Азия мәдениетінің ор та-

лығы және Алтай мәдени бірлігі» атты кі-

ріс 

пе баяндамасында Азия мәдениетінің 

Ор 

талығын қалыптастыру концепциясы-

мен та ныстырып өтті. Азия мемлекеттері 

ха  лық аралық  қауымдастығын  құрып,  үл-

кен құр лыққа орналасқан 51 мемлекеттің 

ба сын біріктіретін орталықта өзара шы ғар-

ма 

шылық кештер, ғылыми зерттеулер 

өткізуге, ғылыммен айналысуға мүм-

кіндіктер жасалмақ. Бұл шара Корея Рес-

публикасының Мәдениет, спорт және ту-

ризм министрлігі тарапынан ұзақ уа қыт қа 

– 2004–2023 жылдар аралығындағы ат-

қарылатын ұлттық жоба болып бекітілген 

екен. Бүкіл Азия елдерінің мәдени астанасы 

етіп Оңтүстік Корея Республикасының Гван-

д жу қаласы таңдап алыпты. 

Сол орталық жұмысының бір па ра сы 

ретінде Қазақстанға арнайы келіп, не гіз гі 

ро ликте (синопсисте) оқиға желісі өзгеше 

өр  биді. Театр сахнасына қолайлы жасалған 

бұл шығармада да сұлу Жібек пен Тө ле-

ген нің махаббаты, өткен күндер мен бүгінгі 

уа қыт арасы астасып, жаңа сахналық бояу 

же лілерімен өріліп, өзіндік қызықты туын-

дының нобайы болып шыққан. 

Симпозиумнің екінші күні қонақтар өті-

ні ші бойынша қазақтың ұлттық салт-дәс тү-

рі мен ауыз әдебиетінің, музыкалық ас пап-

та 

ры мен жыршылық өнерінің үлгілері 

таныстырылды. 

М.Әуе   зовтің 

мұражай-

үйінде өткен бұл кез де суде олар қызыға 

та 

машалап, таспаға жа 

зып алған мате-

риалдар ішінде Аманқос Са дықов пен қы-

зыл ордалық жас жыршы Күн сұлу Тү рік пе-

нова екеуінің орындауын дағы  «Қыз Жі-

бек», «Ал 

памыс», «Көроғлы» жырлары 

бол ды.  Алматы  қа ла сы  филар мония сының 

«Сазген сазы» ан самблі (көр кемдік жетекші 

әрі директоры – Бағдат Ті легенов) көр сет-

кен ұлт музыкасының үз дік үлгілері, кең та-

раған дом быра, қобыз, же  тіген, сыбызғы, 

саз сыр най, адырна, шаң қобыз т.б. халық 

ас пап тарының 

әр қай  сысы 

бір 

көркем 

туын дыға жүк болар лық пайда болу та ри-

хы  ту ра лы  аңыздар  қо нақ тардың  кө ңі лінен 

шы  ғып,  жақсы  әсер лер  қал дыр ды.  Мем-

ле кет тік  архив  қо рын да  қо нақ тар ды  қы-

зық  тыр ған  көптеген  та ри хи-этногра фия -

лық,  фо то-видео  ма те риал дар  қа рас ты-

рылып,  қа жет  ті лері  бей не таспаға  жа зып 

алынды. 

Қонақтар бірнеше күн халқымыздың 

мә  дени-рухани мұраларымен танысып, өз-

де  рінің жобасы аясында көне Тараз қа ла-

сын да материалдар жинақтады. Осы ретте, 

біз қазақ мәдениеті мен өнері осын дай ха-

лық аралық  біріккен  жо ба лар мен,  тығыз  қа-

рым-қатынастармен  алға  ба  са  тынына  кө-

зіміз жетті. Қалай болғанда да жоба иелерінің 

Қа зақстанға бұл келулері соң  ғы болмасына 

өзі мізді сендіргіміз келеді.

ла б ақшалар ашу аса мүмкін болмады. 

Ал қазір бізге не кедергі? Жалпы, ара-

лас болғанда қай тіл үстемдік етеді, 

сол тіл 

дің беделі жоғары, қолдану 

аясы кең болады. 

Ұлжалғас ЕСНАЗАРОВА, Қазақстанның 

еңбек сіңірген қызметкері:

– Балабақша ашпас бұрын оны 

ашу ға қандай қажеттіліктер туды, қан-

дай бағытта немесе қандай тілде бо-

луы ке ректігін әбден зерттеп алу қажет.  

Егер жергілікті жерде түрлі ұлт өкілдері 

тұр са, ол жерде, әрине, аралас  ба ла-

бақ 

шаны ашқан тиімді. Ал қазақтар 

жиі орналасқан жерде қазақ тілінде 

тәр бие беретін балабақша ашқан пай-

далы. Себебі егер біз демократиялық 

қо ғам құрамыз десек, ең алдымен, Қа-

зақ станда тұрып жатқан ұлттармен са-

на суымыз қажет. Біз әрбір азаматтың 

ді нін, тілін, қалауын ескеруіміз керек.  

Бұл мәселеге біржақты қарамаған дұ-

рыс. Тек қазақ тіліндегі балабақшалар-

ды ашып тастап, қарап отыра алмай-

мыз ғой... Мысалы, Түркияда басқа 

тіл 

де мектеп, балабақша ашу деген 

мә селе жоқ. Себебі әртүрлі ұлт өкілде-

рі тү рік халқы болып жазылып кеткен. 

Рахат ШИМАШЕВА, Алматы қалалық 

білім басқармасының бастығы:

– Қазір қалада жаңа балабақ ша-

лар дың құрылысы жүріп жатыр.  Жал-

пы, мемлекет салып жатқан балабақ-

ша 

ларда шек болмауы қажет. Бүгінгі 

кү ні біз «Балапан» бағдарламасы бо-

йын ша жұмыстар жүргізіп жатырмыз. 

Осы ған сәйкес, балабақшалардың са-

ны ғана емес, сапасында, оқыту, тәр-

бие леу жұмыстарында да алға жылжу 

бар. Мәселен, жаңа оқу жылынан 

бастап Жетісу ауданында баласын ба-

ла 

бақшаға тұрғызғысы келетін ата-

ана лар үшін оларды тізімге алатын тә-

жі рибе ретінде электронды жүйе жұ-

мыс істейді. Бұл жүйе жемқорлықты 

бол дырмауға, дер кезінде балаларды 

мек 

тепке дейінгі мекемемен қамтуға 

мүм кіндік  береді деп ойлаймын.  

топ ты құраған делегация мүшелері Қа   зақ-

стан және Орта Азия халықтарының үздік 

аңыз әңгіме, эпостарын зерттеп, өздерінің 

бағдарламаларына сай әр 

алуан жанрда 

жазылған 

шығармашылық та рымен 

таныстырды. Кәрістер өз тара пы нан алдын 

ала «Қозы Қөрпеш – Баян сұ 

лу», «Қыз 

Жібек», «Қамбар батыр» эпос та ры мен «Ер 

Төстік» сынды басқа да көптеген қазақ 

халық ауыз әдебиетінің үздік үлгі 

ле 

рін 

алдыртып, кәріс тіліне аударған. Атал ған 

симпозиумның бірінші күні кәріс деле га-

циясы осы шығармалар негізінде бүгінгі 

таң да кең сұранысқа ие кино, теле, ани ма-

циялық фильмдер, компьютерлік ойындар 

бағ 

дарламасын т.б. өнімдер шығаруды 

қол ға ала бастағандықтарын атап айтты.

Екіжақты пікірталас барысында Қазақ-

стан тарапынан М.Әуезов атындағы Әде-

биет және өнер институтының директоры, 

бел гілі фольклортанушы, академик Сейіт 

Қас қабасов және институттың маман ға-

лым 

дары қатысқан отырыста жасалған 

жұ мысқа байланысты өздерінің көз қарас-

та рын айтып, жаңаша оқылған көне эпос 

пен ертегінің жетістігі мен кемшін тұс та ры 

сараланды. 

Кәріс режиссерлерінің нұсқасы бойын-

ша ағайынды екі жігіт Төлеген мен Сан сыз-

бай дың қаланың сұлу қызы Жібекке ғашық 

бо луы, басында пайда қуған екеудің ойы 

мен пиғылы өзгеріп, арты махаббатқа ай-

налып, бірі қарақшылар қолынан қайт-

қаннан кейін, екіншісі Жібекпен қосылатын 

фильм оқиғасы бүгінгі телеэкраннан көр-

се тіліп жатқан өзге халықтар сериалынан 

кем болмайтындай қызықты оқиғалар, 

де  таль  дармен өрілген екен. Екі ел Қа зақ-

стан мен Корея арасында бүгінгі заман іс-

кер лік  қа рым-қатынастары  кірістірілген 

бұл жұ мыс әрі қарай жалғастырылса, тұ-

шым ды ха лық аралық сериалдың негізі да-

йын бо латын түрі бар екен. Ал осы сюжетке 

құ 

 

рылған екінші қысқаша жарнамалық 

Автокөліктер мен үлкен өндіріс орындарынан 

бө лін етін түтін тек өкпе мен қолқаға ғана емес, қан 

тамырлары үшін де өте зиян. Мұндай жағдайда 

өкпенің қа 

бынуы, демікпе, жүрек талмасы 

сырқаттары өрши түседі. Ешқандай ауруы жоқ, дені 

сау адамдардың өзі не де түтіннің кері әсері көп. Бұл 

тіпті шылымның ағзаға ти 

гізер әсеріне парапар. 

Дәкеден жасалған маскалар мұрын қуысының 

қабынуына себепкер болатын түрлі иіс-қоңыстар 

мен түтіннің ірі бөліктерін ғана тұтып қа ла тындықтан, 

тек жартылай ғана көмектеседі. Сон дық тан түтіннің 

токсиндік компоненттерінің әсерін әлсірету өте 

маңызды. Ал бұл жеміс-жидектер мен көкөністердің 

құ 

рамындағы антиоксиданттар арқылы мүмкін 

болады. Ол үшін әр адам мүмкіндігінше күніне ең 

кемі 600-700 грамм жеміс-жидек жеуі қажет. 

Сонымен бірге суды да кө бірек ішкен жөн. Сонда 

тыныс жолдарын тұтып қал ған түтін мен ыс, басқа 

да залалды нәрселер қақырық ар 

қылы сыртқа 

шығады. 

жүктеу/скачать 3,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: