Бисенбаев П., Кәрібозов Е

© 2019 Al-Farabi Kazakh National University 
ҒТАМР 16.21.31
 Бисенбаев П., Кәрібозов Е.,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 
1
аға оқытушысы, 
2
ф. ғ. к., Қазақстан, Алматы қ. 
е-mail: fazyl_bisenbaev@mail.ru, е-mail: e.karbozov76@gmail.com
НӘЗИРА ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ТҮРКІ ӘДЕБИЕТІ 
Нәзира үлгісінде жазған ақын өз кейіпкерлерінің әрекетін, олардың мінез-құлқы мен 
психологиясын өзгерту үшін айрықша дәлел-дәйек ұстануға міндетті саналғаны мәлім. Егер де ол 
эпос үлгісінде жырлаған болса, өлшем мен әңгіме желісінің негізгі түйінді сәттерін сақтауға тиіс 
болды. Ал лирикалық шығармаға жауап жазса, өлең өлшемі мен ұйқастарды бастапқы қалпында 
қалдыруы керек еді. Яғни
 
ақын
 
түйінді мәселелерді зерттеп, толықтырып, мүлдем жаңа үлгіде 
жазып шығуға тиіс-тұғын. Мақала авторлары бұрынғы белгілі мәселелерді жаңаша, неғұрлым 
көркем де айрықша әдіспен бейнелеген Науаи мен әзірбайжан ақыны Низами арасындағы 
байланыстың түп-төркінін түсінбеген, шығыстағы нәзира авторларын «еліктеуші» деп кемсіткен 
еуропа ғалымдарын айрықша сынға алады. Содан соң шығыс әдебиетінде нәзира дәстүрінің 
осынша мән-маңызға ие болу себебіне тоқтала отырып, феодалдық қоғамда бұл бағытта 
шектеулер болғанын, тың тақырып жазу үшін билік өкілдерінің рұқсаты керек болғандығын 
баяндайды.
Түйін сөздер
: нәзира, дәстүр, нұсқа, лирика, эпос, психология, кейіпкер, сюжет, тақырып, 
бейне.
Bissenbaev P.
1
, Karbozov E.
2
,
1
Senior lecturer, 
2
к. f. n. of the Al-Farabi Kazakh national University, Kazakhstan, Almaty,
е-mail: fazyl_bisenbaev@mail.ru, e.karbozov76@gmail.com
Traditions of the Nazir and Turkic literature
An obligatory property in the genre of the Nazir, created by poets, is considered to be flexibility in 
their portrayal of psychology, tastes, habits, and actions of their heroes. If the poets perform the epic, 
then the form and the system of the narration of the events must be strictly preserved here. And if a lyrical 
work is created, then the size of the verse and the rhyme also invariably retain their initial form. That is, 
the poet, following the main problem, still fills his work with completely new content and corresponds 
to a new form of description. The authors of the article review the problems known in science in a new 
way, which before they were not correctly understood by European researchers who criticized the au-
thors of the Eastern Nazis for «imitation.» For this reason, on the basis of the opinion that the genre of the 
Nazir in Eastern literature has its independent significance and specifics that such a direction existed in 
feudal society, the authors of the article investigate its higher possibilities for this genre in order to reveal 
the thematic depth of the works.
Key words:
nazir, tradition, original, lyrics, epic, psychology, hero, plot, theme, image.
Бисенбаев П.
1
, Карбозов Е.
2
,
1
старший преподаватель, 
2
к.ф.н., доцент Казахского национального
университета им. аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы,
е-mail: fazyl_bisenbaev@mail.ru, e.karbozov76@gmail.com