Дәріс 1 Тақырып: Кіріспе
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
| Г‰лдің шығу тегі. Жабық тұқымды өсімдіктерде г‰лдің пайда болуының
‰ш т‰рлі теориясы белгілі. Олардың ішіндегі ең белгілілерінің бірі. Р.Веттштейннің псевдант (гректің Pseudos- жалған, anthos- г‰л) теориясы. Бірақ бұл теорияны қазіргі кезде тек тарихи тұрғыдан ғана маңызы бар деп айтуға болады. Р.Веттштейннің тұжырымдауы бойынша барлық жабық тұқымдылардың ішіндегі алғашқысы және ең қарапайым г‰лге ие болғандары бір жабынды өсімдіктер (Monochlamydeae). Оларға шамшатг‰лділер, қайыңг‰лділер, талг‰лділер және басқа да тұқымдастар жатады. Бұл тұқымдастардың г‰лдері ашық тұқымдылардың стробилдері ( б‰ршіктері - шишки) секілді аталық және аналық болып бөлінеді. Әсіресе бір жабынды өсімдіктердің г‰лдері ашық тұқымдылардың ішіндегі қылшаның (эфедраның) шоғырланып жиналған стробильдеріне ("соцветиях") ұқсас. Мысалы, Австралия казуаринінің аталық г‰лін қылшаның микроспорофильдерінің шоғырынан пайда болған деп айтуға болады, егерде г‰лдің жабындық қабыршақтарының көптеген модификациясы болады деп қарастырар болсақ. Казуариннің аталығының жіпшелері екіге бөлінген, оның өзі г‰лдің жабынының қабыршақ тәрізді екендігін және қылшамен (эфедрамен) казуариннің жақындығын көрсетіп тұрғандай. Одан әрі жабындық қабыршақтарының т‰гелдей редукцияға ұшырауына және аталықтарының бірігіп кетуіне байланыстыбір жабынды өсімдіктерге тән аталық г‰л пайда болған. Олай болса аталық г‰л г‰лшоғырынан пайда болады. Басқаша айтқанда аталық г‰л псевдаций (грек. псевдо- жалған; антос - г‰л) болып саналады; бір жабынды өсімдіктердің г‰лінің г‰лсерігі өзінің шығу тегі жағынан микростробилдердің жабындық жапырақшалары болып табылады. Осылай деп т‰сінген (ұғынған) жағдайда жабық тұқымдылардың аталықтарының, г‰лсерігінің жапырақшаларының араларына емес, оларға неге қарама-қарсы орналасқаны өзінен-өзі т‰сінікті болады. Жоғарыда сипаттағандай қылшаның (эфедраның) аталық "г‰лшоғырының" казуариннің аталық г‰ліне айналуы жабық тұқымдылардың г‰лінің пайда болуының алғашқы кезеңі болып табылады. Екінші кезең аталықтарының санының артуымен сипатталады, әрине бұл жағдайда аталықтардың г‰лсерігі жапырақшаларына қарама-қарсы орналасуы толық сақтала қоймайды. ‡шінші кезеңде аталықтардан к‰лте жапырақшалар пайда болады, ал оған дейінгі пайда болған г‰лсерігі тостағанша жапырақшаға айналады. Жабық тұқымдылардың аналық г‰лдері ашық тұқымды-лардың аналық "г‰лшоғырынан" немесе "г‰лдерінен" (стробилдерінен) пайда болған. Екі ашық жеміс жапырақшалардың бір жабық аналыққа біріккені және қабыршақтарының редукцияға ұшырағаны байқалады. Р.Веттштейннің теориясының ең маңызды жері сол, ол аталық г‰лдің ‰шінші кезеңде қосжынысты г‰лге айналғандығын көрсеткендігі. Өйткені насекомдардың өсімдіктерге қонғаны сонда пайдалы, егер олар тек аталықтарға ғана емес, сонымен бірге аналықтың да аузына тисе. Сұрыптау бір г‰лде аталықтарының да және жеміс жапырақшаларының да болатындығын көрсетіп отыр. Р.Веттштейннің жорамалдауы бойынша, егерде бір жабынды өсімдіктердің аталық г‰лі ашық тұқымдылардың "г‰лшоғырынан" емес, стробилінен пайда болған болса, онда мұндағы аналықтың (гинецейдің) қайдан пайда болғанын т‰сіндіру қиынға т‰скен болар еді. Сонымен қосжынысты г‰л к‰рделі синтетикалық процестердің негізінде пайда болған. Р.Веттштейннің пікірі бойынша барлық жоғарыда айтылғандардан мынадай қорытынды шығады, ең қарапайым жабық тұқымдылардың г‰лдерінің құрылысы қарапайым және бір ғана г‰лсерігінен тұрады, немесе г‰лсерігі жоқ, көп жағдайда дара жынысты болады. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|