Дәріс 1 Тақырып: Кіріспе
Тарылар тұқымдастармағы (подсемейство просовидные) –
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кәдімгі
Тарылар тұқымдастармағы (подсемейство просовидные) –Panіcoіdeae Масақтың қабықшасы (чешуя) екіден көп, масағы барлық уақытта бірг‰лді. Кейде екінші г‰л пайда болады, бірақ ол аталық г‰л болып келеді, жапырақтың тілшесі т‰кті, жапырақтың хлорафил жиналатын паренхимасы ж‰йкелердің айналасына орналасады. Ж‰гері туысы (кукуруза- Zea). Бір‰йлі өсімдік, г‰лдері және г‰лшоғыры әрт‰рлі жынысты. Агрегатты сыпырғы тәрізді жоғары орналасқан г‰лшоғырында екі г‰лді аталық масақтары орналасады. Екі г‰лді масақтың әрбір г‰лінде ‰ш-‰штен аталығы болады. Аналық г‰лдері собық деп аталынатын к‰рделі г‰лшоғырына жиналады. Собық жапырақтың қолтығында орналасады, және ол т‰рі өзгерген жапырақтардан тұратын жамылғымен оралып қапталған (жабылған) болып келеді. Аналық г‰лдің г‰лт‰йіні дөңгелек, мойны жібек жіп тәрізді сусылдаған ұзын болады, оның ұшы екі жақтауы бар аналықтың аузымен (рыльце) аяқталады. Тозаң осы өсімдікте собық пайда болып, оның жамылғысынан шашақтанып аналықтың аузы көрінгенше пісіп кетеді. Сондықтанда ж‰геріде өздігінен тозаңдану м‰лдем жоқ десе де болады. Тозаң аналықтың аузына жел арқылы жақын өсіп тұрған өсімдіктердің бірінен келіп т‰седі. Шыққан жері Мексика. Ж‰гері жылус‰йгіш өсімдік. Оның тамыры ауаның жеткілікті мөлшерде болып тұрғанын жақсы көреді. Сондықтанда ж‰геріні себуден бұрын топырақты тиянақты т‰рде өңдеуден өткізеді және жаз бойы оны қопсытып отырады. Ж‰гері жарықты жақсы көреді, сондықтанда оны қатар-қатар бір- бірінен қашықтау себеді. Ол біршама құрғақшылыққа төзімді, дегенмен к‰ніне әрбір өсімдік 1 литрдей су қажет етеді. Ж‰геріні суық ұрғанға дейін жинап алады, өйткені пісіп жетілген өсімдік - 1-С өзінде оңай зақымданады. Кәдімгі ж‰гері (кукуруза обыкновенная - Z.mays). Ж‰гері биіктігі 2-3 м және оданда көбірек болатын біржылдық шөптесін өсімдік. Ол тек мәдени жағдайда ғана белгілі. Европаға Оңт‰стік Америкадан 1493 ж. әкелінген, ал Россияға оны Х ғасырда себе бастаған. Кәдімгі ж‰гері 8 т‰р тармағына бөлінеді. Тамақтық, малға қоректік және техникалық өсімдік ретінде маңызы аса зор. АҚШ-да, Аргентинада және Европада бұл негізінен мал азығы ретінде пайдаланылатын өсімдік; Мексикада, Қытайда, Индияда, Молдовада және Грузияның батыс аудандарында астық беретін дақыл. Ж‰герінің ұнында ұлпа (клейковина) немесе белоктық заттар жоқ. Көпжылдық ж‰гері (Z.dіploperenne) деген жабайы өсетін т‰рінің Мексиканың тауларынан табылғанына көп болған жоқ, шамасы ол кәдімгі ж‰герінің арғы тегі болса керек. Қоңыржай климатты аудандарда ж‰герінің көптеген сорттарының дәндері пісіп ‰лгермейді. Сондықтанда Россияның орталық аудандарында ж‰геріні ауылшаруашылық жануарларын қоректендіру мақсатында силосқа өсіреді. Соңғы жылдары Россияның орталық аудандарында ғана емес, сонымен бірге Сібірде де дән беретін сорттары шығарылды. Орта Азия республикалары мен Қазақстанда ж‰гері тамақ өнімдеріне қажетті дән беретін және малға азық болатын аса құнды өсімдік. Ж‰гері өндіріс орындарына қажетті шикізат болып табылады. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|