Бүгінгі санда: Елтанымдық атаулар елдіктің белгісі
жүктеу/скачать 20,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ж.ЖҰМАҒАЛИҰЛЫ
АНА ТІЛІ АБЗАЛ АНА АБЗАЛ АНА Ж Ж елтабан елтабан
(əњгiме) (əњгiме)
ПРОЗА зденбай ауылы жайлауға ор- нық қан соң к п кешікпей бие байлады. Жылдағыға қарағанда биыл жылқылары іш тастаудан аман. Екі жыл құлын тастаған қасқа бие құлындапты. Сүп-сүйкімді қап-қара құлын! «Мен мал танысам, осы қара құлын бәйге ат болады. Күн шақырайып, не жаңбыр т пеп тұрса да түу алысқа к з жүгіртіп, елеңдеп тұрады, бұл жүйрік болар жылқының бір белгісі. не, к рдің бе, қалған құлындардың бәрі ыстыққа шыдамай басын жерге салып леусіреп тұр. Ал қара құлын ноқтасын үзердей тартынып, анда-санда басын шұлғып қояды. й, бәйбіше, қасқа биені ертеңнен бастап ағытып жіберейік, оған бола сабаң ортайып қалмас» деді бұйыра с йлеп. К з ашқаннан Қамбар ата тұқымына етбауыр болып скен зденбай кәрі қасқаның бұл соңғы құлындауы екенін сезгендей. Сондықтан да еркін жүріп оттығуын қалады. рі қара құлынды желі басына ноқталап қоюды дұрыс к рмеді. Ішкі есебі, жабағы шыққанда қолға алып бабына келтіруді ерте бастан бастап кету еді... Бір жағы б генайы б лек жылқыға ит-құс та ш келеді дегендей... С йтіп, қара құлын желіге к генделмей жылқының ішінде бос жүрді. Бірақ зденбай к зден таса қылған жоқ. Ертелі-кеш жылқы К пе-к рнеу белден басатындай менің не жазығым бар? К з алдарыңда скен кешегі зденбаймын ғой! Қара құнан біздің әулетке біткен жүйріктің басы да емес, соңы да емес. Оны здеріңіз де жақсы білесіздер. кемнің к зі тірісінде талай жүйрік атын қолқалап алғандарың әлі жер басып жүрсіңдер ғой. Тек сол жүйріктің бабын келтірмей, күпті ғып лтіргендеріңе де мен кінәлімін бе? Ада- лынан келген бәйгемді бермей, жерге қаратып, әділеттен аттағандарың қалай? Ата-бабамыздың «Жылқы жүрген жер- де жын-шайтан болмайды» деген с зін ұмыттыңдар ма? Сыйластығымызға сызат түспесін, сондықтан да, бәйгені алмай- мын, – деді. зденбайдың с зін естіген жұрт к рге кіріп шыққандай болды... – й, адыра қалғыр, ақиқатшыл то- быр, – деді суырылып алдыға шығып Қамшыбек. – О , ж а р ы м а ғ а н қ а р а т а б а н , зден байдың жуындысын ішіп, битің семірген екен. Ақиқатты сен іздемей-ақ қой, онан да жаныңды бағып ал! – деді Бекен мысқылдай с йлеп. – Аузыңды жап! – деп ұмтыла беріп еді, зденбай тоқтатты. Қамшыбек бала кезден бірге скен жолдасы. Бір жақсы жері зденбайдың с зін екі еткен емес. Қақ-соқпен ісі жоқ оған да мына әділетсіз тірлік ұнамаса ке- рек...
Сол күннен бастап қара құнан «Жел- табан» атанып кетті. Елдің аузында: «Желтабан десе Желтабан екен. Құнан Астаудай жайылып жатыр. Тықыр еткен дыбысқа елең етіп, тесіліп қарағанда, к зі ңменіңнен теді. Үйірлі жылқыға қоссам, топқа қосылмай, оқшау тұрады. Басқа жылқылар шыбындап суға қарай үйездесе, Желтабан күнге қарап селтиіп тұра береді. Кешке қарай ауылдың маңына тұсап қоя берсем жайылмайды, – деді зденбай жүйрігінің сырын Қамшыбекке баяндап. – Қас тұлпар күн батарда жайылмайды, іңірде немесе тәңсәріде жатып жусай- ды. Мен қателеспесем, Желтабан киелі жылқы. Бәрінен к зі керемет. Жарқы- рап тұр. Кез келген жылқыға мұндай к з бітпейді. Бабаларымыз жылқыны ердің қанатына балап, айнымас дос, серік етіп қана қоймай, толғақ қысып, қиналған әйелге жылқының демін иіскеткен. Жылқының демі жын-шайтанды қашырады, – деді. – Иә, жылқыны бабаларымыз қадір тұтқан. Жан жолдасы, серігіне балаған. Түгім жоқ кедейге айналсам да, Желтабан- ды сатпаймын. Ендігі мірімді осы атты баптап, бәйгеге жаратумен ткіземін, – деді зденбай. Келер жылы Ақтастың жазығында К рші Хромтау ауданына әкім бо- лып ауысқанына к п уақыт те қойған жоқ. Бұрынғы йтеке биге қарағанда жаңа ңірдің зіндік ерекшеліктері бар. Халық саны айтарлықтай к п, ауыл шаруашылығы мен неркәсібі қатар дамыған, темір жол бойын- да, зге ұлт кілдері де баршы лық. А.Бердалин қала мен ауылдарды аралап, жағдайға біршама қанықты. Ең бастысы – тәртіпті сүйетін, тап- сырманы уақытында, сапалы орын- дайтын кадрлармен жұмыс істеу керек. Аға буын кілдеріне құрмет к рсету арқылы олардың іскерлігін, кешегі қиын кезеңдерде бұқараны ортақ мүддені жүзеге асыруға сіңірген еңбегін жастар санасына сіңірген дұрыс. О с ы н и е т п е н х а л ы қ а р а л ы қ «Қазақ тілі» қоғамының облыстық ұйымы т ралқасынан келген хат- ты түсіністік пен қабылдады. Аудан әкімі А.Бердалин зінің орынбасар- ларын, тиісті мекеме басшылары мен қоғамдық ұйымдар жетекшілерін шақырып алып, пікірлескенде Хром- тау ауданының Құрметті азаматы, Қазақстан Республикасының білім беру ісінің үздігі, бірнеше мемлекеттік медальдардың иегері, Елбасының, облыс және аудан әкімдерінің Алғыс хаттарымен марапатталған Мәриям Жұмағалиеваға 80 жасқа толуына бай- ланысты лайықты құрмет к рсету шаруасы бір арнаға тоғысты. Шынында Мәриям Т реғалиқызы – мірдің әрқилы сындарынан сүрінбей ткен жан. негелі отба- сында сіп, жоғары педагогикалық білім алған ол еңбек жолын Ырғыз ауданында мұғалімдіктен бастай- ды. Отағасы Елтай Базарбаевтың қызмет бабымен Новоресей (қазіргі атауы – Ж.Қ.) ауданына қоныс аударуына байланысты былайғы ғұмырын осында ткізіп, ркен жайды. Кредиков орта мектебінің үлгілі ұстазы, Жұмағалиеваның еңбегін аудан басшылығы бағалай білді. Бірінен соң бірі екі мектепке директорлық етті, селолық кеңес атқару комитетінің т рағасы болды, шаруашылық партия комитетінің хатшылығына сайланды, кәсіптік- техникалық училищеде оқу ісінің меңгерушісі қызметін атқарды. Мамандығы ж нінен орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі ол қайда қандай қызмет атқарса да ұлағатты әке-шеше тәлімімен қасиетті ана тілі- мізді, тәрбиелік тағылымы зор ұлттық салт-дәстүрлерімізді насихаттаудан, жеткіншек ұрпақты ұлтжандылыққа т ә р б и е л е у д е н ж а ң ы л ғ а н ж о қ . т к е н ғ а с ы р д ы ң т о қ с а н ы н ш ы ж ы л д а р ы н ы ң б а с ы н д а « Қ а з а қ тілі» қоғамы шаңы рақ к тергенде ж е р л е с т е р і Х р о м т а у а у д а н д ы қ ұйымының т райымы қызметіне бірауыздан М.Жұмаға лиева ны сай- лады. Содан бері ширек ға сырдан а с т ы – Т р е ғ а л и қ ы з ы б а я ғ ы ш а т у р а ш ы л д ы ғ ы м е н , т у ғ а н е л г е сүйіспеншілігімен, адамдармен тіл табысу шеберлігімен жұртшылық туралы сұрайды. Бірақ здекең сыр аш- пайды. Расында да, Желтабанның жарауы б лек! Қалың топтан Бекеннің де т бесі к рінді. Ол да ат қоспақшы екен. Бұл жолы К к қасқасын үкілеп әкеліпті. Желтабанға сұқтана қараған Бекеннің ішіне жылан кіріп кеткендей болды. Етсіз қу басы, жарқыраған к зі, д ңгелек тұяғы, тіпті кекілін буған ақ шүберек те қас жүйріктің айбарын асырып, жарасып тұр. Сонда да, әдейі қитыға с йлеп: – Желтабан биыл бәйгеден келмейді, – деді. – Неге? – деп шулады жиналғандар. – Жылдағыдай емес, биыл жарауы келіспепті, егер, Желтабан бірінші келсе, зденбайдың алдына елу бие саламын, – деді ағынан жарылғандай сыңай танытып. Бәйгеден келмейді деген с зге шамда- нып қалған зденбай, Бекенге қарап: – Егер, Желтабан жылдағыдай бәйгеден келмесе, басын кесіп итке тастаймын, – деді тістеніп тұрып. Бекенге керегі де осы еді. – С з і ң д е т ұ р а с ы ң б а ? – д е д і . зденбайдың жанды жерінен ұстағандай, к зі қызарып. Ж пшеңдіге сыр бермейтін зденбай зі айтқан с зінен зі шошып кетті. Ақыры, тақуалап қоймаған соң: – Ер-жігіттің екі с йлегені – лгені, – деді.
Жұрт «Ойпырым-ай» деп бастарын шайқады. Жеті атасынан үйір-үйір жылқы біткенмен, жүйрік бітпеп еді Бекенге. Сондықтан да зденбайға қызғаныштың қызыл итін абалататын да жүретін. Жо- лын тауып, облыстық аламанға қосқан с е н і м і н а қ т а п к е л е д і . ң і р д е мемлекеттік тілдің қолданылу аясы ұлғайса, жер-су, елді мекен атаулары қазақшаға бет бұрса, қазақ тілінде білім беретін және тәрбиелейтін ме- кемелер к бейсе, с з жоқ, мұның бәрінде кейіпкеріміз қосқан үлес мол. мір тақтайдай тегіс жол емес, әр тұста бұралаң-соқпақтар кездеседі. Оның үстіне «мәңгі тұрады» деген к е ң е с т і к ж ү й е к ү й р е п , ж а ң а , е р к і н қ о ғ а м ғ а к ш т і к . М ә р и я м Т реғалиқызы жары Елтайдан, азамат болып, шаңырақ к терген үш ұлынан мәңгілік к з жазып қалды. Мұндай ауыр қасіретке қарсы тұру керектігін абзал ана түсінді. Жылап жүріп, аяу- лыларына кесене тұрғызды, мәрмәр тастан ескерткіш белгі қойды. Қ а ж ы р л ы а н а , м е м л е к е т т і к тілдің шы найы жанашыры Мәриям Ж ұ м а ғ а л и е в а ғ а қ ұ р м е т к р с е т у кеші Хромтау қаласындағы кәсіптік колледждің еңселі ғимаратында, сал- танаттар залында ткізілді. Қазақ және орыс тілдерінде жүргізілген басқосуда әр ұлттың кілі – облыс және аудан орталықтарынан, ауылдар- дан келген қонақтар мерейтой иесіне жүрекжарды лебіздерін білдіріп, ән шырқады, жыр арнады. Мазмұнды бейнефильм Т реғалиқызының мір жолынан мағыналы мағлұмат берді. К е ш т е а у д а н ә к і м і А м а н ғ а л и Бердалин құттықтау хат тапсырып, сый-сияпат жасады. кімнің уақытын б ліп, шараның басынан соңына дейін отыруы к пшілікті риза етті. Халықаралық «Қазақ тілі» қоға мы- ның облыстық ұйымы т рағасының орынбасары Жанғабыл Қабақбаев пен Мұғалжар аудандық ұйым т рағасы Құралбай Байсұлтанов та арнайы ат ары- тып келіп, тарту-таралғысын ұсынды. Кредиковка орта мектебінде оқып, бітірген шәкірттері атынан с йлеген Баянғали Құлтаевтың, 93 жастағы жеңгесі Кәмила мірзақованың, «Қазақ тілі» қоғамының Д ң тау-кен байыту комбинатындағы бастауыш ұйымына ұзақ жыл т рағалық ет- кен Нысанғали Молдашевтің және т.б. шынайы әңгімесі қатысушылар к ңі лінде еңбекке, ұлтжандылыққа, адам герші лікке құрметті еселей түсті. Ауданды үзіліссіз алты жыл басқарып, облыстық басқарма басшылығына жоғарылаған Аязбай Османғалиев ардагерге құттықтау хаты мен бағалы сыйлығын жіберген екен. К е ш с о ң ы н д а м е р е й т о й и е с і Мәриям Т реғалиқызы тебіреніп тұрып, аналық алғысын жеткізді. А у д а н ә к і м і н і ң о р ы н б а с а р ы Сейітмағанбет Шілманов, аудандық мәдениет және тілдерді дамыту б лімінің басшысы Қайрат Елеуітов, аудандық білім б лімі мен Хромтау кәсіптік колледжінің еңбек ұжымдары аталған шараны ұйымдастыруда к п еңбек сіңіргендігін атап ткен ж н.
АҚТ БЕ
к здеуге шыққанда, сайын далада ойнақтап жүрген қара құлынға қарап, қам-қайғысыз балалық шағын еске алады. Ұшы-қиыры жоқ кең алқапта оның да армансыз, бақытты күндері ткен еді. кесінен айрылып, бір-ақ күнде жетімдік тағдырға ноқталанды. кесі Қасым алды кең, жарлы-жақыбайға қол ұшын беріп, қарайласып жүретін иманды адам бола- тын. Жастай жетім қалған оған Қапшық ауылының тұрғындары құрметпен қарады. Бәрі сол жақсы әкенің беделі. Шешесі Мақпыш жалғыз ұл деп бетінен қақпай шолжаңдау скен зденбай ұнжырғасы түсіп, бордай үгіліп кете ме деп қорқып еді. Басына түскен ауыр қайғы қайта есейтіп жібергендей болды. Оның зерек, малсақ қылығына шешесі қабағат шаттанды. кесі құрап беріп кеткен малға ие болып, қара шаңырақтың түтінін түзу ұшырса менде не арман бар деп ойлайтын. Ол ойы орындалды! кесі Қасым к к жайлаудың сәні кіріп, ел тұтас орнығып алған соң дүйім елдің басын қосып ұлан-асыр той жасайтын. Саба-саба қымыз ішіп, бағлан қозының етіне тойып алған жігіттер сәй гүліктерін ойнақтатып, к кпар тартатын. Қымызы сабасына сыймай, малы мыңғырып жатқан байлардың зі тышқақ лақтарын пышаққа қимай, Қасекеңнің ауылына елеңдейтін. Хабарды ести сала тайпалған жорғаларына мініп, мұрттарын майлауға келетін. зіндік дәстүр бойынша думан аталып ткен соң, дәулеті шалқыған ауқатты адамның біреуінің қанжығасына үй иесі т сті байлап жібереді. Бұл «Осы мереке енді сіздің үйде жалғасын табады» деген с з. Қыс бойы малмен алысқан ел ала жаздай сауық құрып, жайлаудың сәнін осылай келтіреді. Жылда сол, бұлжымас дәстүр... Тек Қасым бастамай, сәні де, мәні де кірмеуші еді. Қасым кеткен соң, бұл ұлық мерекенің салтанаты асқақтамай тұр. Ел бұрынғыдай емес, қымыз-қымыранды қалаға апарып сататын болды. *** небір жылы Қылдың жазығында болған ат бәйгеге зденбай Қамшыбек досы екеуі қара құнанды сынамақ бо- лып алып барған. К зін шел басқан бақастармен жұлдызы жараспады. Бекен бастаған топ құнан жарыстан бірінші келген қара құнанды «д нен» деп кінә тақты. Күлігінің сырын иесінен артық кім білуші еді, жабағы кезінен баптап жүргенін к р і п - б і л і п т ұ р ы п б ұ л а й д е г е н д е р і зденбайдың жанына қатты батты. Оның үстіне аядай ауыл арыдан келе жатқан сарысүйек құдалар. Бәйгенің шартын бұзып, әділетсіздік танытқан қылықтары сүйектеріне таңба болмаса не етті? Оны елейтін түрлері жоқ. Қамшыларын білеп, еліріп алған. Бірақ к нтерлі мінезге ие зденбай сабырлы қалпынан танбады. Тек үмітінің алдамағаны ғана оған медет болды. Құлын кезінен тықыр еткен дыбысқа елеңдеп, алысқа қарап тұратын қара құлынды жазбай танығанына қуанды! Сондықтан да болар: – Халайық! Маған қара құнанның м ә р е г е ж е т к е н і н і ң з і ү л к е н о л ж а . К ресіңдер әлі, қара құнан бәйгеден келгені келген. Бұдан былай оның алдына ат түгілі, ұшқан құс та түсе алмайды. Күні кешеге дейін әкем Қасымның аруағын сыйлап, маған ақыл-кеңестеріңді айтып, қамқор болдыңдар. Ал мыналарың не? кезінен бұлай шапса, ат болғанда алдына қара салмас. зінің тұрқы да б лек екен! Нағыз тұлпар осындай-ақ болар. Жүйрік те бақ пен бапқа бітеді емес пе?» деді таңданыстарын жасыра алмай. зденбай Желтабанның атақты тұлпар болатынына ешқандай да шәк келтірген жоқ. Сол бәйгеден кейін Желтабан қолау болып қалды. зденбай «Тіл-к з болды» деп кінді, бірақ онысы бекер еді, ала- ман бәйгеден кейін де, арқасы суымады. «Ер батқан болуы керек. лі-ақ қатарға қосылып, ойнақтап шыға келеді» деді зін- зі жұбатып. Бірақ олай болмай шықты. Күн ткен сайын шырсызданып, қатпаланып кетті. Атбегі шындап алаңдай бастады. С йтсе, тістеп ш п жеуден қалған екен. Ауылдың іргесіндегі тақыр жерге бос жіберіп, сырттай күзетіп жүрді. «Ұры тіс оттықтырмай, к кбақа болар ма екен» де- ген қорқыныш алысқа бармады. Он күнде аяғын басып, жаңа тістері қалпына келіп оттыға бастады. *** Ү
ба деген ойынан айнып, д нен шыққанда піштіріп жайлауға ай- дады. Ш бі шүйгін кер жайлаудың қайнар бұлағы қандай, шіркін! Жалы тұтасып до- маланып алыпты. Қара күз түсе салысымен жаратып қара жарыстарға қосып к ріп еді үміті ақталды. Еті қызып алған соң қиқулап тақым қыссаң, еліктің лағындай секіргенде зіңді аспанда ұшып бара жатқандай сезінесің! – Биыл к ктеммен қар тептіріп, тұяғын жетілдірсем, әрі қар астындағы сары ш п ішіне байланған ыстықты алады, сонымен келер жылы бестісінде бабына келмей ме, – деді зденбай Қамшыбекке қарап жымиып.
– те дұрыс істепсің! Қаны толып, күш жинап, тез жетілген екен. Бесті ат «Бестімде бәйгеге қос, келмесем басымды кес» деп, серт етеді дейтін тәмсіл бар емес пе ел аузында. – Иә, аталарымыз: «Ат мінсең, бесті ат мін, Тасты аямай басады. Қонсаң келін үйіне қон, Етті аямай асады» деп те айтып кеткен, – деді зденбай к ңілденіп! – Олай болса май жұтпаймыз ба?– деді Қамшыбек қулана жымиып. – рине, – деді зденбай мейман дос- тығын к рсетіп. Екеуі Желтабанды жетек- теп ауылға қарай аяңдады. Қызуы басыл- маған жүйрік аламан бәйгені аңсағандай к і с і н е п , а л д ы ғ а қ а р а й ж ұ л қ ы н ы п - жұлқынып қояды. Жүйрік жылқы жетекке жүре ме, ырыққа к нбей, тартына берген соң, ноқтасын басына түріп, бос жіберді. «Бұл да бәйге аттың к зге к ріне бермес бір қыры» – деді Қамшыбек. Сүт пісірім уақыт ткенде екі дос мамаағашқа келіп түсті. Сүрдің исі мұрынды жарып, тәбеттерін ашты. Сор- паны сораптап отырып, ұзақ әңгімелесті. – Астыңғы ерні үстіңгі ернінен ұзын. болатын облыстық аламанға Желтабанды ауданымыздың атынан міндетті түрде қосу керек, – деді Қамшыбек. – Сол дүбірдің болатынын естігелі бері, к ңілде тыныштық жоқ. Мазам кете бастады. Желтабанды желдей естіретін күн тез келсе екен деп асығып жүрген жайым бар, – деді зденбай. – Мұратыңа жет, досым, – деді Қам шы бек күректей алақанымен табақтай бетін сипап. ***
Қазақ даласының түкпір-түкпірінен жер апшысын қуырған небір сәйгүліктер келетін аламанда жүйріктің жүйрігі ғана мәреге жетеді. Бұндайда рулы елдің емес, бір ауданның атын ауыздығымен алысқан тұлпарлар шығарады.
Жүйріктің даңқы, бапкердің аты аспан- дайтын аламанға аз күн қалды. зденбай Желтабанды әр күні аяңдатып, желдіріп, тұла бойын ауырлатқан ащы терін шығара бастады. Аз күнде-ақ, жүні жылтырап, та- зыдай ұшқырланып алды. Бәйгеден бір күн бұрын тезегін сығып к ріп еді, су шықпады. Аламанға шабар ал- дында терінің дәмін татып к рді, су татып тұр екен. Бұл ащы тері шығарылып, тұнық терінің алынғанының белгісі. – п, бәрекелді, бабыңа келдің, – деді зденбай қуанып. Аудан атынан Желтабанмен бірге Бекеннің Шалқұйрығы да аламанға жіберіліпті. «Бекен ауылдың атқамінерлері мен бәйгеге жауапты адамдарының құлқынына құлын жүгірткен-ау» деген әңгіме ел арасында айтылмай қалған жоқ. *** К мбеге жетпіс ат тізілді. Т решінің қолындағы жалау түсісімен-ақ, Желтабан елікше секіріп, суырылып алдыға шықты. «Мынау әлгі Желтабан ғой, әй, бұған желдің зі жете алмайды. «Жылқылы ауыл» деген атымыз болғанмен, тұлпар шықпап еді, осы ат ауылымыздың атын айдай әлемге шығарады» деді бәйгеге жиналған бір қауым жұрт. Бекеннің Шалқұйрығы үш айналымнан соң, тапырақтап артта қалды. Сол жазда Желтабан қатарынан жеті рет бас бәйгені еншіледі. Тұлпарының арқасында зденбай ел к рді, жер к рді. зі сияқты атбегілермен табақтас, дәмдес болды. Бәйгенің к бін жұртқа үлестіріп берді. Оның бұл жомарттығын к нек з қарттар «Қасымнан қалған дарқандық ба- ласына дарыған екен» деп сүйініп жатты. ***
Шын жүйрік зін- зі жарататын- дай. Осы күнге дейін алдына қара салып к рмеген Желтабанның биыл да бабы келіп тұр. Кейбір атбегілер « зденбайдың Желтабаны тұрғанда, ат жаратып құры арам тер болудың қажеті жоқ» деп бәйге аттарының ноқтасын сыпырып жайлауға айдаған... Оқтаудай жараған Желтабанды жабу- лап, бәйге алаңына келген зденбайды жұрт әңгімеге тартып қалай жаратқаны Шалқұйрығы үмітін ақтамағанда екі ұлы мен қасындағы жандайшаптарын қамшының астына алып, з абыройын зі кетіргені жалпақ елге аян. Жүйріктер к мбеге тізіліп жатқанда Бекеннің атқосшылары зденбайды дәмге шақырды. «Желтабанның құрметі үшін» деп қоярда-қоймай, қолқалап ащы судан да алдырып жіберді. С з арасында Бекен баяғы әбестігі үшін кешірім де сұрады... Ж алау түсісімен-ақ, қалың дүбір сапырылысып, қою шаңда қалды. Тек үш ат қана дара- ланып қатар келеді. Екінші айналымның бел ортасына келгенде Желтабан шылбыр бойы алдыға озды. Құйрық тістескен екі ат біртін-біртін қала берді. Бірақ бірінен- бірі қалар емес. рге К к қасқа қарқынды болса, т мен қарай Сары ат озып келеді. Делебесі қозып, қаны тулаған жұрт қиқулап айғайға басты. Ауыз дығымен алысқан сәйгүліктер жер апшы сын қуырып, ұбақ- шұбақ созылған. Кенет, жетінші айналым бітіп, сегізінші айна лымға келгенде Жел- табан шоқырақ-шоқы рақ етіп артта қала бастады. Шабандоз бала қамшылағанмен де, жүрісі нбеді. Борт-борт желіп, к кке қарап бір кісінеп жіберді де, гүрс етіп құлап түсті. Ел бір сұмдықтың болғанын сезген- дей, үрпиісіп қалды. Тұруға ұмтылып еді тұра алмады. Дір-дір етіп суыққа тоңған адамша қалшылдап жатыр. Жарқыраған к зін жас жуып кетіпті. Жарық әлеммен қоштасып жатқандай. Кекілін буған кішкене ақ шүберек шешіліп кетіп, жаздың жібек самал желімен к к жүзіне қалықтап кетті. Танаурап алған зденбай Желта- банды тамағынан орып жіберді. Осы күнге дейін бұндай сұмдықты к збен к рмек тұрмақ, құлағы естімеген жұрт ашық күнде аспаннан оқ жауғандай алды-алдына бы- тырап кетті. ***
... зденбай үш күн, үш түн нәр татпай жатып алды. Бұрынғыдай ақк ңіл, дарқан мінезі жоғалып, кісікиікке айналды. Мас болса «дүние ойлап тұрсаң бір сергелдең, жалғыз атың жоқ болса лгенмен тең» деп, Желтабанды бауыздаған қара пы- шағын құшақтап зарлайды да жатады. р шаңырағы бәйге ат жаратқан тау б ктеріндегі ауыл ат бәйге, к кпар тар- тысты сиретті. Ел арасында «Бекен бәйге басталар алдында атқосшыларын жіберіп, Желтабанның алдыңғы оң аяғына біз тықтырыпты. Еті қызып, жарауы келіскен ат бастабында ауырсынбай әбден жанына батқан соң құлаған» деген әңгіме арагідік айтылып қалып жатады. Сол жылы жұт болды. Бекен бар жыл- қы сынан айрылды. Іле екі ұлы аңға кеткен бойы оралмады. К ктемде қар ерігенде Жыланды тауының етегінен сүйектері табылды. Бір жылдан соң зденбай зіне- зі қол салды. «Желтабанның киесі ұрды» деген гу-гу әңгіме ел ішін аралап кетті. жүктеу/скачать 20,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|