Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

413 

 

жүйесі екені бәрімізге мәлім. Осыған орай менің тәжірибемде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі 

түрінен  басқа,  дәстүрлі  емес  сабақтар  түрлері  де  пайда  болуда.  Олар  көбінесе  оқытудың 

жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсатым  - әрбір сабақтың оқу - тәрбиелік 

мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Бүгінде оқыту жұмысын 

осылай  ұйымдастыру  мен  әдістің  жаңалығы  басқа  ұстаздардың  жаңа  жағдайға  байланысты 

оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда. Оқытудың 

жаңа  инновациялық  әдістері  мен  пәнге  байланысты  жаңа  технологияларды  пайдалануға 

итермелейді. 

Жаңа  технология  үрдісінің  талабы-  балаға  білім  беруде  мақсатқа  жету,  іс-әрекеттері 

арқылы  ойлау  дағдыларын,  таным  белсенділігін  арттыра  отырып,  баланың  жан-жақты 

дамуына  және  жаңалықты  тез  қабылдауына  әсер  ету.  Біздің  балабақшамыздың  негізгі 

мақсаты-балаларға сапалы білім саналы тірбие беру арқылы, денсаулығы мен физиологиялық 

дамуын қорғау және нығайту. 

Бала  тәрбиесі  отбасынан  бастау  алды  десек  те,  ғылымға  негізделген  әдіс-тәсілмен 

берілетін тәлім-тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып, жан-жақты педагогикалық өрісін 

табады.  Әсіресе  балабақшадағы  тәрбие  бала  табиғатына  ерекше  әсер  етіп,  оған  өмір  бойы 

ізгілікті, мағынасына өшпейтін із қалдырады. Баланы мектеп алды даярлау үздіксіз білім беру 

жүйесіндегі маңызы мен өзектілігі ерекше мәселелердің бірі болып саналады. Сонымен қатар, 

мектепке дейінгі мекемелерде инновациялық білім беру құралдарын қолданудың да маңызы 

зор. 

Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, өзгеріс енгізу деген түсінікті 

білдіреді. Оның мәні – білім беруге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. 

Қазіргі  таңда  оқушы-  ақпаратпен  қаруланған,  жан-жақты  дамыған  тұлға.  Оның  білімдік 

қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. «Балаға 

білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру 

керек»-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай, оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек. Осы 

бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік білім беру жүйесінен біраз 

тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі оқыту, әсіресе қазақ 

балабақшаларында ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі 

де көрсетіле берсе артық етпейді. Басты міндет-оқыту мен тәрбиелеу. Өз пікірінде көрнекті 

педагог В. Сухомлинский «Өнер- өнегілі , ақылды адамдарды тәрбиелейтін құрал» деп тәрбие 

үрдісінде өнерге аса көңіл аудару қажеттілігін қысқа да түсінікті түрде атап көрсетті. Сырлы 

да  сазды  әуендерді  бүгінгі  күн  әуендерімен,  классикалық  музыкамен  ұштастыра, 

шығармашылықпен  тақырыпты  аша  түсіп,  оқушыларды  музыка  әлеміне  қызықтыра  білу 

музыка мұғалімінің өз ісінде шеберлігін талап етеді. Оқуға ынтасы барды да, ынтасыздарды 

да,  тәртіптілер  мен  тәртіпсіздерді  де  музыка  әлеміне  қызықтырып,  оқушылардың  рухани 

бейнесі,  танымын  қалыптастыра  отырып,  қоғамның  саналы  азаматы  етіп  шығару  - 

ұстаздардың басты мақсаты. 

Инновациялық білім беру құралдарына: аудио, видео құралдар, компьютер, интерактивті 

тақта,  интернет,  мультимедиялық  құрал,  электрондық  оқулықтар  мен  оқу  әдістемелік 

кешендер, инновациялық ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады. 

Қазіргі таңда көптеген интерактивті бағдарламалық бөлімдер, қозғалмалы объектілер құруға 

мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар көптеп шығып қолданыс табуда. 

Осындай  құралдардың  бірі-  мультимедиялық  оқулықтарды  балабақшаларда  кеңінен 

пайдалану.  Бұл  жағдайда  мұғалім  ә  оқу  іс-әрекеттерін  бастар  алдында  жиі  көрнекіліктер 

ауыстырмаған болар еді. 

Музыка пәнін оқытудағы жаңа инновациялық әдістердің тиімділігі 

«Қазақстан 2030» стратегиялық бағдарламасы приортитетінің бірі ұлттық білім моделін 

қалыптастыру  тенденциясымен  және  Қазақстан  білім  беру  жүйесін  бүкіл  әлемдік  білім 

кеңістігіне кіріктіруіне сипатталатын білім беру саласы болып табылады. Қазір бүкіл әлемде 

индустриялық  қоғамнан  интерактивті  қатынас  жасауға  оны  жүзеге  асыратын  техникалық 

414 

 

мүмкіндіктерді  дамытып  отыра  алатын  информациялық  қоғамға,  тасымалдау,  тарату  және 

пайдалану қызметтерін атқаратын жаңа қоғамға көшу процесі жүріп жатыр. 

Бүгінгі  күні  инновациялық  әдістермен  оқытуды  қолдану  арқылы  оқушының  ойлау 

қабілетін  арттырып,  ізденушілігін  дамытып,  құзыреттілігін  қалыптастыру,  тарихи 

объективизимді  ұстана отырып шынайы дерек көздерінен мәліметтерді  жинақтау ең негізгі 

мақсат болып айқындалады. 

Музыка пәнінде жаңа әдістерді пайдалану арқылы балабақшадағы сабақтарды жаңаша 

ұйымдастыру, мұғалімнің рөлі мен қызметінің артуына жағдай жасау, теориялық, ғылыми – 

педагогикалық  және  психологиялық  зерттеулерге  сүйене  отырып,  оқушылардың 

құзыреттілігін  қалыптастыру,  ақпараттық  технологиялар  мен  инновациялық  оқыту  әдістері 

арқылы  оқушыларды  ізгілікке,  елжандылыққа,  саналыққа,  адамгершілікке,  имандылыққа, 

еңбексүйгіштікке  тәрбиелеу.  Инновациялық  әдістерді  баланың  білім  деңгейіне  және  жас 

ерекшелігіне қарай оқу үрдісінде пайдалану негізгі міндет болып табылады. 

 Мен  осы  бағытарда  сабақты  түрлендіруде  ақпараттық  технологияларды  пайдалана 

отырып  сабақты  жаңаша  түрде  ұйымдастыруды  жүзеге  асырып  келемін.  Мысалы:  жаңаша 

тапсырмалар  арқылы  сабақты  түрлендіре  отырып  өткізуді  дәстүрге  айналдырдым.  Жас 

ұрпаққа  эстетикалық  тәрбие  беріп,  олардың  бойына  туған  өлкесіне,  халқына  деген 

адамгершілік пен сүйіспеншілік сезімдерін сіңіруде ұлттық музыка мәдениетінің алатын орны 

ерекше  екендігі  белгілі.  Халқымыздың  осы  мақсатын  қайта  жандандыру  мақсатында 

балаларды  қабілетіне  қарай,  -  жыраулық  өнерге,  терме  айтуға  ,  шешендікке  тапқырлыққа  , 

айтыс  өнеріне  үйретуде  -  ән  –  саз  пәнінің  алатын  орны  орасан  зор.  Олай  болса,  оқытумен 

тәрбиелеудің ой елігінен өтетін әдіс-тәсілдерін жаңашыл педагогтардың тапқан әдістемелерін 

біліп қана қою жеткіліксіз, оны әркім өз мүмкіндігінше күнделікті сабақта пайдалану қажет. 

Сонда ғана сабақ нәтижелі болып білім сапасы арттады. Әр мұғалімнің оқытуға, үйретудегі өз 

тұғырнамасы болу қажет. 

Музыка пәнінің басақа пәндерге қарағанда көптеген ерекшеліктері бар. Мұнда негізінен 

оқушының қабілеті, бейімділігі баса назарда болуы керек. Дегенмен де оқушыларды бейімдеу, 

қабілетін дамыту, музыкаға деген қызығушылығын арттыру, жақсы ұйымдастрылған сабаққа 

байланысты. Сондықтан оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында сабақта 

тақырыпқа байланысты, музыка түрлерінің  шығу тарихы, музыка түрлері дамыған елдерде, 

музыка  әр  саласындағы  белгілі  компазиторлар  өмірімен  Қазақстандағы  әлем  елдеріндегі 

компазиторлар мен музыка жұлдыздары тағы басқа, музыка туралы толық мәліметтер беріп 

отыру. Сонымен бірге оқушыларға бұқаралық ақпарат құралдары, журналдардың тағы басқа, 

әлем елдеріндегі атақты компазиторлар және мәдени жаңалықтарға шолу жасап отыру қажет. 

Осы  тұрғыда  оқушылар  атақты  компазиторлардың  жетістіктерге  жетудегі  еңбектерімен 

таныса  отырып,  өздеріде,  сабақта  әр  тапсырманы  ыждағаттылықпен,  белсенділікпен 

орындауға жұмыстанады. 

Оқушылардың  қызығушылығы  белсенділігі  артқасын  сабақта  білім  сапасының 

арттатыны сөзсіз. Ұлы неміс педагогы А. Дейстербергтің «Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып 

береді,  ал  жақсы  мұғалім  оқушының  өзін  ізденуге  жетелейді,  ойға  үйретеді»  -  дегенді. 

Содықтан да оқушы белсенділігін арттырып, білім сапасын көтеретін, ойлауға үйрететін ол 

жаңа  инновациялық  әдіс  тәсілдері  болып  табылады.  Бұл-мұғаліммен  оқушыға  арасындағы 

қарым-қатынас, сабақты жақсы оқитын, музыкаға деген бейім оқушылармен белсенді жұмыс 

істеп  қана  қоймай,  барлық  баланың  дамуы  үшін  қолайлы  жақсы  ойлар,  туғызып  қабілеті 

жеткен жерге дейін еңбек етуін ойластыру. 

Осы технологияның шығармашылық бөлігін басшылыққа ала отырып ой толғау жасауға 

болады. (мыс: музыка сабағында сабақты ойын түрінде ұйымдастыру керек). 

Осы арқылы оқушылардың биімділігін арттыруға болады 

Күтілетін  нәтижені,  музыка  пәніне  деген  қызығушылықтары  артады.  Оқушы 

шығармашылығы, өзін-өзі басқаруы, құрметі, эстетикалық талғамы артады. 

415 

 

Қорыта  айтқанда:  Мен  алдымен  жеке  тұлғаның  әлеуметтік,  құзіреттілігін  дамытуды 

керек еттім. Сол арқылы ұжымдық зеттеуге қол жетіздім, яғни оқушының өзін-өзі басқарудағы 

әлеуеті артты. 

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 

-Сайт бетінен А.З.Сисенованың «Ақпараттық технология-бүгінгі күн талабы» атты мақаласы. 

-Сайт бетінен Б.Жолмұқанов «Ұрпақ тәрбиесі-ұлт болашағы» атты мақаласы. 

-К.Ж.Бұзаубақова. Жаңа педагогикалық технология. Оқулық. Тараз. 2003 

 

 

 

БАЛАБАҚШАДАҒЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН 

ОҚУ ІС-ӘРЕКЕТІНДЕГІ ОЙЫННЫҢ РӨЛІ 

 

 

М.Р Макашева 

№ 79 НОМ жанындағы шағын орталықтың қазақ тілі мұғалімі 

 

 

Бүгінде мемлекеттік тіл туралы көп айтылып жүр. Мемлекеттік тіл елімізде аса маңызды 

да  ең  өзекті  мәселе.  Қазіргі  таңда  қазақ  тілді  білу  –  өмір  талабы,  заман  сұранысы,  қоғам 

қажеттілігі болу қажет. Олай болса, тілді өмірдің барлық саласында қолданып, аясын кеңейту 

жолында  әрбір  Қазақстандық  өз  азаматтық  міндетін  атқаруы  тиіс.  Білім  үрдісінің  жеке 

тұлғаларының құзырлығын дамыту Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев  «Бәсеке   басы – білім 

деген.  Ендеше  ұстаздар  мен  тәрбиешілер    қауымы  ел  басқаратын  болашақ  жастардың 

білімділігі мен біліктілігін қамтамасыз етіп, Елбасымыздың үкілі үмітін ақтауға барлық күш-

қуатымызды жұмсағанымыз жөн.  

- Әртүрлі мәтінмен, сюжетті суретке әңгіме құрау әдістерін қолдану; 

- әңгеме, сауал сұрақтар, байқау, салыстыру; 

- құзіреттіліктің бастапқы негіздерін қалыптастыру; 

Құсқа екі қанат қажет болса, бүгінгі күні мемлекеттік тілді білу сондай қажет екенін бәрі 

біледі.  Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында  оқыту  формасын,  әдістерін, 

технологияларын  таңдауда  көп  нұсқалық  қағидасы  берілген,  бұл  білім  мекемелерінің 

мұғалімдеріне, педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық процесті кез 

келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді [1]. 

Дәстүрлі ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде – іс-әрекет жүйесінің барлық элементтері 

және әрекетті құрастыру технологияларын қолдану мен қатар, мұғалім келесі педагогикалық 

технологияларды  пайдалана  алады:  ойын  технологиялары,  ұйымдастыру  технологиясы, 

ақпараттық  –  коммуникациялық  технологиялар.  Осылардың  ішіндегі  ойын    технологиясы 

туралы айтпақшымыз. 

 Өзге  ұлтты  балаларды  оқытып-тәрбиелеу  ұйымдарда  жұмыс  істейтін  ұстаздар 

қауымының басты мақсаты- өзге ұлттың баласын мемлекеттік тілде сөйлету, сұрақтарға жауап 

қайтара  білуге  үйрету.  Қазақ  сөзінің  құдіреттілігін,  сырын  сезіндіру,  тіл  үйренуге 

ынталандыру. Қазақ тілі оқу әрекетінде өзге ұлтты балаларға қызықты да, тартымды өту үшін 

ойынның  рөлі  өте  жзоғары.  Ойынның  негізгі  мақсаты  –  баланы  қызықтыра  отырып,  өткен 

тақырыпты берік меңгерту, саналарында сақталып қалуға жұмыс жасау. Сондықтан ойынның 

тақырыптық мазмұны басты назарда болуы керек. Тек сол жағдайда ғана балалардың ойлдау 

қабілетін дамытып, білімділік, тәрбиелік мақсаттарға жетунге септігін тигізеді. 

Оыйндарға қойылатын талаптардың өз алдына жеке мақсаттары бар. 

Олар: 

416 

 

-

 

Ойынның  мақсаты  нақты  әрі  керекті  көрнекіліктер  мен  материалдар  күн  ілгері 

дайындалып қойылу керек; 

-

 

Ойын ережелері балалардың түсінуіне оңай, қарапайым әрі шағын болуы тиіс; 

-

 

Ойынға балалардың түгел қатысуын қамтамасыз ету қажет; 

-

 

Ойын  жүру  барысында  мұғалім  балалардың  түгел  қатысуын  қадағалаумен  қатар, 

олардың ойын үстінде шешім қабылдай алуларына, ойлана білулеріне жол көрсету қажет. 

Оқытудың ең басты әрі негізгі мақсаты – білімнің сапалы, нақты, толық болуында. 

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің формалары мен әдістерін, мазмұнын жетілдіру, оны 

танымдық, білімділік, тәрбиелік жағынан сапалық жаңа деңгейге көтеру, оөытудың тәрбиелік 

қызметі  мен  тәжірибелік  юағытын  нығайту  осы  ойынға  қойылған  мақсат-міндеттерден 

туындайды [2]. 

 Оқу  іс-әрекетінде  ойын  элеметтерін  пайдалану  сабақтың  формалары  мен  әдістерін 

жетілдіру жолындағы ізденістердің маңызды бір бөлшегі. Ойын элементтерін оқу үрдісінде 

пысықтау, жаңа тақырыпты қорытындылау кездерінде, қайталау  сабақтарында пайдаланған 

өте  тиімді.  Ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде  әртүрлі  әдістерді  пайдалану  балаларды 

жалығудан  алшақтайды,  сөздік  қорының  баюына  ықпал  етеді.  Ұйымдастырылған  оқу  іс-

әрекетін берудің жаңа технологияларын меңгере отырып, әр түрлі әдістерді пайдаланып, білім 

сапасын арттыруға тырысамыз. Жаңа әдістердің ерекшелігі – жеке тұлғаны қалыптастыруда, 

шығармашылыққа баулуға ерекше рөл атқарады. 

Ойын  –  тіл  дамыту  жұмысының  нәтижесінде  баланың  сөз  байлығын  молайтып,  олар 

тілдің  фонетикалық  жүйесін  меңгереді,  сөйлеу  мәдениетін  меңгеріп,  қалыптастырады. 

Өйткені сөздерді дұрыс айту, дұрыс жаза білу  – тіл мәдениетінің басты талаптарының бірі.  

Мұғалім  мәңгі    ізденіс  үстінде  болып,  сабағының  қызықты  да  тартымды  болуына  жағдай 

жасайды [3].  

Өзге ұлт балаларына  қазақ тілін меңгерту күрделі жұмыс. Сондықтан  басқа ұлтқа қазақ 

тілін үйрету, ауызекі сөйлеуге үйрету қиын да, қызық жұмыс. Сол қиындықтарды жеңілдету 

үшін сызбаларды қолдану арқылы төмендегі әдістерді дамытуға мүмкіндік туғызамыз. 

Әдістер 

 

 

 

 

 

 

Сұрақ – жауап                       Аударма                            

                                                                                    Монолог              Мұхбат айту 

 

 

Өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін тек қана ҰОӘ үйрету аздық етеді сондықтан да – ұлттық 

ойындарды  сабақтан  тыс  кезінде  кеңінен  қолдану  балалардың  ойлау  қабілетін,  есте  сақтау 

қабілетін, зейінін, қиялын дамытып қана қоймай сонымен бірге балалардың ауызша сөйлеу 

тілін дамытады. Дамытушы ойындардың маңыздылығы балалардың ынта- ықыласын есепке 

ала отырып, оқуды қызықты етіп, білім, білік,  дағдыны қалыптастыру. Дамытушы ойындарға 

қойылатын бipiншi талап -баланың танымдық әрекетін, қызығушылығын дамыту. 

Бұл талаптар төмендегідей сұраныстарға жауап береді: 

a) балаларға өзінің қабілетін көрсете білуге мүмкіндік беру; 

ә) баланы басқалармен жарыса білуге қалыптастыру; 

б)білік пен дағдыны қалыптастыру үшін білімді өзі ізденуге қамтамасыз ету; 

Осы    керсетілген   сұраныстардың     ішінде    балалардың    танымдық  әрекеттерін 

дамытуда маңызы зор [4].  

Ұлттық ойындар отбасы тәрбиесінен бастап, мектептегі жеке пәндерді оқыту барысында, 

қосымша  материал  үшін  баланың  қазақ  тілге  қызығушылығын  арттыру  үшін  пайдалануға 

417 

 

болады.  Сабақ  үрдістерінде  ұлттық  ойындарды  ойнатуда  баланың  тілін  ширатамын,  ойын 

дамытамын, зейінділікке, ұстамдылыққа, ойлылыққа, зерделілікке, мергендікке  баулыймыз. 

 «Сиқырлы қоржын», «тақия тастамақ», «асық ойыны», ойындар  балалардың ширақтық, 

қозғалыштық,  жинақылық  сияқты  жеке  тұлғалық  қасиеттерін  қалыптастырып,  және 

физиологиялық дамуын жетілдіре түседі деп ойлаймын.    

    Қорытындылай келе, ҰОӘ ойын түрлерін пайдалану. Ойынмен ұйымдастырылған оқу 

әрекеті  балаларға  көңілді  жеңіл  келеді.  Баланың  ойын  жетілдіріп,  оқу  әрекетіне 

қызығушылығы  арта  түседі.  Демек,  ойын  деген  аты  ғана,  ал  шынында  да  ол-сабақтың, 

еңбектің жиынтығы.  

Балалар үшін 

1.  Ақыл-ойы  дамиды,  қазақ  тіліне,  мәдениетіне  қызығушылығы    артады,  тұлғалық 

қасиеттері қалыптасады.  

2. Мұғалім үшін: 

    Ойын түрінде оқыту жалықтырмайды, бала білімінің сапасын        

     арттыруда, ҰОӘ  қызықты өткізуге, мұғалім үшін тиімді. 

3. Ата-ана үшін 

   Бала бойындағы жағымсыз қылықтарды, ойын арқылы тәрбиелеуде ата-  

    ананың ролі. 

Ұлы Абайдың «Ойын ойнап ән салмай, өсер бала бола ма? деген пікірінен бала өміріндегі  

ойынның маңыздылығын көреміз[5]. 

Демек, қазақ тілін оқыту барысында өзіндік ой – толғамын жеткізе алатын, кез келген 

адам-мен  тілдік  қарым-қатынасқа  түсе  алатын,  коммуникабельді,  іскер  азамат  тәрбиелеп 

шығару арқылы коммуникативтік құзыреттіліктерін дамыту жолында атқарар еңбектері әлі де 

алда деп есептейміз. 

Мұғалім  әр  ұйымдастырылған  оқу  әрекетінде  балаға  жағдай  жасап  түрлі 

технологияларды  жүйелі  қолданып,  оларды  шығармашылықпен  пайдалана  білсе,  жақсы 

нәтижелерге  қол  жеткізуге  болады;  қазақ  тілінде  қызығушылық  көтеріледі,  ауызекі  сөйлеу 

дамиды, коммуникативтік дағдылар қалыптастырылады. 

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 

1.Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына      Жолдауы. 

2014 жыл; 

2. Т.М. Артықова, Ж. Қыстаубаева «Қазақ тілі Оқыту әдістемесі»,  Алматы, 2005 жыл; 

3. Тіл дамыту «Дидактикалық ойындар» Алматыкітап баспасы  2011ж 

4. Ә. Әлметова «Сөйлеу әрекеттері түрлеріне оқыту» Арыс, 2007  жыл; 

5. А.П. Усова Бастауыш мектеп «Ұлттық ойындарды пайдалану» 

 

 

 

РАЗВИТИЕ КОММУНИКАТИВНЫХ УМЕНИЙ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО 

ВОЗРАСТА 

 

 

Маклякова Н.Д. 

Коммунальное государственное казенное предприятие 

«Ясли – сад  №114  «Бахыт» г. Караганда 

 

 

Дошкольное  образование  является  первой  ступенью  непрерывного  образования 

человека.  В  связи  с  этим  образование  детей  дошкольного  возраста  должно  строиться  в 

соответствии  с  общей  идеологией  модернизации  общего  образования  в  нашей  стране, 

418 

 

согласно  которой  основным  результатом  деятельности  образовательного  учреждения 

становится не система знаний, умений и навыков сама по себе, а овладение ребенком набором 

определенных  компетентностей.  Дошкольный  возраст  играет  особую  роль  в  психическом 

развитии  ребенка:  в  этот  период  жизни  начинают  формироваться  новые  психологические 

механизмы  деятельности  и  поведения.  В  этом  возрасте  закладываются  основы  будущей 

личности:  формируется  устойчивая  структура  мотивов;  зарождаются  новые  социальные 

потребности в потребности в уважении и признании взрослого, желание выполнять важные 

для  других,  «взрослые»  дела,  быть  «взрослым»;  потребность  в  признании  сверстников:  у 

старших дошкольников активно проявляется интерес к коллективным формам деятельности и 

в  то  же  время  —  стремление  в  игре  и  других  видах  деятельности  быть  первым,  лучшим; 

появляется потребность поступать в соответствии с установленными правилами и этическими 

нормами и т.д. 

Освоение  ребенком  культуры,  общечеловеческого  опыта  невозможно  без 

взаимодействия  и  общения  с  другими  людьми.  В  процессе  коммуникации  происходит 

развитие  сознания и  высших психических  функций.  Проблема  общения  в  настоящее  время 

занимает  одно  из  ведущих  мест  в  исследованиях  философов,  социологов,  педагогов, 

психологов, логопедов и дефектологов. Общество ждет от подрастающего поколения умения 

общаться,  дискутировать,  различать  ситуации  общения,  понимать  внутреннее  и  внешнее 

состояние других людей в различных ситуациях и на основе этого адекватно выстраивать свое 

поведение, уважать мнение других людей и уметь проявлять к ним сочувствие, понимание и 

эмпатию. От того, как сложатся отношения ребенка в первом в его жизни коллективе, в группе 

детского  сада,  во  многом  зависит  дальнейшее  социальное,  психическое  и  личностное 

развитие. Особая значимость данной проблемы выражается в том, что у детей дошкольного 

возраста  проявляются  недостаточная  сформированность  дифференциации  эмоциональных 

состояний и саморегуляции. 

У взрослых, после трудового дня уделяется недостаточно времени для общения с детьми. 

Родители  часто  заняты  своими  проблемами  и  заботами,  что  абсолютно  не  замечают,  как 

общаются с детьми. Они либо совсем их не слушают, либо слушают избирательно, улавливая 

при  этом  только то,  что  хотят  слышать.  А  для  ребенка  очень  важно,  чтобы  к  его  словам  и 

мыслям  относились  с  должным  уважением  и  пониманием.  Нужно  не  просто  слушать,  но  и 

следить за эмоциями, интонациями, выражением  лица ребенка. И тогда лучшими друзьями 

детей в мире «новых технологий» становятся компьютеры: интернет и разнообразные игры; 

телевизор, с просмотром мультфильмов. 

Особую  значимость  сформированности  коммуникативных  способностей  у  детей  мы 

можем  наблюдать  в  момент  перехода  от  старшего  дошкольника  к  младшему  школьнику. 

Традиционно  в  дошкольном  образовании  проблемы  развития  речевого  общения 

рассматривались в русле проблем «развития речи». Задачи формирования общения сходились 

к умению детей поддерживать диалог и не выделялись как отдельная задача. Но формирование 

коммуникативных способностей и их диагностика становится приоритетными направлениями 

деятельности  педагогов  и  воспитателей  ДОУ,  психологов,  специалистов  детского  сада. 

«Коммуникация»  -  это  не  только  развитие  речи,  сколько  развитие  общения,  в  том  числе  и 

речевого. В этом случае развитие словаря, связной речи, грамматического строя являются не 

самоцелями, а средствами развития навыков общения. 

Данным  вопросом  «общения  и  развития  коммуникативных  способностей  детей 

дошкольного возраста» занимались наши отечественные психологи и педагоги: А.А Леонтьев, 

М.И.  Лисина,  А.Г  Арушанова,  В.С  Мухина,  Т.А.  Федосеева,  В.  С.  Селиванов,  Я.Л 

Коломенский, Л.А Венгер и другие.  Однако все эти теоретические разработки не являются 

достаточно  востребованными  в  системе  дошкольного  образования.  Таким  образом,  в 

современных  условиях  реформирования  системы  образования  проблема  формирования 

коммуникативных способностей, а так же коммуникативной готовности к школе выходит на 

уровень актуальной социально-педагогической проблемы, так как от ее решения во многом 

зависит  успешность  освоения  детьми  школьных  знаний;  эффективность  межличностного 

419 

 

взаимодействия с педагогами и сверстниками, и в целом - успешность школьной и социальной 

адаптации детей. Однако, несмотря на достаточную теоретическую разработанность вопроса 

«коммуникации»,  недостаточно  разработан  вопрос,  касающийся  конкретных  методик  и 

технологий развития коммуникативных способностей дошкольников. 

Процесс формирования коммуникативных способностей детей дошкольного возраста в 

детском саду станет эффективнее, если: 

- педагог осознаёт значимость процесса формирования коммуникативных способностей 

и  осуществляет  работу  комплексно,  закрепляя  полученные  умения  и  навыки  в  различных 

видах деятельности; 

-  педагогический  процесс  осуществляется  с  учетом  возрастных  особенностей  детей  и 

строится  на  основе  ведущей  деятельности  данного  возрастного  периода  -  игровой,  с 

постепенным  усложнением  вербальных  и  невербальных  компонентов  коммуникативной 

деятельности. 

- работа будет направлена на формирование всех коммуникативных умений и навыков: 

знания о приемах и правилах вербального общения, способность понимать и использовать на 

практике невербальные средства общения. 

Современные  подходы,  средства  и  приемы  к  решению  проблемы  развития 

коммуникативных  способностей  старших  дошкольников  рассматривают  эффективность 

процесса  формирования  у  детей  дошкольного  возраста  «коммуникативных  способностей», 

как во многом зависящих от выстраивания педагогом ситуаций общения и взаимодействия, в 

которых  ребенок  решает  определенные  коммуникативные  задачи.  Различает  эти  ситуации, 

определяет собственные цели и цели других людей в этих ситуациях, выбирает адекватные 

способы,  преобразовывает  ситуации  в  зависимости  от  целей  участников.  Необходимо 

помнить, что не всякая деятельность, в которую включают ребенка, автоматически формирует 

и развивает способности к ней. Для того чтобы деятельность положительно влияла на развитие 

способностей,  она  должна  удовлетворять  условиям,  которые  имеют  прямое  отношение  к 

методу стимулирования поведения и деятельности. 

Во-первых,  деятельность  должна  вызывать  у  ребенка  сильные  и  устойчивые 

положительные  эмоции,  удовольствие.  Ребенок  должен  испытывать  чувство  искреннего 

удовлетворения  от  деятельности,  и  тогда  у  него  возникнет  стремление  по  собственной 

инициативе, без принуждений заниматься ею. 

Во-вторых, деятельность ребенка должна быть по возможности творческой. 

В-третьих, важно организовать деятельность ребенка так, чтобы он преследовал цели, 

всегда  немного  превосходящие  его  наличные  возможности,  уже  достигнутый  им  уровень 

выполнения  деятельности.  Особенно  нуждаются  во  все  более  усложняющихся  и 

разнообразных творческих заданиях дети с уже определившимися способностями. 

Одной  из  широко  используемых  форм  стимуляции  потребности  в  речевом  общении 

является  похвала  как  положительное  подкрепление  достижений  ребенка.  Очень  полезно 

рассказывать о достижениях ребенка в его присутствии другим педагогам, психологу и его 

родителям.  Коммуникативные  способности  и  умения,  представления  и  поступки,  которые 

формируются на занятиях, закрепляются или несколько видоизменяются в свободное время 

или во время игровой деятельности, должны быть объединены в сознании ребенка. 

Игра является одним из ведущих средств воспитания и формирования коммуникативных 

умений и способностей. Важнейшая форма организации жизни строиться на основании учёта 

ведущей деятельности дошкольного возраста – игровой. Во время игровой деятельности дети 

развиваются  и  взаимодействуют  с  окружающим  миром,  со  сверстниками  и  взрослыми, 

развивается их речь: увеличивается объем словаря, развивается грамматический строй речи. 

Влияние игры на развитие личности ребенка заключается в том, что через нее они знакомятся 

с поведением и взаимоотношениями взрослых людей, которые становятся образцом для его 

собственного  поведения,  и  в  ней  приобретает  основные  навыки  общения,  качества, 

необходимые  для  установления  контакта  со  сверстниками.  Активизируются  и 

совершенствуются  словарный  запас,  грамматический  строй  речи,  звукопроизношении, 

420 

 

навыки связной речи, мелодико-интонационная сторона речи, темп. Выразительность речи; 

развивается  эмоционально-волевая  сфера;  происходит  коррекция  поведения;  развивается 

чувство  коллективизма,  ответственности  друг  за  друга,  формируется  опыт  нравственного 

поведения; стимулируется развитие творческой, поисковой активности, самостоятельности. 

В  изобразительной  деятельности  ребенок  рисует,  лепит,  строит,  вырезает.  Игра  и 

рисование  являются  теми  видами  деятельности,  которые  способствуют  практическому 

освоению  реального  социального  пространства:  в  символических  действиях  и  замещениях 

ребенок  проигрывает  коллизии  отношений  людей,  символически  идентифицируясь  и 

обособляясь от персонажей, которых он по своей воле вводит в игровые и изобразительные 

сюжеты. Создавая коллективную работу, дети общаются, договариваются и обсуждают вместе 

полученный результат. 

Труд  детей  в  детском  саду  позволяет  поддерживать  у  них  интерес  к  деятельности, 

осуществлять их всестороннее воспитание. Так же формируются коммуникативные  умения 

детей. Выполняя элементарные трудовые обязанности, дети общаются, учатся договариваться, 

обсуждают свои достигнутые победы или неудачи по самообслуживанию, они чувствуют себя 

равноправными членами детского общества. 

Чтение  художественной  литературы.  В  сказках  можно  найти  полный  перечень 

человеческих  проблем  и  образные  способы  их  решения.  Слушая  сказки  в  детстве,  человек 

накапливает  в  бессознательном,  некий  опыт  жизненных  ситуаций.  Работа  со  сказками 

начинается  с  ее  анализа,  обсуждения.  Когда  сказочные  смыслы  будут  проработаны,  то 

необходимо установить связь с реальными жизненными ситуациями. 

В  дошкольном  детстве  важное  место  отводится  музыкальному  воспитанию. 

Музыкотерапия активизирует ребенка, помогает преодолевать неблагоприятные установки и 

отношения,  улучшает  эмоциональное  состояние.  Музыкотерапия  помогает  наладить 

отношения между педагогом и ребёнком, между сверстниками, развивает чувство внутреннего 

контроля, открывает новые способности, повышает самооценку. 

Итак,  на  основе  всех  методик  можно  выделить  некоторые  пути  развития 

коммуникативных  способностей.  Необходимо  учесть,  что  работа  может  строиться  в 

различных видах деятельности. 

- Д.Н. Дубина, Ю.А. Судаплатова (2013) за основу своей работы берут народную сказку. 

Они  считают,  что  одним  из  способов  расширения  языкового  поведения,  формирования 

коммуникативных умений личности дошкольника является диалогическое общение на основе 

произведений устного народного творчества. 

-  Н.К.  Ледовских  (2003),  Н.А.  Богданова  (2010)  как  коммуникативный  повод  для 

общения  педагога  с  детьми  видят  изобразительную  деятельность.  Авторы  считают,  что 

общение  по  поводу  изобразительной  деятельности  —  это  эмоционально  насыщенное 

общение,  сближающее  детей  и  взрослых.  Изобразительная  деятельность  требует 

коммуникативного взаимодействия на всех этапах: на этапе обсуждения темы, выбора средств 

и техники изображения, в процессе непосредственно изобразительной деятельности и на этапе 

осмысления ее результатов. 

-  Много  проектов  (Г.А.  Саитова,  2012;  Н.Н.  Кулиш,  2011;  С.С.  Мальцева,  2012;  С.А. 

Мурзина,  2011),  связанных  с  игрой  как  средством  формирования  коммуникативной 

компетентности. При этом авторы решают насколько задач: формируют монологическую и 

диалогическую речь, учат сотрудничеству. И это очень обосновано, ведь игра представляет 

собой совместную деятельность детей. 

-  В  качестве  методического  материала  предлагаются  достаточно  известные  среди 

воспитателей  детских  садов  пособия:  Л.  Дубининой  «Коммуникативная  компетентность 

дошкольников: сборник игр и упражнений»; К. Фопель  «Как научить детей сотрудничать». 

(2008) 

-  Существуют  и  более  частные  программы  по  формированию  коммуникативной 

компетентности  у  детей  старшего  дошкольного  возраста.  Среди  них:Т.А.  Благовещенская 

(2003) – Развитие основ коммуникативной компетентности при изучении английского языка в 

421 

 

подготовительной группе; И.А. Лыкова (2008) - Развитие коммуникативной компетентности 

через диалог с искусством: смысловое общение на языке образов, знаков и символов культуры; 

В.Н. Чиркова (2005) – Здоровьесберегающая коммуникативная среда. 

 

 

жүктеу/скачать 29,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: