Дендриттер

• Пластикалық қызметі – май жасуша протоплазмасының ядросы мен мембранасының құрамына кіреді (құрылыс материалы), кейбір биологиялық белсенді заттардың синтезделуіне қатысады, мысалы,оған гормондар, простагландин, А, D, E витаминдері, тромбопластин және миелин жатады.

  
  

• Энергетикалық ролі – адам (жануар) ағзасы үшін май негізгі энергия көзі. Ересек адамда тәулігіне 60-100 г май (тоң май, сары май мен өсімдік майы) керек. 1 г май тотыққанда, 9,3 ккал (38,39 кДж) жылу бөлінеді, сондықтан да май көбінесе энергия ретінде жұмсалады.

  
  

• Қорғаныштық қызметі – дененің кейбір жерлеріне жиналған май бірқатар ағзаларды (бүйрек, құрсақтың ішкі беті, тері астындағы май, т.б.) ұрылусоғылудан, бүкіл денені суық тиюден (жылу өткізбейді) қорғайды. Ағзасында майы қор болып жиналатын жануарлар (итбалық, кит, ақ аю, т.б.) суыққа төзімді келеді. Майлар ішкі ағзалардың механикалық бекітілуін қамтамасыз етеді және ретсіз қозғалудан сақтайды.

  
  

• Майлар ағзадағы знергия мен судың қоры (депосы) болып саналады. Майдың қоры, үшглицеридтер түрінде, бауыр жасушаларында және май тіндерінде болады. Дені сау адам салмағының 10-20%-ы май қорынан тұрады. Сондықтан, тағаммен келген энергия, шығындалған энергиядан басым болса, дене салмағы ұлғаяды да семіздік дамиды. Жүкті әйелдің ағзасында майдың қоры, ұрықтың туу уақытына дейін сақталуы мен емізуге қажет энергия береді.

  
  

Организмдегі майдың жетіспеуінен (әсіресе ауыстырылмайтын май қышқылдары) тері мен шаштар зардап шегеді, атеросклерозға келтіретін гиперхолестеринемия дамиды. Ал ағзаға тағам құрамындағы майдың мөлшері көп болуы семіздікке келтіреді. Семіздік жүрек-қан тамырлар ауруларына (инфаркт, инсульт, т.б.) себепші факторлардың бірі болып саналады. Май алмасуының реттелуі. Адреналин, норадреналин, тироксин, өсу гормоны, глюкагон, глюкокортикоидтар ағзаның май қорынан майдың шығарылуын мобилизациялайды. Сондықтан, физикалық ауыртпалық және күйзеліс жағдайында, қанға катехоламиндер мен глюкокортикоидтар түсуінің нәтижесінде, организмдегі майлардың шығындалуы бірнеше есе күшейеді. Бұл үдерістер гипоталамуста орналасқан арнайы орталықтың бақылауында болады. Гипоталамус денеге вегетативтік жүйке жүйесі мен гормондар арқылы әсер етеді. Симпатикалық әсерлер үшглицеридтердің ситезін тежеп, олардың ыдырауын күшейтеді. Ал парасимпатикалық орталық, керісінше, майдың жиналуына келтіреді.

• Пластикалық қызметі – ақуыздар жасуша құрылымдарының синтезделуіне өте қажет (ағзаның өсуіне, зақымдалған құрылымдарды қайта қалыпқа келтіруге немесе жаңартуға), биологиялық белсенді заттарды (ББЗ), гормондарды (табиғаты пептидтен және белоктан құрастырылған), ферменттерді өндіруге қатысады. Ақуыздар тіршіліктің (өмірдің) түпнегізі.

  
  

• Энергетикалық ролі шамалы – теңдестірілеген тамақтану кезінде белоктар организмге шамамен 15% энергия жеткізеді.

  
  

• Тасымалдау қызметі – гормондарды, липидтерді, холестеринді, минералдық затарды ағзаның ішінде тасымалдауға қатысады.

  
  

• Қорғаныштық қызметі – қан плазмасындағы иммунноглобулиндерді, антиденешіктерді өндіру, иммунитетті қолдау, қанның ұюына қатысуы, т.б.

  
  

• Ақуыздар ағзадағы онкотикалық қысымды (25-30 мм с.б.б.) жасайды да, қан мен тіндер арасындағы су алмасуын реттеуге қатысады.

  
  

• Қан плазмасының буферлік жүйесінің құрамына кіреді, қанның реакциясын (рН) реттеуге қатысады.

  
  

Белок алмасудың реттелуі. Гипоталамуста қандағы амин қышқылының мөлшеріне сезімтал рецепторлар бар, солардың көмегімен гипоталамус нейро-гормоналдық реттеу механизмдерін іске қосады. Соматотропин (өсу гормоны), тироксин (қалқанша безі), инсулин (ұйқы безі), тестостерон, эстроген (жыныс безі) гормондары ақуыздың синтезделуін күшейтеді. Глюкокортикоидтар көптеген жасушалардағы белок концентрациясын азайтады, қан плазмасындағы амин қышқылдардың мөлшерін жоғарылатады, бауырдағы ақуыздың синтезін күшейтіп, оны көмірсуға айналдырады (глюконеогенез).