Бөж философия древней Индии
Ежелгі Үндістан философиясының жалпы белгілері
жүктеу/скачать 493,61 Kb.
|
| 2. Ежелгі Үндістан философиясының жалпы белгілері
Ұзақ уақыт бойы үнді философиясы Батыс əлеміне іс жүзінде беймəлім болып қала берді. Тіпті 20 ғасырда. Шығыс философиясының барлық жүйелері жеткілікті түрде зерттелмеген. Сонымен бірге үнділік жəне қытайлық ой-пікірдің мəнері немесе білдіру формасы жиі негізсіз сын мен қорлауларға ұшырады - олар бұл философия емес, мифология, дін жəне мистицизмнің араласуы екенін айтты. Шығыс ой-пікірлері өте қысқа жəне үстірт жазылған, кейде мүлде қамтылмаған оқулықтар əлі де бар. Мұның бəрі көптеген батыс, оның ішінде орыс философтарының шығыс ілімінің тарихына, ерекшеліктеріне жəне мəселелеріне қатысты біржақты пікірлерінің заңды салдары. Үндістанның философиялық дəстүрі өте ерекше жəне оның көптеген ерекшеліктерімен еуропалық философиядан айтарлықтай ерекшеленеді. Оның жалпы, ең маңызды сипаттарын атап өтейік: Көптеген əртүрлі мектептер мен қозғалыстардың қатар өмір сүруі. Теисттер, атеистер, идеалистер, материалистер, рационалистер, интуиционерлер, скептиктер, гедонистер өз көзқарастарын білдіруге жəне дамытуға мүмкіндік алды. Рухани мəселелердің басым болуы (спиритуализм) жəне діни іліммен тығыз байланысы. Философиялық жүйелердің негізі көбінесе интеллектуалдық жорамалдар ғана емес, рационалды құралдармен көрсетілген ерекше мистикалық тəжірибе болды. - Философия, əдетте, таза практикалық сипатқа ие. Ол адамның күнделікті өмірін жақсы ұйымдастыруға арналған. Адам өмірінің ең жоғары практикалық жəне сонымен бірге рухани мақсаты - жер бетіндегі азап пен материалдық бұғаулардан (мокша немесе мукти) босатуға қол жеткізу. – Үнді философиясындағы пессимизм соңғы ұстаным емес, бастапқы ұстаным. Ол дүние азапқа толы заттардың бар тəртібіне психикалық қанағаттанбау мен алаңдаушылыққа негізделген. Зұлымдықтың себебін түсінуге жəне оны жеңуге деген ұмтылыс философияның дамуын ынталандырады, ол азат ету мүмкіндігі туралы оптимистік идеяны əкеледі. - Чарвакадан басқа барлық дерлік мектептер «мəңгілік моральдық əлем тəртібі» - барлық əлемдерді жəне олардың тұрғындарын - құдайларды, адамдар мен жануарларды басқаратын ең жоғары тəртіп пен əділеттіліктің бар екендігіне сенеді. - Надандық (авидия) тірі жандардың тəуелділігі мен азап шегуінің себебі ретінде қарастырылады. Шынайы болмыстың рухани білімінсіз азаттық мүмкін емес. – Құдай мен адам арасындағы қарсылық өзіне тəн емес. Көп жағдайда болмыс идеалистік монизм тұрғысынан қарастырылады. Чарвакалардың ілімі сияқты шектен шыққан материализм үнді философиясында өте сирек кездеседі. Объективті шындықты зерттеумен байланысты əртүрлі ғылыми пəндердің (математика, механика, астрономия, химия, медицина жəне т.б.) айтарлықтай дамуына қарамастан, көптеген философиялық ілімдер субъективті тəжірибеге ұмтылды, сондықтан белгілі бір мөлшерде алыпсатарлықтан құр қалмады. Бүкіл үнді мəдениеті, оның ішінде философиясы дəстүрді ұстануымен ерекшеленеді. Төтенше жағдайларда бұл тарихи инерцияға жəне озық мəдени үрдістердің дамуын тежеуге əкелді. жүктеу/скачать 493,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|