Басқару психологиясының пәні және оның мақсат-міндеттері Басқару психологиясы
Басқарудағы сандық әдістер мектебі
жүктеу/скачать 1,22 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 8. Қазіргі кездегі басқару теориясының күйі
| Басқарудағы сандық әдістер мектебі (1950 жыл – ХХ ғасыр). Бұл мектептің негізгі еңбегі операцияларды зерттеу әдіснамасында, өйткені оның іс-әрекеті күрделі басқару мәселелерін әртүрлі ұйымдастырушылық жағдайлар жасау мен қолдану барысында түсінудің тереңдеуіне ықпал етті және күрделі жағдайларда шешім қабылдайтын жетекшілерге көмектесті. 13 Басқару психологиясының қарқынды дамуына 1966 жылы әлеуметтік психологтардың ғылыми қауымдастығының ядросы болған Эксперименттік әлеуметтік психологияның Еуропалық ассоциациясы (EAESP) құрылуы негіз болды. Еуропалық әлеуметтік психологияның өзін анықтау жолдарын іздеумен айналысқан алғашқылардың арасында Тэджфэл (Tajfel) мен Московичи болды, олар еуропалық жолдың бағдарларын, әлеуметтік феноменологияны зерттеуге қатысты позитивистік әдіснамасына байланысты әлеуметтік-психологиялық зерттеулердегі эмпирицизм мен экспериментализмнің ең осал орындарын айнала өту арқылы ұсынуға тырысты. Адам қарым-қатынасын реттеу психологиясының нақты өмірмен байланыс проблемасы Московичи және оның ізбасарлары жасаған теориялар шеңберінде әлдеқайда көкейкесті екені байқалды. Бұл аспектіде еуропалық психологтардың идеялары әлдеқайда өнімді болып табылады. Посткеңестік кеңістік шеңберіндегі қарым-қатынас психологиясының даму тарихын Г.М. Андреева атап көрсеткен. Кеңестік психологияның спецификасы көбінесе оның проблемаларының идеяларға негізделуімен анықталды [8].
8. Қазіргі кездегі басқару теориясының күйі Сонымен қазіргі әлемдік менеджмент теориясы мен практикасында өмір сүріп, өзара іс-әрекеттесіп жатқан негізгі 3 бағыт бар: жүйелілік, процестік және жағдайлық. Тұжырымдамалардың, мектептердің орасан көп саны бар, олар нәтижелерді қорыту, синтездеу, біріктіру қиындығын туғызады. Басқару теориясын әрі қарай дамыту үшін сенімді негіз беруге мүмкіндік туғызатын тұжырымдама жағдайлық тұрғысы болып табылады. Жоғарыда айтылғандай, бұл бағытқа сәйкес кез келген ұйым – ортамен өзара әсерде болатын ашық жүйе, ал оның ішінде болып жатқанның барлығын және тиімді басқару мазмұнын құраушыларды қазіргі менеджменттің негізгі ұғымы – бейімделусіз сипаттауға болмайды. Басқару теориясында жаңа бағыттар мен ағымдар, перспективалы ұстанымдар пайда болды. Бұлар – «стратегиялық менеджмент», «қызметкерлерді басқару», «ұйымдастыру мәдениеті» тұжырымдамалары. Соңғы тұжырымдаманы 80-жылдардағы басқарудағы ойдың «теориялық бұзып өтуі» деп есептейді. Жұмыс істеушілердің барлығының жалпы мақсаты – бір және осы мақсатқа жету жолдарын жасауға тікелей әрі қызығушылықпен қатысады. Басқарудың қуатты қаруы ретінде ұйымдастыру мәдениеті Жапонияда аса кеңінен қолданылуда. Соңғы кездері жапондық тәжірибемен менеджмент тарихының айқын беттері тығыз байланыста. Америкалық менеджментті түбегейлі зерттеген жапондық мамандар, одан ең тиімділерін алып, басқарудың өзіндік моделін тұрғызды. Менеджменттің батыс және жапондық тұжырымдамалары арасындағы принципті айырмашылық мынадай: біріншісінде – түпкілікті нәтижеге, ал екіншісінде – адами факторларға бағдар басым. Жапондық тұрғының негізі – өзін-өзі басқару және өзін-өзі 21 бақылау идеялары. Қызметкерлердің қабілеттілігі марапатталады, олардың дамуы ынталандырылады, әріптестік пен өзара көмекке, ынтымақтастыққа, корпоративтік рухтың қалыптасуына қолдау жасалынады. Қызметкерлердің моральдық көңілкүйіне үлкен зейін аударылады. Адамды жұмысқа қабылдай отырып, әкімшілік оның кәсіби сапаларына ғана емес, сондай-ақ моральдық-этикалық сапаларына, оның ерінбей еңбектену талабына және топтық іс-әрекетке үйлесу шеберлігіне де қызығушылық танытады [30]. Басқару теориясы дамуының қазіргі кезеңінде негізгі ағымдарды атап көрсетуге болады, олар: 1) ұйымның материалдық-техникалық базасына бұрынғыға қарағанда әлдеқайда жоғары мән беру; 2) басқаруды әрі қарай демократияландыру, ұйымды басқару объектісінен өзін-өзі басқару субъектісіне айналдыру; 3) менеджмент пен бизнесті және ол туғызған басқарудың жаңа мәселелерін интернационалдау. Барлық осы және басқа да ағымдар басқаруға деген көзқарастардың «тыныш басқару революциясы» деп аталатын жаңа жүйесінің қалыптасуына алып келді. Оның негізгі сипаттары мыналар: 1) ұйымның ішкі факторларына дұрыс әсер ету басқару табысының негізі болып табылады деп есептейтін менеджменттің классикалық мектептерінің басқарудағы ұтымдылығынан бас тарту. Басқарудың стратегиясы мен тактикасын сыртқы орта өзгерістеріне бейімдеу мәселесі әлдеқайда маңызды болып есептелінеді; 2) басқаруды жақсартатын кез келген жүйенің бірқатар әмбебап элементтерін анықтауға мүмкіндік беретін басқарудағы жүйелер теориясын қолдану; 3) басқаруға жағдайлық бағыт, оның басты тезисі – кәсіпорынның ішіндегі бүкіл ұйымдастыру – бұл сыртқы әсерлерге жауап; 4) менеджменттің бүкіл қоғам және адам алдындағы (ұйымда істейтін әрбір адамның) әлеуметтік жауапкершілігін тану. XX ғасырдың 90-жылдардағы басқару қағидалары: 22 – қызметкерлерге деген босаңдық; – жауапкершілік; – ұйымды тігінен де, көлденеңінен де көктеп өтетін коммуникациялар; – қызметкерлердің қабілеттілігін ашуға бағытталған ұйымдастыру мәдениеті; – барлық жұмыс істеушілердің үлестік қатысуы; – сыртқы ортадағы өзгерістерге пара-пар реакция; – топ жұмысына тікелей араласу; – менеджердің жұмысы бойынша барлығын тыңдау шеберлігі; – бизнес этикасы; – адалдық және адамдарға сену; – менеджменттің іргелі негіздері: сапа, сервис, ресурстарды бақылау, қызметкерлерге арқа сүйеу; – алдағы болашақты ұйымдастыруды көре білу; – жеке жұмыс сапасы және оны жетілдіру. 2.3 ұйымдардағы басқару теориясының қазіргі жағдайы. Ұйым ашық жүйе ретінде Әлемдік менеджмент теориясы мен практикасындағы қазіргі жағдай үш негізгі тәсілдің қатар өмір сүруімен және өзара әрекеттесуімен сипатталады: жүйелік, процестік және ситуациялық (соңғысының айқын үстемдігімен). Олар негізгі "басқару мектептерінің" бұрын жасалған көзқарастарын синтездеуге және дамытуға, сондай-ақ басқару туралы жаңа түсініктерді дамытуға бағытталған. Бірқатар тәсілдердің қатар өмір сүруіне байланысты қазіргі заманғы теориялық және қолданбалы әзірлемелердің жалпы спектрі өте кең және алуан түрлі. Мұның нәтижесі іс жүзінде басқарудың барлық негізгі мәселелерін заманауи зерттеулермен толық қамту болып табылады. Сонымен бірге, ҰБТ-ның осы саласындағы жағдай ҰБТ тұжырымдамаларының, тәсілдерінің, мектептерінің, түсіндірулерінің және белгілі бір қиындықтардың санына байланысты. Бұл нәтижелерді жалпылау, синтездеу қиындықтары. Басқару теориясының қазіргі даму кезеңінің негізгі тенденцияларын да ажыратуға болады. Біріншісі оны басқару тұрғысынан ұйымдардың материалдық, технологиялық базасына бұрынғыдан да маңыздылық берумен байланысты. Осыған байланысты басқарудың сапалы жаңа техникалық базасын, сондай-ақ ғылыми-техникалық прогрестің басқа да ірі жетістіктерін құрған "компьютерлік революция" үлкен рөл атқарды. Екінші, одан да күшті тенденция-басқаруды одан әрі демократияландыру. Енді ЕО менеджментінің болашағы басқарудың демократиялық "партисипативті" (қатысушы) формаларына байланысты екендігі күмән тудырмайды. Персоналды басқару функцияларын орындауға тарту "топтың әлеуетін жібіту"ұғымымен белгіленген іргелі әлеуметтік-психологиялық құбылыстың әрекет етуінің басты шарты болып табылады. Қарапайым тілмен айтқанда, -- бұл ұйымның оны басқару әлеуетін толық іске асыру, оны басқару объектісінен өзін-өзі басқару субъектісіне айналдыру механизмі. Менеджмент пен бизнесті интернационалдандырудың үшінші тенденциясы және ол тудырған жаңа басқару мәселелері. Бұл, мысалы, басқару принциптері мен формаларын мәдениетаралық көшіру мәселесі, басқару саласындағы ұлттық менталитеттерді есепке алу мәселесі және т. б. жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|