Бисембаева жанат кумаровна
Бисембаева-Ж.К.-Мектеп-жасына-дейінгі-балалардың-тілін-дамыту-әдістемесі
- Бұл бет үшін навигация:
- Сөздік жұмысының әдістері
- Заттарды көрсету (1-ші жылдың соңы мен 2-ші жылдың басындағы балалармен)
| Сөздіктің түрі
|
Салыстыру нысандары | |
|
Сөздік көлемі | ||
|
Орыс тілінің сөздіктері |
Ожегов С.И. Орыс тілі сөздігінен (Ортақ қолданылатын лексика) |
53 мың сөз |
|
Орыс тілі сөздігінің Академиялық сөздігі (17 томда) |
100 мың сөз | |
|
Даль В.И. ұлы Ресей мағыналық сөздігі (диалектілік сөздерді қосады) |
200 мың сөз | |
|
Жеке сөздік |
А.С.Пушкин сөздігінің көлемі |
21 мың сөз |
|
А.М.Горький сөздігінің көлемі |
30 мың сөз | |
|
С.Есенин сөздігінің көлемі |
19 мың сөз | |
|
Жасы үлкен адамның қалыпты сөздігі |
7-ден 13 мыңға дейінгі сөздер |
34
Қарапайым балалардағы сөздік көлемінің жеке айырмашылығы (Деректер Ш.Бюллер бойынша)
|
|
1 ж 2 ай |
1 ж. 6 ай. |
2 ж. |
2 ж. 2 ай |
2 ж. 6 ай. |
3–4 ж. |
|
Балалар сөздігінде сөздердің ең көп саны |
58 |
232 |
707 |
1225 |
1509 |
2346 |
|
Балалар сөздігінде сөздердің ең аз саны |
3 |
4 |
27 |
45 |
171 |
596 |
Кесте 35
Мектепке дейінгі балалар сөздігінің орташа көлемі (деректер М.М.Алексеевой, В.И.Яшина бойынша)2
|
Жасы |
1 жыл |
1,5 жыл |
2 жыл |
3 жыл |
4 жыл |
5 жыл |
6–7 жыл |
|
Қолданылатын сөздердің орташа саны |
10– 12 |
30– 40 |
300– 400 |
1200– 1500 |
1900 |
2500 |
3,5–4 мың. |
Кесте 36 Балалар сөздігінің құрамы
|
Сөз таптары |
Балалар сөздігінде сөз саны % 3–4 жаста |
Бірінші сынып оқушысы сөздігінде сөз саны % – арасынан (деректер Ж.Дьяконова бойынша) | |
|
Е.А.Аркина |
В.В.Гербов | ||
|
Зат есім |
50,2 |
25,3 |
36,4 |
|
Етістік |
27,4 |
26,4 |
27,8 |
|
Сын есім |
3,9 |
3,2 |
2,5 |
|
Үстеу |
5,8 |
10,7 |
9,5 |
|
Есімдік |
9 |
19 |
14,8 |
|
Сан есім |
1,9 |
0,9 |
0,5 |
|
Сұраулы сөйлемдер |
0,5 |
2,9 |
9,5 |
|
Шылау сөздер |
0,8–1,2 |
6–5,6 |
9 |
37 Балалар сөздігінің ерекшеліктері және сөздік жұмысының міндеттері
|
Балалар сөздігінің ерекшеліктері |
Сөздік жұмысының міндеттері |
|
1. Сөздіктің жеткіліксіз көлемі |
1. Балалардың сөздігін байыту (сөз дердің әр түрлі бөліктерінен сандық жинақталуын қамтамасыз ету), маз мұнды қарым-қатынас үшін қажетті) |
|
2. Мектепке дейінгі балалардың сөздігі сөздің барлық бөліктерін қамтиды, бірақ онда басым: зат есімдер мен етістіктер | |
|
3. Сөздің мәнін, мағыналық мазмұнын біртіндеп меңгеру |
2. Сөздің семантикалық жағын игеруге ықпал ету (сөздің мағынасын олардың іс-әрекет фрагменттерімен нақты ара қатынасы негізінде меңгеру; жалпылап қорытуды игеру сөз мәндерін меңгеру). |
|
4. Сөз айтудағы фонетикалық және грамматикалық қателердің болуы |
3.Сөздікті белсендіру (сөздерді қарым-қатынас тәжірибесіне енгізу, оларды нақты жағдайда қолдана білуді қалыптастыру) |
|
5. Белсенді сөздікте пассивті сөздіктің басым болуы | |
|
6. Балалар сөздігінде математикалық емес лексиканың болуы |
4. Балалардың сөздерінен сөзсіз сөздерді жою |
Кесте 38 Сөздік жұмысының тәсілдері
|
Сөздікті байыту тәсілдері |
Сөздікті белсендіру тәсілдері |
Сөздердің мәнін анықтау тәсілдері |
|
Көрсету және атау; Әр түрлі грамматикалық формада педагогтың сөзді бірнеше рет қайталауы; Көркем сөзді пайдалану; Тапсырмалар ("Әкелді", " Скажи»,"Жаса») |
Сөзді пайдалану жаттығулар; Қажетті сөзді кеңес; Сұрақтар; Сөздің хорды қайталау; Тапсырмалар ("Айт", "Қайталау»); Ойындар |
Сөздерді түсіндіру; Сөздердің этимологиясын түсіндіру; Сөз құрастыру жаттығулары; Жіктеуге арналған жаттығулар |
39
Сөздік жұмысының әдістері
(М.М.Алексеева және В.И.Яшина бойынша)1
|
Танысу тәсілі |
Балалар сөздігіне жаңа сөздерді енгізу |
Сөздікті бекіту және белсендіру |
|
Қоршаған ортамен тікелей танысу және сөздікті байыту |
Заттарды қарау және тексеру (барлық топтар- да) |
Ойыншықтарды қарау (барлық топтарда) |
|
Жануарларды, өсімдіктерді, ересектердің қызметін бақылау (барлық топтарда) |
Суреттерді қарастыру (барлық топтарда) | |
|
Балабақша үй-жайларын қарау, мақсатты серуен (орта топтан) |
Пәндермен және суреттермен дидактикалық ойындар (барлық топтарда) | |
|
Сөздік ойындар (орта топтан) | ||
|
Қоршаған ортамен жанама танысу және сөздік қорын байыту |
Бейтаныс (таныс емес) мазмұнның суреттерін көрсету (үлкен топтар) |
Лексикалық (сөздік) жаттығулар (барлық топтарда, «әсіресе үлкендерде) |
|
|
Әдебиеттерді оқу және айту шығармаларын (барлық топтарда) |
Жұмбақтарды жасыру және шешу (барлық топтарда) |
|
Диа -, кино - және бейнефильмдер көрсету, телебағдарламаларды көру |
Балалардың әңгіме құруы (орта және ересек топтар) |
Кесте 40 Жүйе сөздік В. И. Логинова бойынша
|
Сөздік жұмысының бағыттары |
Сөздік жұмысының әдістері |
|
1. Пәндермен алғашқы танысу | Затты (табиғат объектісін) көрсету. Сюжеттік ойындар-сабақтар. Дидактикалық ойындар |
|
2. Пәндердің ерекшеліктерімен танысу | Заттарды қарау. Екі қарама-қарсы қасиеттерді таңдау және салыстыру. Екі материалдың қасиеттері мен сапасын салыстыру. Бір материалдың қасиеттері мен сапасын сипаттау |
|
3. Қарапайым ұғымдарды қалыптастыру) | Түрлік қорытындыларды енгізу. Рулық жалпылауды енгізу. Жіктеуге арналған жаттығулар |
|
4. Сөздікті бекіту және белсендіру | Жұмбақ жасыру. Жұмбақтар жасау. Заттардың,құбылыстардың сипаттамасы |
Кесте 41 Қарапайым ұғымдардың мысалдары
|
Зат атаулары |
Жалпы атауы |
Сыртқы белгісіне қарай топтастыру |
|
Қуыршақ, аю, доп, машина |
Ойыншықтар |
Жұмсақ ойыншықтар созылмалы ойыншықтар Ағаш ойыншықтар |
|
Көйлек, жемпір, юбка, шарф, халат |
Киімдер |
Балалар – үлкендер Ерлер – әйелдер Қысқы – жазғы |
|
Шыны, табақ, әйнекті ыдыстар, құмыра, тақтайша |
Ыдыстар |
Ас үй, шай; металл, шыны, пластмасса; бір реттік; ойыншық |
|
Ет, айран, сүт,балық, ірімшік, шұжық |
Азық-түліктер |
Адамдарға-жануарларға; ет өнімдері, сүт өнімдері, балық өнімдері |
|
Велосипед, мотоцикл, пароход, қайық, ұшақ, тік ұшақ, жүк көлігі, жеңіл автокөлік |
Транспорт |
Жүк көлігі, су көлігі, жер асты көлігі, әуе көлігі. |
Кесте 42 Сөздік жұмысының әртүрлі әдістерін тағайындау
|
Әдістері (сабақ түрлері) |
Сөздік жұмысының міндеттері |
|
Затты көрсету |
Балалар сөздігіне заттардың атауларын және кейбір заттар мен олармен іс-әрекеттердің атауларын енгізу |
|
Дидактикалық ойындар | |
|
Заттарды қарау |
Балалар сөздігіне қоршаған әлем объектілері мен заттары бөліктерінің, бөлшектерінің атауларын енгізу |
|
Заттардың қасиеттері мен қасиеттерімен танысу |
Балалар сөздігіне материалдардың қасиеттері мен сапасының атауларын, зерттеу әрекеттерінің атауларын енгізу |
|
Заттарды салыстыру |
Пәндер мен олардың ерекшеліктері туралы білімді тереңдету. Бұрын меңгерген сөздерді бекіту |
|
Түр ұғымдарын қалыптастыру |
Заттардың түрлік белгілерін анықтауға, олардың негізінде заттар түрлерінің атауын (түрлік жалпылауды) анықтауға және оларды атауға үйрету |
|
Балалардың жұмбақтарды шешуі |
Сөздікті бекіту және белсендіру |
|
Балалардың жұмбақтар құруы |
Сөздік жұмысының әдістерін жүзеге асыру алгоритмдері
Кесте 43
Заттарды көрсету (1-ші жылдың соңы мен 2-ші жылдың басындағы балалармен)
|
Алгоритмнің бөліктері және олардың негізгі тағайын-далуы |
Әдістемелік тәсілдер |
|
1. Пәнге және оның атауына қызығушы-лық туғызу |
Заттың күтпеген пайда болуы және жоғалуы. Зат (ойыншық) арқасынан, қаптан, столдан және т. б. алып тасталынады. Заттың пайда болуы оның бірнеше рет атауымен (көрсету және атау) |
|
2. Заттың әр түрлі әсер етуі, оның әр түрлі белгілерін сезімдік қабылдау |
Заттың әр түрлі әрекеттерін көрсету, баланы затпен әрекетке шақыру. Неғұрлым көп әрекет, соғұрлым жақсы. Бұл ретте заттар мен әрекеттер бірнеше рет аталады |
|
3. Балалардың назарын сөзге (заттың атауына) аудару. Сөзді зат арқылы байланысты-ру |
Пәнді жасыру. Затты арқаға, үстел астына тығып, майлықпен жауып, заттың қайда екенін (қайда ...?). Белсенді іздеуді ұстай отырып, тәрбиеші қайтадан пәнді көрсетеді және атайды (міне ...). Жасыру бірнеше рет қайталанады |
|
4. Белсенді еліктеу |
Сұрақ қойылады: "бұл не?", сөзді қайталау ұсынылады |
44 Затты тексеру
|
|
жүктеу/скачать 1,67 Mb.
Достарыңызбен бөлісу:
