Бүгінгі санда: Елтанымдық атаулар елдіктің белгісі
Б.РЫСБЕРГЕН «ҚҰТ МҰНАЙДЫҢ ҚАРА НАРЫ» АНА ТІЛІ
жүктеу/скачать 20,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазіргі таңда азаматтардың құқықтық мəдениетін, саяси белсенділігін қалыптастыру өзекті мəселелердің бірі екені белгілі. Егемендіктің 25 жылында еліміз демократиялық бағытты
- Құқықтық мәдениет негіздері 2010 жылдан бері Грузия халқы Наурызды жалпыұлттық мереке ретінде атап тіп, кеңінен
- Ресейдің бірқатар қалаларында жемқорлыққа қарсы шаралар болып тті. Бір ғана Мәскеу қаласының орталығында ткен жемқорлыққа қарсы акция бары
- Австрия билігі з еркімен Отанына оралатын босқындарға т лемді екі есе сірмек.
- «Mercer» консалтинг фирмасы әлемдегі 2017 жылдың үздік қалаларын анықтап, рейтингілерін жария- лады. Алғашқы үштікке қоғамдық к ліктерімен танымал
- Сингапур, Германияның Франкфурт және Мюнхен қалалары кірді.
- «Thinkmodo» компания- сының мамандары «Verizon» ұялы байланыс операторының тапсырысы бойынша ерекше
- Салық мөлшерін арттырмақ Наразылық білдірді Отанына шақырып отыр Ең үздік қалалар Жаңалық деп осыны айт
- Н.БЕРДІҒАЛИЕВА, кітапханашы
- Ш.АБЕУОВА, философия ғылымының кандидаты, доцент
- Фараби атын дағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры Сағымбай Қозыбаевтың «Еврейская тетрадь» атты жаңа
- Рүстем НҰРАЛИН
Б.РЫСБЕРГЕН «ҚҰТ МҰНАЙДЫҢ ҚАРА НАРЫ»
АНА ТІЛІ 9 №13 (1375) 30 наурыз – 5 сәуір 2017 жыл
Қазіргі таңда азаматтардың құқықтық мəдениетін, саяси белсенділігін қалыптастыру өзекті мəселелердің бірі екені белгілі. Егемендіктің 25 жылында еліміз демократиялық бағытты басым ұстана отырып, құқықтық сауатты ел болуға ұмтылып келеді. «Қазақстан-2050» стратегиялық бағдарламасы да азаматтардың құқықтық сауатын көтеру арқылы қоғамдық тұрақтылықты қамтамасыз етудегі маңызды қадам деп есептейміз. Құқықтық мəдениет азаматтық қоғамдық сана мен əлеуметтік өмірде қоршаған ортаны танудан, зерттеуден, өзара құқықтық қатынастарға баратын түсініктердің қалыптасуынан көрінеді. Қоңырайып жатыр алда жол әлі – Кеудем кейде қоңыр күйге толады. Қоңыр әнмен қазақ бесік тербетіп, ргізіпті-ау қоңыр-қоңыр баланы.
«Қоңыр» с зінің этимологиясы қазақ халқы- ның ерте кезеңдерінде толғау мағынасында кең қалыптасқан. Академик І.Кеңесбаевтың түсіндірмесінде «Қоңыр» с зі – «қоңыр дауыс», «қоңыр ән», «қоңыр үн» синонимдері бір қалыпты ырғақпен айтылатын құлаққа жағымды жұмсақ үн» деген мағынада беріледі. «Қоңыр» басқа да кейбір с здерге қосылып, тиянақты ой тіркесін құрағанда, к бінесе орташа деген ұғымды да береді. Бұл с з «қоңыр ән», «қоңыр күй» де- ген сипаттамаларға үндесіп, интонация сы, мақсаты, сазы – сүйкімді, к ңілге ұнамды де- ген мазмұнды білдіреді. н- леңдердегі қоңыр әуенге келер болсақ, қазақ музыкасы – мір шындығын дыбыстық к ркем бейнелермен к рсететін музыкалық нердің ұлттық саласы. Қазақ халқының ән-күй мұрасы мен к ркем әдеби шығармалары қоңыр әуенге аса бай. Осыған сүйене отырып, С.Бәйішев атында ғы Ақт бе облыстық әмбебап ғылыми кітапхана сы- ның кітап қорында жинақталған әдебиеттердің ішіндегі қазақ шығармаларында кездесетін қоңыр әуен туралы аз ғана тоқталып тсек. Тақырыпты халқымызбен бірге жасап келе жатқан халық ауыз әдебиетінен бастасақ. Қазақ халық ауыз әдебиеті тұрмыс-салт жырлары: бесік жыры, қара лең, жарапазан, т.б. бастау алатыны ежелден белгілі. Осы жырлардың барлығында кез- десетін қоңыр әуенге мысалдар келтірер болсақ: Ауылыңа ат терлетіп барайын ба, ніңе майдақоңыр салайын ба? ніңе майдақоңыр салмаушы едім, Ешкім жоқ сізден басқа маңайымда – деп әуендеткен қара леңдегі халық әуенінде немесе ән леңдерінде: Алқоңыр ән-ақ екен баппен айтса, Ер жігіт не болады серттен тайса? н болмас Алқоңырдай қайда барсаң, н білем деген адам шынын айтса – деп шырқаса, «Қоңыр қаз» әнінде: Қоңыр қаз к л жағалап ұшады рлеп, Салғандай түрлендіріп әніне рнек. н салсаң, қоңыр қаздың әніне сал, К теріп к ңіліңді к кке сермеп. Қайырмасы: Ахау үй,
Сен – қоңыр қаз, мен – шаһбаз, Айтқанмен Таусылмайды іштегі наз – деп, шарықтаған қоңыр әуен жан тербетеді. Осы қоңыр әуен бесік тербеткен ана әлдиінде де жалғасады. Адамның тууынан бастап, қартайғанға дейінгі мірі, тұрмысында кездескен, басынан ткен жайларының бәрі де ауыз әдебиетінде суреттелген. Осы салттан туған леңнің бір түрі – бесік жыры. Мысалы: лди-әлди, ақ б пем, Ақ бесікке жат, б пем. лди-әлди, аппағым, Қойдың жүні қалпағым. Жұрт сүймесе сүймесін, зім сүйген аппағым. лди-әлди құлыным Қойдай қоңыр момыным – деп жалғаса беретін қазақ халқының дәстүрлі әуені – рухани мұраның ең бай қазынасы. Ғасырлар бойғы сынақтан тіп, халық дарындылығы мен даналығын к рсете білген, үшінші мыңжылдықта ол ерекше тарихи маңызға, к ркемдікке ие болды. Күн к рісі, тұрмыс-тіршілігі т рт түлікке бай- ланысты болғандықтан, адам баласы мал сіруде мал басының қалай құралатынын, олардың з
Грузия Премьер-министрі Г е о р г и й К в и р и к а ш в и л и «Наурыз – береке бастауы, бар шамыздың басымызды бірік тіретін мереке. Шырайлы к ктем мейрамы құтты бол- сын! Наурызды атап ту түркі халықтары арасында кең таралғанына қарамастан, грузиндер де оны тойлаудан кем түспейді. Бұл мереке олар үшін к ктемнің келіп, табиғаттың оянып, жандануының белгісі» деп, грузия халқын мерекемен құттықтады. Боржоми қаласында биыл алғаш рет ұйымдасты- рылған Наурыз мерекесі жұртшылықтың к ңіл күйін к теріп, әсем ән мен күмбірлеген күй сый- лап, домбыра үніне еліткен к пшілік ризашылық сезімдерін білдірді. Грузиядағы қазақ диаспорасының ұйымдастыруымен ткен мерекеге отандастарымыз да қатысты.
ГРУЗИЯ
Наурызды тойлады ЖАҺАННЫҢ ЖҮРЕК ЛҮПІЛІ Нью-Йорктың ең бай деген 80 тұрғыны қала губернаторына миллиардерлердің салығын арт- тыру ж нінде ұсыныс жасады. Олардың айтуынша, са- лықтан түскен қаржы қала мектептеріне, әлеуметтік тұр - мысы т мен отбасыларға ар- нал ған бағдарламаларға және жол ж ндеу жұмыстарына жұм салуы керек. «Нью-Йорктың экономика- сын дамыту үшін инвестиция салуды арттыратын уақыт келді. Біз азаматтарға жаңа экономикалық мүмкіндіктер жасауы мыз керек. сіресе балабақшадан бастап мемлекеттік білім беру саласын дамытуға күш салғанымыз ж н» делінген құжатта.
Мәскеу қалалық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес және ңірлік қауіпсіздік департаментінің бас- шысы Владимир Черников БАҚ кілдеріне құқық қорғау органдары наразылық шарасына қатысқан 600-ден астам адамды ұстағанын айтқан. 26 наурыз – жексенбі күнге жоспарланған сыбайлас жемқорлыққа қарсы акцияны ткізуге Мәскеу билігі рұқсат бер- меген к рінеді. Алғашқыда Жемқорлыққа қарсы күрес қорының құрылтайшысы Алексей Навальный митингті Тверь к шелерінде ткізуге тінім бер- ген. Бұл тініш қала басшылығы тарапынан қолдау таппаған және баламалы жолдары да ұсынылмаған. Наразылыққа қатысушылар РФ Премьер-министрі Дмитрий Медведевке қатысты тергеу жүргізуді талап еткен. Ресми дерек бойынша, Мәскеу к шелеріне 8 мыңнан астам адам шыққан.
Ішкі істер министрлігінің мәлімдеуінше, осындай шешім қабылдаған алғашқы 1 мың мигрантқа мың доллардан беріледі. Сонымен қатар Таяу Шығыс тұрғындардың жол шығыны да қарастырылған. Бірақ мұндай қаражат Балқан елдерінен келген келімсектерге берілмейді. 2019 жылға дейін Австрия дан 50 мың мигрант кетуі мүмкін деген болжам бар. Ал ткен жылы 11 мыңға жуық босқын з елдеріне қайтып оралған. «Mercer» консалтинг фирмасы әлемдегі 2017 жылдың үздік қалаларын анықтап, рейтингілерін жария- лады. Алғашқы үштікке қоғамдық к ліктерімен танымал Сингапур, Германияның Франкфурт және Мюнхен қалалары кірді. Копенгаген, Дюссельдорф, Гонконг, Лондон, Сидней, Гамбург, Ванкувер шаһарлары ондыққа кіріп, Швейцарияның Цюрих, Жапонияның Иоко- гама, Францияның Париж, Джорджияның Атланта, Канаданың Монреаль, Техастың Даллас, Канаданың Торонто, Австрияның Вена, Финляндияның Хель- синки, Швецияның Стокгольм қалалары үздіктердің қатарынан к рінді.
Трансформер-к лік үш метр биіктікке дейін к теріле алады екен. Яғни оған к лік кептелісі кедергі бола алмайды. «Jeep Cherokee» к лігі стан- дартты үлгілерге қарағанда екі есе ауыр. зірге мұндай к ліктер тек жарнама мақсатында шығарылып отыр. АҚШ ТМД
ЕУРОПА МЫҢНАН ЖҮЙРІК ТАҢ-ТАМАША
«қоңыр» с зінің бірнеше мағынасы бар. Қоңыр ең әуелі түсті білдіреді. Мысалы, қоңыр аю, қоңыр қаз, қоңыр жер, т.б. «Тілге аса бай және әр с здің сиқырлы бояуын жан-тәнімен нәзік сезінетін жазу- шы» деп .Кекілбаев бағалаған Қазақстанның халық жазушысы, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Қабдеш Жұмаділовтің «Қоңыр күз» әңгімесінде «Тал түс. Қоңыр күздің май тоңғысыз жылы күні соңғы шуағын аямай т гіп тұр» деген қарапайым бірауыз с збен әңгіменің басты кейіпкері бдірәсілдің міріндегі балалық, жастық жәрмеңкесі тарап, егделік, қарттық шақ келіп, қоңыр күз қонақтаған кезіндегі қарт сезімінің саналы ғұмырынан сыр шертер, мезгілін тамаша суреттей білген. Т. лімқұловтың «Телқоңыр» атты әңгімесі атақты күйші Сүгірдің «Телқоңыр» күйінің шығу тарихына а р н а л ғ а н . т лін қалай сүйетінін ұрпаққа леңмен жеткізіп отырған. Қоңыр әуен «Малдың баласын сүюі» леңінде: Қой сүйеді баласын, қоңырым, деп, Ештеңені білмейтін, момыным деп – деген тілге жеңіл с збен айтылады. Одан әрі малдың т лді шақыруында да: Қой баласы – қоңырым, Ұя бұзбас момыным, Шопан ата түлігі – Қошақаным, қайдасың? Пұшайт, Пұшайт! – деген лең жолдарымен жалғасады. Қазақ міріндегі қоңыр әуен қазақ ауыз әдебие тін- дегі мақал-мәтел, жаңылтпаш, тірік леңдерінде кең ріс тапқан. Мысалы: Қойдай қоңыр, Қозыдай момын. Қойдан қоңыр – қойшының қоңыр гізі. Қазақ халқы ойын-сауық үстінде, жиналған қысқа ғана табиғат суреттерін рнектеп, одан шаруа-жайға к шіп, іле мұнан туған қоғамдық қарым-қатынасты суреттейді де, одан алған зінің ақындық әсерін, азаматтық пікірін қорытады. «Кедейдің зі жүрер малды бағып, Отыруға отын жоқ үзбей жағып. Тоңған иін жылытып, тонын илеп, Шекпен тігер қатыны бүрсең қағып». Бұл – Абай заманындағы күнделікті к рініс: түндей қараңғы, қапас тұрмыста қоңыр іңірдей күңгірт мұңы, арман-сыры бар кедей үйінің жабырқау мірі. Таңның атысы, күннің батысы аяғы сайға тимей, ұйқысыз да күлкісіз, бай малы- ның соңында сабылып зі жүрсе, азынаған қырық құрау қараша үйде ең болмаса жылынар отыны да жоқ, құныса бүрісіп, жыртық шекпенін жамап әйелі отыр. Бұл к рініс кедейдің қоңыр лашығын- дағы жанашырлық күй-жай. Енді қоңыр с зінің басқа мағынасын к рейік: М. уезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясында жұртты күлдіру үшін жаңылтпаш айтқан. Қазақ- тың қарапайым жаңылтпашында да қоңыр с зі қолданылады. Мысалы: Қурайлының жерінде, Қоңыр айғырдың үйірінде, Бурыл қулық құлындап жатыр. Қазақтың тапқырлыққа негізделген қара леңінің бір түрі – тірік лең. Ол ақындық нерді талап етумен қатар, қиял-ойдың мол болуын керек етеді. Бір жылы қоңыр тұсақ серке туып, Лағын сіріпті ерке қылып. немесе
Мен к рдім бала шіркей қоңыр қаздай, Жүк арттым инелікке ала жаздай – деп тіріктің рісін қыздыра түседі. К шпенді қазақтың к не атам заманнан бергі мірлік үндеуі қоңыр әуен үнемі, ұрпақтан- ұрпаққа айтылып, түрлі ұлттық музыкалық дәстүрлердің мірге келуіне әсер етіп, оның заманалар арасындағы жалғастықта болуын қамтамасыз етті және де: Туғанда дүние есігін ашады лең, леңмен жер қойнына кірер денең. мірдегі қызығың бәрі леңмен, Ойлансаңшы, бос қақпай елең-селең – деп қазақ халқының адам тал бесіктен жер бесіккке дейінгі мір жолында зінің жан тебіренісін, қара леңмен, ішкі сырын нәзік әуенмен, домбыра мен қобыздың қоңыр үнімен жеткізе білетіндігін д п басып айта білген дана Абай атамызға осындай тамаша лең жолдарын туғызды. Абай лирикасы кең к лемді мол қазына: биігі бітпес, тереңі таусылмас сырлы мұра. «Күз» деген леңіне ілесе жалғасып, тақырып жағынан ұласа ұштасып жататын «Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай» деген лең, Абайдың саяси лирикасының ең түйінді бір тұсы. уелі Осы мәселелерді жас ғалым, саяси ғылым- ның кандидаты Ғалымжан бсаттаров «Пра- вовая политика и воспитание правовой куль- туры: казахстанский опыт» атты (Алматы. «Ұлағат» баспасы, 2016 ж.) монографиясында жете түсіндіруге тырысқан. Аталған еңбекте құқықтық мәдени тәрбиенің қоғамда жеке тұлғаны қалыптастыру дағы р лі айқындалып, жастардың идея лық к зқарастарын бағалау міндеттерін тыңғылықты зерттеулер арқылы к рсетіп берген. Автор жастарға құқықтық тәрбие беру ісіндегі мемлекеттің маңызды қадамдарын к рсете отырып, құқық пен саясат бірлігін объективті фактор ретінде түсіндіреді. Қ ұ қ ы қ т ы қ т ә р б и е ж ә н е қ ұ қ ы қ т ы қ саясат мәселелері ең алдымен отбасы мен қоршаған ортадан басталады. р үйдегі ата-ана тәрбиесінің маңызды міндеті – жақсы азамат тәрбиелеу және олардың қоғамда з орнын таба білуіне к мектесу. Бұл былай қарағанда оңай к рінгенмен ұлттық тәрбиені заман тала- бына сай ұштастыра білуді талап етеді. Ғ. бсаттаров з еңбегінде жастардың бойында құқықтық мәдениет пен құқықтық сана қалыптастыру мәселесін азаматтық қоғам негіздерімен тығыз байланыстырады. Жалпы құқықтық сана мен саяси сауаттылық дегеніміз тұлғаның қолданыстағы немесе қабылданатын құқық нормаларына к зқарасы, оларға баға беру мүмкіндіктері екені мәлім. Азаматтардың бала Абайдың әжесі Зеремен к рісуінде: «Кезек з шешесіне келгенде, ол сүйген жоқ. Қатты бір қысып, бауырына басып тұрды да, маңдайынан иіскеді. Ана құшағы!... Ұлжан к п ұстаған жоқ. – жеңе бар, әнеки! – деп, үлкен үйдің алды- на қарай бұрып жіберді. Кәрі әжесі Зере бәйбіше таяғына сүйеніп, ұрсып тұр екен. – Жаман неме, маған бұрын келмей, әкеңе кеттің-ау! Жаман неме! – дей беріп, қасына, құшағына немересі барғанда, «жаман неменің» артынан лезде: – Қарашығым, қоңыр қозым... Абай жаным... – деп кемсеңдеп, жылауға айналып кетті» деп, кемеңгер жазушы қазақ халқына тән ана мен бала, әже мен немере арасындағы аналық, әжелік махаббаттың нәзік қылын дәл тауып суреттей білген. Қазақ шығармаларында Қоңыр еркелету мәнінде жұмсалған. Жазушы Т.Жұртбайдың «Қоңыр қозы» атты М. уезовтың балалық шағына арналған әңгімесінде: «...Атасы уез бен әжесі Дінәсілдің бауырында скен қалың ерінді, аялы үлкен к зді Мұхтарды осы ауыл түгелімен «Қоңыр қозы» дейді. Бұл – Дінәсіл әжесінің «Қоңыр қозысы» – Мұхтар ғой, – деді Мағауия баланы ертіп келіп. – Жарайсың, Қоңыр қозым! Осы с здің мағынасын түсініп скейсің, – деді Абай атасы риза кейіппен. ... лгі Қоңыр қозымды киіндірші» деп, «Қоңырым», «қоңыр қозым» деп еркелету мәніндегі с здер ерекше, ыстық ықыласты, жылылықты білдіреді. Қазақта «түгел с здің түбі бір, түп атасы Майқы би» деген с з бар. Бұл с з тек қазақ тіліне ғана емес, зге тілдерге де қатысты айтылған с з және жоғарыдағы миф осы мақалмен үндес. К птеген аңыз, таным-түсінік, дәстүр-салттың әр түрі болғанымен, арғы таным-түсініктердің бәрібір де ортақтығы к рініп тұрады. Қазақ тілінде зінің іс-әрекетінде құқық нормаларын басшылыққа алуы, оны терең түсінуі қабылдау дәрежесінен к рініс табады. Құқықтық сана мен мәдениет адам, азамат, қоғам, мемле- кет мүддесіне сай келетін, олардың мақсат- мүдделерін қанағаттандыратын нормаларды қабылдау қажеттілігінің негізі болып табыла- ды. Мемлекет неғұрлым құқықтық мәдениетті арттыруға ерекше мән берсе, құқықтық мемле- кет ретіндегі з міндеттері мен мақсаттарын еш кедергісіз жүзеге асыра алатындығына күмән жоқ. Осы мәселелерді автор егжей-тегжейлі қарастырған. Сондай-ақ құқықтық мәдениет қалыптасуы үшін, ең бастысы, сол елдегі азаматтардың құқықтары тиісті деңгейде қорғалып, заңның үстемдігін дәлелдейтін жағдай орнатылуы тиіс. рбір азамат зінің бұзылған құқығын қорғай алатындығына сенімді болса, мемлекет үшін бұл үлкен жетістік. Дегенмен, елімізде әлі де болса, құқықтық сана, құқықтық мәдениет тиісті дәрежеде қалыптаса қойған жоқ. К птеген азаматтарымыз заң саласында, құқық қорғау саласында қандай жаңалықтар болып жатқандығынан бейхабар. Олар з құқықтарын білмеуі себепті қоғам міріндегі маңызды салаларда артта қалушылық си- пат алып, мемлекет дамуына кері әсерін тигізуде. Адам құқығын дұрыс түсінбеушілік нәтижесінде қарсы пікірлер қалыптасып, әлем қолдайтын заңнамалық актілердің Қоңыр образы кітапта «Қаратаудың тозаңды бау- райымен салыстырғанда, осынау Қоңыр – жердің жаннаты. Қызық пен қайғы қатарласқан қайран Қоңыр» деп табиғатты суреттей келе, күйдің шығу тарихына тоқталып теді. «Оның к з алдына ерке құлын елестеді. Құтты жайлауда екі енені тел емген қоңыр құлын б бектей бал мінезімен еске түседі. Сүгір бұл күйдің аты «Телқоңыр» болуға лайықты екен түйді» деп, Телқоңыр с зінің мән- мағынасын аша түседі. біш Кекілбаев: «Қоңыр деген жалғыз с здің аясына күллі қазақтың ата-баба заманынан бергі бар тірлігін, мінез-құлқын, ұлттық сипатын сол қалпында қызыл тілдің құдіретімен жеткізе білген» деп баға берген біртуар ақындарымыздың бірі Ж.Нәжімеденовтің шығармашылығында қоңыр с зі ерекше орын алады. Атап айтқанда, «Қоңыр түс» атты леңі қарапайым қазақтың қоңыр тірлігін былайша суреттейді: Қоңырайып жатыр алда жол әлі – Кеудем кейде қоңыр күйге толады. Қоңыр әнмен қазақ бесік тербетіп, ргізіпті-ау қоңыр-қоңыр баланы. Қоңыр күпі, қоңыр дала, қоңыр үн... Қоңыр күймен тіп жатыр мірім. Қоңыр күзде қоңыр шаруа-күйбеңмен Қоңсы қонған қоңыр қызға үйленгем. Қоңыр-қоңыр күй тыңдап ем жасымда – Шешем қалды қоңыр т бе басында. Қоянжонға қоңыр ымырт түскенде Қоңырайып отырамын үстелге... Міне, «Қоңыр» с зінің құдіреті осындай.
АҚТ БЕ
кейбір жаңа мәселелері жүзеге аспай отыр. Мемлекет осындай олқылықтарды болдыр- мау мақсатында азаматтарға з құқықтарын түсіндіру, тиісті дәрежеде жеткізу шараларын жүргізіп отырады. Құқықтық мәдениетті арттыру үшін балабақшадан бастап жоғары оқу орындарына дейін адам құқықтары мен бостандықтары, мүдделерін қорғау мәселелері қозғалуы тиіс. Монографияда құқық қорғау органдары мен халық арасында зара сенімді қарым- қатынас орнату, кейбір шараларды бірлесе атқару формалары жақсы қарастырылған. Мемлекетіміздің дамуы, ркендеуі, дамыған елдер қатарына қосылуы үшін құқықтық білімді, тәрбиені биік деңгейге жеткізу басты міндет екендігін автор терең талдау жасап к рсеткен. Автор құқықтық сана, ойлау мәнері, құндылықтар жүйесі, саяси сауаттылықты арттыру ұғымдарын з тәжірибесі арқылы сипаттайды. С о н ы м е н қ а т а р қ ұ қ ы қ т ы қ т ә р б и е н і адамгершілік тәрбиесінің құрамдас б лігі ретінде қарастырады. «Құқықты құрметтеу, ә д і л д і к т і , б о р ы ш т ы , ж а у а п к е р ш і л і к т і , заңдылықты сезіну адам тұлғасының суіне алып келеді» дейді ол. Қазіргі кезеңде қоғамның демократиялық дамуы құқықтық тәрбиені зор шеберлікпен, шығармашылықпен іске асы- руды талап етуде. Бұл Қазақстан халқының зіндік бірлігінің, құқықты құрметтеуінің дәлелі. Ғ. бсаттаровтың бұл еңбегі әлеуметтік, демократиялық, зайырлы мемлекет құрудағы маңызды тетіктерді к рсетуімен құнды деп білеміз.
БАЙЫПТАМА ЖАҢА КІТАП
Кітапқа қаламгердің «Этюды на полях» циклінен соңғы жылдары жазылған эсселері е н г е н . А в т о р э с с е л е р і н і ң б і р е р е к ш е л і г і олардың негізінен еліміздің тарихында елеулі орын алатын нақты тұлғаларға, белгілі қоғам қайраткерлеріне, жазушыларға, журналист әріптестеріне арналатындығы. Туындыда Шоқан Уәлихановтың әжесі Айғаным, Сұлтан Хюрремнің әйелі, Бопай ханым және зге де к рнекті тұлғалары ж ніндегі эсселері топ- тастырылып берілген. Автор кітапқа жазған алғы с зінің бір тұсында: «Кез келген шынайы шығармашылық жұмыс – тынымсыз ізденістің жемісі. Эссе – философиялық сипатқа ие те қиын жанр. Бұл жанрды жүрекпен жазуың ке- рек» депті. Осы тұрғыдан келгенде Сағымбай Қозыбаев әрбір кейіпкерін суреттегенде зі айтқандай «жүрекпен жазу» қағидасын ұстанғаны байқалады. Кейіпкерлерінің негелі қырлары мен адамгершілік қасиеттері, қайталанбас руха- ни болмыстары публицистке тән шеберлікпен рнектелген. Эсселердің тілі – айшықты әрі к ркем. Оқырманын бірден баурап алады. Рүстем НҰРАЛИН Тұлғалар өмірінен сыр шерткен
с збен әңгіменің басты кейіпкері бдірәсілдің міріндегі балалық, жастық жәрмеңкесі тарап, егделік, қарттық шақ келіп, қоңыр күз қонақтаған кезіндегі қарт сезімінің саналы ғұмырынан сыр шертер, мезгілін тамаша суреттей білген. Т. лімқұловтың «Телқоңыр» атты әңгімесі атақты күйші Сүгірдің «Телқоңыр» күйінің шығу тарихына а р н а л ғ а н . Пұшайт, Пұшайт! – деген лең жолдарымен жалғасады. Қазақ міріндегі қоңыр әуен қазақ ауыз әдебие тін- дегі мақал-мәтел, жаңылтпаш, тірік леңдерінде кең ріс тапқан. Мысалы: Қойдай қоңыр, Қозыдай момын. Қойдан қоңыр – қойшының қоңыр гізі. Қазақ халқы ойын-сауық үстінде, жиналған жабырқау мірі. Таңның атысы, күннің батысы аяғы сайға тимей, ұйқысыз да күлкісіз, бай малы- ның соңында сабылып зі жүрсе, азынаған қырық құрау қараша үйде ең болмаса жылынар отыны да жоқ, құныса бүрісіп, жыртық шекпенін жамап әйелі отыр. Бұл к рініс кедейдің қоңыр лашығын- дағы жанашырлық күй-жай. Енді қоңыр с зінің басқа мағынасын к рейік: М. уезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясында Ќоњыр Ќоњыр
|