Бүгінгі санда: Телеарналар жат атауға неге жармасып жүр?
жүктеу/скачать 16,59 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Фототiлшi
- Тапсырыс № 1765/1798 «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның аймақтардағы өкiлдiктерi
- Қоғамдық негіздегі кеңесшілер
- Абылайхан ЖҰМАШЕВ Таралымы 20020 РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ
- Қаламгерлер шахмат тақтасында кездесті Батысқазақстандық спортшы Абзал жіғалиев Солт-Лейк-Сити (АҚШ) қаласында шорт-тректен
- Рысбай С ТІМБЕКОВ Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Құрметті профессоры
- «бунақденелілер», бірде «құжынақтар» деп мүл де қате беріліп жүргендігін атап айтуға болады.
- Шахматтан бірнеше дүркін әлем чемпионы Жансая бдімәліктің Шахмат академиясын- да «Қазақ газеттері» жауапкершілігі шектеулі
- Ақбота ИСЛ МБЕК Арқаның әуезді үні
- Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрінің концерт залында Елубай Өмірзақов атындағы Қостанай облыстық
Нұрперзент ДОМБАЙ Бас редактордың орынбасары
Ақбота ИСЛӘМБЕК – Тіл мәселелері және мәдениет Бағдагүл БАЛАУБАЕВА – Білім және ғылым Абылайхан ЖҰМАШЕВ – Ақпарат және әлеуметтік мәселелер Фототiлшi Азамат ҚҰСАЙЫНОВ Беттеуші Нұржан АСАНОВ Корректор Алмагүл ҰЛТАНБЕКОВА Хатшы-референт Лунара АТАМҚҰЛОВА Апталық Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң Ақпарат және мұрағат комитетiнде қайта тiркеуден өтiп, 2006 жылғы 4 маусымда №7345-Г куәлiгi берiлдi. Газет аптасына бір рет шығады. «Ана тiлi» газетiнде жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ға тиесiлi, жарнаманың мәтiнi мен тiлiне редакция жауапты емес. «Ана тiлiнде» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Газет авторларынан мақалалардың 3 беттен (14 кегль) аспауын, электрондық нұсқасымен қоса әкелуiн сұраймыз. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, қолжазба кері қайтарылмайды. Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк орталығында жасалды. Индекс 65367. Офсеттiк басылым. Газет: Алматы қаласы, Мұқанов көшесі, 223 «в». «Алматы-Болашақ» АҚ, Тел: 378-42-00 (бухг.), 378-36-76 (факс); Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 190, «А-Полиграфия» баспаханаларында басылып шықты
Толымбек ӘБДІРАЙЫМ 8 701 345 7938 (Астана) Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ 8 771 769 6322 (Ақтөбе обл.) Батырбек МЫРЗАБЕКОВ 8 (7102) 90-19-73 (Қарағанды обл.) Бектұр ТӨЛЕУҒАЛИЕВ 8 (7292) 40-41-01 (Маңғыстау обл.)
Еркеғали БЕЙСЕНОВ (Астана) 8 775 205 65 84 Өтеген НӘУКИЕВ (Атырау) 8 701 518 46 81 Орал ШӘРІПБАЕВ (Семей) 8 705 661 14 33 Оразалы ЖАҚСАНОВ (Қостанай) 8 777 230 71 84 Жарқын ӨТЕШОВА (Мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru Қоғамдық негіздегі кеңесшілер: Ғарифолла ӘНЕС – филология ғылымының докторы Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ – филология ғылымының докторы, профессор Аягүл МИРАЗОВА – педагог-ұстаз, Қазақстанның Еңбек Ері Талас ОМАРБЕКОВ – тарих ғылымының докторы, профессор материалдың жариялану ақысы төленген Кезекшi редактор Абылайхан ЖҰМАШЕВ Таралымы 20020 РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ: 2-72-49-78 (қаб.бөлмесi/факс) Бөлім редакторлары: 267-40-07 E-mail: anatili_gazetі@mail.ru МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 050013, Алматы қаласы, Желтоқсан көшесі, 175, 2-қабат А
Қаламгерлер шахмат тақтасында кездесті Батысқазақстандық спортшы Абзал жіғалиев Солт-Лейк-Сити (АҚШ) қаласында шорт-тректен тіп жатқан әлем кубогы кезеңінде жеңімпаз атанды. БҚО дене шынықтыру және спорт басқармасынан түскен мәліметке қарағанда, Абзал 500 метр қашықтықта а л д ы н а ж а н с а л м а й , а л т ы н н а н алқа таққан. Ол осындай табысқа қазақстандықтардан алғаш рет қол жеткізіп отыр. Ал командалық эста- фетада Қазақстан құрамасы үшінші орыннан к рінді. Айта кетейік, Абзал жіғалиев Батыс Қазақстанның Сы- рым ауданында дүниеге келген. Оралда жабық мұз айдыны сарайы ашылғаннан кейін шорт-тректен Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы Мәдіғали Қарсыбеков дайындаған та- лантты спортшылардың бірі. А. жіғалиев Сочи олимпиада- сында негізін батысқазақстандықтар құраған ҚР құрамасы сапында 5 мың метрлік эстафеталық сында бесінші орынды иеленді. Енді ол – Алма- ты қаласында алдағы жылы тетін қысқы Универсиадаға қатысуға басты үміткерлердің бірі.
Ғалым мамандардың ресми дерек- тері бойынша дүниежүзінің түрлі аймақ- тарында дәуіттің 2 мыңнан астам түрі кездессе, ал Қазақстан аумағында 20-ға жуық түрі таралған. Қазақстанда кездесетін дәуіттердің қысқақанатты дәуіт (Bolivaria brachyptera Pallas, 1773) және ағаш дәуіті (Hierodula tenuidentata Saussure, 1869) деген екі түрі Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған Қызыл кітабының 2006 жылғы соңғы үшінші басылымына тіркелген. Ағаш дәуітін кейде «ақтеңбіл дәуіт» деп те атайды. Қысқақанатты дәуіт Қазақстанның ауқымды аумағында таралғанымен барлық алқаптарда саны аз болғандықтан сирек кездеседі. Ал ағаш дәуіті еліміздің тек Оңтүстік Қазақстан облысының шағын тораңғы және жиде ағаштары сетін тоғайлы алқабында ғана таралған. Аяқтары ұзын әрі бірнеше буыннан түзіліп, қорегін ұстауға және жүруге бейімделген. Дәуіттің алдыңғы жұп аяқтары басқа аяқтарынан ірі, әрі те қозғалмалы болып қорегін қармап ұстайды, әрі осы аяқтарының к мегімен дыбыс шығарады. Алдыңғы аяқтарын к біне бүгіп, қорегін ұзақ уақыт бір орында тапжылмай аңдып отырады. Дәуіттің з қорегін аңдып отырған бейнесі Құдайға құлшылық етіп отырған к рінісіне сәйкес орысша атауы «бо- гомол» деп аталған. Бунақталған жіп тәрізді жіңішке екі мұртшасы бола- ды. Мұртшаларының пішіні тарақ не- месе қауырсын тәрізді болып келеді. Аузы қорегін кеміруге бейімделген. Алдыңғы жұп аяқтары әрі жуан, әрі оның сирағының екі бүйірінде үш қатар үшкір ұстараның жүзіндей ткір тікенекке ұқсас скіндері бар. Солардың к мегімен қорегін мықтап ұстайды. Алдыңғы аяқтарының кенеттен шұғыл қимылы жыланның к зін бірден ойып түсіреді. « Д ә у і т » д е г е н а т а у е с к і а ң ы з - әпсаналарда к біне темір ұстаның пірі – Дәуіт пайғамбардың есімімен тығыз байланысты айтылады. Мысалы, Дәуіт пайғамбардың тұсында Ғайдуна деген қаланы ордалы жылан қаптап кетеді, тіпті оның к птігі сонша аяқ басар жер қалмайды. Жыланмен күресуге шамасы келмеген патша елінің ақсақалдарын жиып алып, олардан қалай құтылудың жолын сұрайды. Сонда қариялардың б і р і Д ә у і т п а й ғ а м б а р д а н к м е к сұрауды тінеді. Дәуіт пайғамбарға хабаршы жіберіп, болған жайды ха- барлайды. Дәуіт пайғамбардың негізгі кәсібі ұсталық екен. Ол кеудесіндегі жейдесінен бір түймені үзіп алып т ске қойып үш рет ұрғанда түйменің ұсақ б лшектерінің бәрі де дәуітке айналып кетіпті. Осы жәндікті Дәуіт пайғамбар келген хабаршыға бере отырып, оларды қалаға кіргенде босатып жібер депті. Солай істеген кезде дәуіттер тез ара- да жыландардың к здерін алдыңғы аяқтарымен ойып, қаланы ордалы жыланнан тазартқандықтан Дәуіттің жәндігі – «дәуіт» деп аталып кетіпті. Осындай пайдалы дәуітке байланысты айтылған аңыз бойынша дәуіт қасиетті, әрі киелі жәндік аталып кетіпті. Бұған қоса ана тілімізде «Дәуіт бар жерде жылан жүрмейді», «Дәуітке к зінен айырылар жылан кездеседі», «Жылан дәуіттен қорқады», «Дәуітке тәу еткен құр қалмас», «Дәуітті жер тәуір жер», « рмекшіні лтірме, дәуітті дәріпте», «Дәуіт үйге келсе, пәле-жала есіктен кетіп, құт-береке т беден келеді» және т.б. с з тіркестері, тыйым с здер, айшықты нақылдар дәуіттің пайдалы жәндік екендігіне нақты мысал бола алады. Дәуіттің тіршілік әрекеттерінің адамға жақын бекзадалық қасиеттері үшін және басқа жануарларды жылан- нан қорғауға бейім тұратындығына бай- ланысты дәуіттің адам тұратын үй-жайға келуін жақсылыққа жориды. Дәуіт ш пке жабысып отырып бір нәрсеге айбат шегу кезінде немесе қорегін бірден бас салып ұстау үшін алдыңғы үлкен екі аяғын бүгіп, сәл жоғары к теріп тұрады. Бұл к рініс дәуіт бір нәрсеге тәу етіп (құлшылық етіп) тұрғандай к рінеді. «Тәует» с зі «тәу ету», «тәует – дәуіт» с зінен згерген дегенде пікірлер бар. Тәу ету с з тіркесі дәуіттің орысша «богомол» деген с зімен де мағыналас екендігін аңғартады. «Қарлығаш пен дәуіт», «Дәуіт пен жылан» және т.б. аңыз әңгімелерден де дәуіттің пайдалы жәндік екендігін бірден аңғаруға болады. Қазақстанның Оңтүстік ңірінің тұрғындары дәуітті к біне «биесау» деп атайды. Оның мәні дәуіттің қорегін аулау кезіндегі алдыңғы аяқтарын бүгіп тұрып екі аяғын алма кезек қозғауы бие сауып отырған адамның кейпіне (бейнесіне) ұқсағандықтан осылай аталған. Дәуіттің екі жұп жарғақты қанаттарының алдыңғы жұбы жіңішке, әрі қатты болып келсе, ал жұп артқы қанаттары жалпақ жарғақ тәрізді, бірақ жұқа оларды алдыңғы қатты қанаттары жауып тұрады. Дәуіт қанаттарының к мегімен жақын жерге ұшып бара алады. Дәуіттің ұзынша келген құрсақ б лімі 10 бунақтан тұрады. Дәуіт бұта не сімдіктің сабағында не жапырағында ұзақ уақыт тапжылмай отырып қорегін аңдиды, оқта-текте қозғалмалы басын жан-жағына бұрып, қорегін іздейді. Қорегін к рген кезде, ақырын жылжып барып алдыңғы аяқтарымен бірден шап беріп ұстап, аяқтарымен қысып лтіреді. Қорегінің басы мен аяқтарын жемейді. Дәуіт к п қорек талғамайды, әрі ол те қомағай жәндік, кейде дәуіттің ағзасына нәруыз жетіспеген кезде аналығы аталығымен, ұрпақтарымен де қоректене беретіндігі дәлелденген. Рысбай С ТІМБЕКОВ Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Құрметті профессоры Дәуіт – түр құрамы өте көп (1,5 млн-ға жуық түрі бар) жәндіктер (орысша – «насекомые», латынша «Insecta», немесе «Hexаpoda» - «алтыаяқтылар») класының ерекше дәуіттер отрядына жатады. Ес кертетін бір жайт, Қазақстан Республикасы жа- нындағы терминологиялық комиссия орысша «на- секомое» терминін қазақша «жәндік» деп бекіткені белгілі. Бірақ та «Атамұра» баспасынан шыққан биологиялық еңбектерде бұл термин бірде «бунақденелілер», бірде «құжынақтар» деп мүл де қате беріліп жүргендігін атап айтуға болады. ДӘУІТ
СПОРТ ҚЫЗЫЛ КІТАП Әлем кубогы кезеңінің жеңімпазы ұлт нерінің жандануына үлес қосты. К птеген музыкалық шығармаларды зі жетекшілік ететін қазақ ұлт-аспаптары оркестріне лайықтады. Концерт шымылдығы кеш иесі дирижерлік жасаған Құрманғазының «Серпер» күйімен ашылды. Бұдан кейін азат елімен сағындырып барып қайта қауышқан Алаш арыстарының рухы- на арналған Қайыржан Мақановтың « С а ғ ы н ы ш » а т т ы т у ы н д ы с ы м е н жалғасты. «Сағыныштың» авторы кеш иесі Назымбек Молдахметовтің ұстазы екенін айта кеткен ж н. Биыл – Тәуелсіздігіміздің 25 жыл- ды ғы. Егемен ел ұрпақтары ұлы бабалар есімдерін лмес шығармаларға арқау етіп, негелі іс тындырды. Қостанай о р к е с т р і н і ң ш о қ т ы қ т ы ш ы ғ а р м а - ларының қатарында «Шақшақ Жәнібек» туындысының орны ерекше. Кеш ба- рысында Ермұрат Үсеновтің аталған туындысы Назымбек Молдахметовтің д и р и ж е р л і к е т у і м е н к п ш і л і к т і ң қошеметіне б ленді. нер иесінің жетекшілік етуімен оркестр Айтқали Ж а й ы м о в т ы ң « Д у м а н д ы Т о б ы л » шығармасын тарту етіп, туған жерге деген тағзымын күймен жеткізді. Ахмет Жұбановтың туындысы «К ктем» де нақышына келтіріліп орындалды. Кештің «Алтын дән даласының асқақ
Аталған кеште алғаш боп с з с йлеген «Қазақ газеттері» жауапкершілігі шектеулі се- ріктестігінің Бас директоры-Редакторлар кеңе- сінің т рағасы Жұмабек Кенжалин жарысқа қатысушыларға жылы лебізін білдіріп, осы бір маңызды интеллектуалдық ойынды қолдауға ын- талы азаматтардың қатары к беюіне тілектестік білдірді. Келесі с з кезегі аталған академия директоры- ның орынбасары, Жансаяның анасы Алма шіроваға, сондай-ақ «Ақиқат» журналының бас редакторы, ақын Аманхан лімге берілді. Турнир швейцариялық жүйемен (ФИДЕ Кодексіне сай) ткізілді. Жарысқа жалпы саны 16 үміткер қатысты. Ойынға т релік ету міндеті техника ғылымының докторы, Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық университетінің кафедра меңгерушісі, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі Құмар Бақдәулетке жүктелді. Жарыс қорытындысы бойынша бірінші орын- ды «Ұйғыр авази» газетінің меншікті тілшісі Арсилан Алахунов, екінші орынды журналист Асқар Беков, үшінші орынды Қазақ радиосының қызметкері Амангелді Жоламанов пен «Үркер» журналының б лім редакторы Нұрлан Құмар және «Қазақстан» ұлттық арнасының қызметкері Талғат Ерубаев иеленді. Арнайы жүлдеге ие болған қатысушылар «Арыс» баспасынан Мақсот Ізімұлы, «Экономика» газеті бас редакторының орынбасары Амангелді Шопан, ардагер журналис- тер Аян Нысаналин мен Мамадияр Жақып Алғыс хаттармен марапатталды.
үні» деп аталуында ғажап үндестік бар. Құнарлы лке тұлғалы ұлдарға да бай. Олардың әрқайсысын жырға қосып айту, бүгінгі ұрпақ парызы. Ел ардақтылары ту- ралы айтқанда қазақтың тұңғыш ғалымы Шоқан Уәлихановты айтпай кету мүмкін емес. Шоқанды жас күнінде жеңгелері «Кербезім» деп еркелеткен екен. Осы бір деректің зі «Кербезім» атты кере- мет туындының дүниеге келуіне ықпал етті. Кезек Ш.Күмісбектің «Кербезім» шығармасына берілді. « нердің тілі бір» демей ме, қазақтың домбырасын серік етіп, күйлерімен с у с ы н д а п с к е н д а р ы н и е с і , ш е - тел классикасын да терең меңгерген. Н . М о л д а х м е т о в т і ң Н . Р и м с к и й - Корсаковтың «Пляска Скоморохов», Л.Андерсенның «Поездка на Санях» шығармаларын оркестрге лайықты етіп дайындауы сүйсіндірмей қоймайды. Кештің ерекшелігі, қазақ даласының әр түкпірінен нер иесін қолдауға нерпаз достары, әріптестері қатысты. М ә с е л е н , Қ ы з ы л о р д а о б л ы с т ы қ филармониясындағы ұлт-аспаптары оркестрінің бас домбырашысы лімжан бсадық «Бұғының күйі» туындысын орындаса, Елубай мірзақов атындағы Қостанай облыстық филармониясының қобызшысы Батырбек Байназаров Ықыластың «Қазан» күйін тарту етті. К е ш қ о н а ғ ы р е т і н д е с е к с е н і н ш і - т о қ с а н ы н ш ы ж ы л д а р ы Т о р ғ а й облысының нерін асқақтатқан нерпаз Сұлтанбек Молдахметов қатысып, Шал ақынның термесін орындады. Шәмші Қалдаяқов атындағы халықаралық байқаудың лауреаты Жанатбек Қадыров «Арқалықтың ақ таңы», композитор Бақытжан Сәуекеновтың «Даланың ару қызы» әндерін орындап, к пшілік к ңілінен шықты. Кеште Италия, Австрияда ткен халықаралық байқаулардың лауреаты Гүлмира Үмбетова тамылжыта шырқаған Серікбай Оспановтың с зіне жазылған Е р м ұ р а т Ү с е н о в т і ң « А р а қ а р а ғ а й - Арман-ай» әні мен Кальманның «Ария Сильвы» шығармасын к рермендер ерекше ықыласпен қабылдады. Халықаралық байқаулардың лауреа- ты Береке Еңкебаева, Елизавета Мызина кешті әсем әнмен әрлеп, нерлерін ортаға салды. Қарағандыда ткен жас музыканттар фестивалінің лауреаты Жазира Қалиева Е.Нұрымбетовтің «Балдырғанын» саз сырнайда сызылтты. н е р и е с і н « Қ а з а қ г а з е т т е р і » ЖШС-нің Бас директоры-Редакторлар кеңесінің т рағасы Жұмабек Кенжалин құттықтап, ақжарма тілегін жеткізді. «Қостанай облысынан келіп тұрған Назымбектің шығармашылық кеші те САЙЫС
жақсы деңгейде тті. Бұлай болатынының да негізі бар. йткені Торғай, Қостанай ңірінен атақты сазгерлер Бақытжан Байқадамов, білахат Еспаев ағаларымыз, Қ а й ы р ж а н М а х а н о в , Қ а з ы б е к бенов, Айтбай Мұздаханов, Қалибек Дербісалин,Бақытжан Сәуекенов, Мей- рамбек Қабышев, Ғазиза Жұмакенова, Болат Хамзин, Анар Мұздаханова секілді танымал нер тарландары түлеп ұшты. Қасиетті топырақтың киесі Назымбекке де дарыған» деп шығармашылығына табыстар тіледі. «Қазақ газеттері» ЖШС- нің атынан арнайы диплом табыстап, сый-сияпат жасады. Белгілі композитор Ермұрат Үсенов те кеш иесіне жылы с зін арнады. Сонымен бірге Зәмзәгүл бді- ғапарова «KAZGOR» жобалау академия- сының атынан құттықтауын жеткізді. Ал Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекет- тік академиялық халық аспаптары оркестрінің директоры Нұрғиса Дәуешов мұндай кештер ңіраралық мәдени- рухани байланысты нығайтатынын атап тті.
Концерт соңында Назымбек Молдах- метов тің жетекшілігімен «Сарыарқа» күйі орындалды. Кеш иесі жиналған нерсүйер қауымға алғысын білдірді. Ақбота ИСЛ МБЕК Арқаның әуезді үні Н а з ы м б е к М о л д а б е к ұ л ы а л ғ а ш ы н д а А р қ а л ы қ м у - зыка училищесінде, күйші Тұрсынбек лмағамбетовтің домбы- ра класында тәлім алады. нер жо- лын қуған талапты жігіт 1985 жылы Құрманғазы атындағы консерваторияға қабылданады. Қасиетті ордада талантты бозбалаға дәулескер домбырашы, про- фессор, нер зерттеушісі Т.Мерғалиевтің шәкірті болу бақыты бұйырады. Оқи жүріп Құрманғазы оркестрінде қызмет етті, Қаршыға Ахмедияров, Айтқали Ж а й ы м , О р ы н б а й Д ү й с е н д е р д е н тәлім алып, шеберлігін шыңдады. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары да- рынды домбырашы қазақ нері кенже- леп қалған Қостанайға бет алды. Онда Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрінің концерт залында Елубай Өмірзақов атындағы Қостанай облыстық қазақ ұлт-аспаптары оркестрінің көркемдік жетекшісі әрі бас дирижері, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, шет елдердегі бәсі биік өнер бәсекелеріне тайсалмай түсіп, Алаштың атын аспандатып жүрген дарын иесі, дәулескер күйші Назымбек Молдахметовтің «Алтын дән даласының асқақ үні» атты концерті болды. Концерт кеш иесі дирижерлік еткен Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрінің қатысуымен өткізілді. Кеш тізгіні ҚР Мәдениет қайраткері Тұрарбек Қайралиевте болды. жүктеу/скачать 16,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|