Дәріс Кіріспе. «Ветеринариядағы диагностикалық және емдеу техникалары» пәнінің мақсаты мен міндеттері
Дәріс-7. Малдардың ішкі ағзаларының ауруларын
жүктеу/скачать 3,97 Mb.
|
Кожанов 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Малдың қуығына катетр еңгізу техникасы.
| Дәріс-7. Малдардың ішкі ағзаларының ауруларын
емдеу әдістерінің техникасы. Жоспары:
Қуықты тазалап жуу техникасы; Қуықты тесу, пункция жасау техникасы; Месқарынды, құрсақ қабырғасын, жалбыршақ қарыншақты және кеуде қуысын тесу техникалары; Жылқының соқыр ішегін және шошқаның асқазанын тесу техникалары Құстардың жұмыртқасын шығару техникасы. Малдың қуығына катетр еңгізу техникасы. Малдардың зәр шығаратын жолдарының ауруларында (Қуықтың қабынуы, зәр шығару жолдарында тастың түзілуі, қуықтың түйілуі, ірі қара малының созылмалы гематурия ауруы) қуықтағы жиналған зәрді катетр арқылы шығаруға тура келеді. Катетрлердің жұмсақ, жартылай қаттылау және қатты түрлері бар. Малдәрігерлік тәжірибеде көбінесе жұмсақ және жартылай қаттылау түрлері қолданылады. Олар диаметрлері әртүрлі болып келетін, қуыққа кіретін басы доғалданған, жақтауында 2-3 тесігі бар, әртүрлі размерлі резина немесе пластмасса түтіктер. Катерді қолдану технологиясы: алдымен малдың түріне, жасына байланысты тиісті катетрді таңдап алады да, оны мұқият тексереді. Оның сыртында кедір-бұдыры, жарықшағы, сызаты болмауы керек. Оны қайнату немесе тиісті ерітінді арқылы залалсыздандырады. Малдың катетр кіретін жерін жылы ерітіндімен жуып, тазалайды. Дәрігердің қолы да таза болуы керек. Залалсыздандырылған катетрдің сыртта қалатын үшінен ұстап тұрып, екінші кіргізілетін үшінен бастап вазелинмен, маймен немесе сұйық парафинмен майлайды. Еркек малдарға ұзындығы 70-90 см, диаметрі 7-10 мм катетрлер қолданылады. Оны оң қолымен малдың үрпісіне 10 см тереңдікке дейін еппен еңгізеді. Процндура жеңіл жүруі үшін тік ішек арқылы қуыққа масаж жасап алғанның нәтижесі жақсы. Егер мал тынышсыздана бастаса, онда катетрді еңгізуді тоқтатып, тынышсызданудың себебін анықтап алады. Аттарға, айғырларға катетрді тұрған түрінде, малдың артқы жағына қарап тұрып еңгізеді. Егер мал жатқан болса, онда малдың артқы жағынан белдеменің тұсынан тізерлеп отырып, оң қолымен үрпіні тауып ұстайды да, катетрді еңгізеді. Сиырлар мен шошқаларға катетрді еңгізу үшін вазелинмен майланған сұқ саусақтың үшін қынапқа еңгізіп, оның соқыр қапшығының жоғарғы жағындағы тесікке катетрдің үшін саусақпен қадағалап отырып бағыттайды. Катетр дұрыс жіберілген болса оның қозғалысы еркін болады да, одан зәр бөлінеді. Қолданылған катетрді жақсылап тазалап жуып, залалсыздандырып сақтайды. Биелерге катетр еңгізу өте жеңіл. Ол үшін диаметрі 8-10 мм катетр қолданылады. Биенің құйрығын бір жағына қарай ығыстырады да, сол қолымен оның сарпайын ашып, оң қолымен катетрдің үшін уретра арқылы қуыққа еңгізеді де, қолдың саусағын суырып алады. Төбет иттерге ұзындығы 30-55 см, диаметрі 2-4 мм катетр қолданылады. Зәр шығару жолдарында іріңді қабыну процестері болғанда катетрді қолдануға болмайды. Қуықты жуу. Қуықтың ауруларын емдеу үшін және оның кілегей қабығындағы әртүрлі патологиялық заттарды тазалау үшін қуықты жуу әдісі кеңінен қолданылады. Қуықты жуар алдында ондағы зәрді шығарып алады. Қуықты зәрден жылдам босату үшін тік ішек арқылы оған массаж жасауға болады. Кейде Жанэ шприці арқылы да шығарады. Қуықты жуу үшін қолданылатын ерітіндіні мақсатқа байланысты тағайындайды. Ондағы патологиялық процеске байланысты риванол (1:1000), марганец қышқыл калий (1:5000), физиологиялық ерітінді және т.б. ерітінділер қолданылады. Жіберілетін ерітіндінің мөлшері малдың түріне, жасына, физиологиялық жағдайына байланысты болады. Ірі малдарға 250 мл, ал ұсақ малдарға 50 мл мөлшерінде жіберуге болады. Оның температурасы малдың дене қызуына сәйкес болуы керек. Қуыққа жоғарыда келтірілген әдістермен катетрді кіогізеді де, оған резина түтікше арқылы Жанэ шприцін қосады. Ерітінді қуыққа үнемі барып тұруы үшін шприцті малдың денесінен жоғарырақ ұстайды. Қайта шығатын ерітінді таза болғанша қуықты бірнеше рет қайталап жуады. Концентрациясы төмен ерітінділерді қуықта аз уақытқа қалдыруға да болады. Егерде қуық түйілсе немесе оның сфинктірі босаңсымаса. Онда хлоралгидрат, люминал, морфин ерітінділерін жібереді, жылулық және массаж әдістерн қолдануға болады. Мысалы, қуықтың жіті және созылмалы іріңді қабынуында оны алдымен хлорлы натрийдің изотоникалық ерітіндісімен жуу керек. Одан кейін төменгі концентрациядағы залалсыздандыратын ерітінділерді қолданады: 0,5-1 %-ды стрептомицин; 2-3 %-ды бор қышқылы, пенициллин; 0,1 %-ды азот қышқыл күміс; 2-3 %-ды резорцин; 1:1000 – 1500 концентрациядағы сутегінің қос тотығы және т.б. Қуықты тесу, пункция жасау техникасы. Қуықтағы жиналған зәрді массаж жасау арқылы немесе катетрдің көмегімен шығара алмаған жағдайда қуықты тесуге тура келеді. Ол үшін алдымен тік ішекті тазалап, оны залалсыздандыратын ерітіндімен жуады. Пункция жасау үшін ұзындығы 30 см, жуандығы 2-3 мм троакар қолданылады. Вазелинмен майланған троакарды оң қолмен тік ішекке еңгізеді. Стилеттің үшін канюлаға еңгізіп, оны сұқ саусақпен жауып тұрады. Тік ішектің қабырғасы арқылы қуықтың бас жағын табады. Троакарды тік, төмен қарай бағыттап, қатты қимылмен 4-6 см тереңдікке еңгізеді. Қуық дұрыс тесілгенде зәрдің шыққан ағыны байқалады. Сиырлар мен биелерде қуықты қынап арқылы теседі. Етқоректілерде құрсақ қуысының қабырғасы арқылы теседі. Ол үшін қарынның ақ сызығы арқылы тұспалдап отырып саусақпен шар тәрізді дөңесті тауып алады да, саусақпен үнемі бақылай отырып, инені 2-5 см тереңдікке еңгізеді. Егер зәр ақырын бөлінетін болса, онда шприц қолдануға болады. Құстардың жұмыыртқасын шығару. Құстардың, көбінесе тауықтардың, жұмыртқаларын шығаратын әртүрлі әдістер бар: пенициллин мен стрептомицин ерітіндісін еттің ішіне жіберу; клоакаға спринцовка арқылы қысыммен тұзды ерітіндіні немесе өсімдік майын жіберу және т.б. әдістер. Егер мұндай әдістер нәтиже бермесе, онда жұмыртқаны қолмен шығаруға болады. Ол үшін дәрігердің көмекшісі құсты артқы аяқтары мен қанаттарының түбінен бекітіп, тік, салақтатып ұстап тұрады. Дәрігер құстың сол жағынан тұрып, сол қолының 4саусағын оның арқасына салады да, үлкен саусағымен ақырындап жұмыртқаны клоакаға қарай жылжытады. Залалсыздандырылған және майланған оң қолдың сұқ саусағын клоакаға еңгізіп, жұмыртқаның шығуына көмектеседі. Қаздар, үйректер және күрке тауықтарда жұмыртқаны екі алақанның арасына салып қысып шығарады. Егер жұмыртқаның жолында жұмыртқаның қабы болса, онда оны қолмен алып тастайды. Жұмыртқаны шығару техникасы онша қиын емес және нәтижесі әрқашанда оң болады. Малдың жіті түрде іші кепкенде немесе жайылымда көп мал бірден ауырып, оларға жедел жәрдем көрсету керек болған жағдайда месқарынды тесу әдісін қолдануға болады. Алдымен месқарынды тесетін жерді дайындап алады. Ол жер күйіс қайыратын малдарда сол жақ аш шұңқырының ортасы немесе сергек пен соңғы қабырғаның ортасын қосатын сызықтың ортасы. Ірі малдардың месқарынын тесу үшін үш жақты, өткір, троакардың гилзасына тығыз орналасқан стилеті бар троакар қолданылады. Тесер кезде стилеттің үшін оң жақ шынтақ сүйекке қарай бағыттайды. Тесу үшін стилетті белгілі бір күшпен соғып кіргізеді. Тескеннен кейін стилетті еппен, ақырын шығарып алып, троакардың гилзасының аузын бармақпен басып тұрып, газды біртіндеп шығарады. Газды бірден көп шығарып жібергенде бас миға қанның баруы азайып, мал талып қалуы мүмкін. Егер троакардың гилзасы ас қалдығымен бітеліп қалса, онда стилетті қолдану арқылы оны ас қалдығынан тазалайды. Троакардың гилзасын оның құлақшасындағы тесігі арқылы теріге бекітіп, месқарында 3-5 сағатқа дейін қалдыра тұруға болады. Гилза арқылы месқарынға залалсыздандыратын, ашу процесін болдырмайтын дәрілік заттардың ерітінділерін (креолин, ихтиол, лизол және т.б.) жіберуге болады. Месқарынды троакардан босатарда гилзаны тазалап, оған стилетті қайта кіргізеді. Одан кейін бір қолдың алақанымен гилза тұрған жерді басып тұрады да гилзаны ақырындап суырып алады. Бұзауларға және басқа да ұсақ күйіс қайыратын малдарға жіңішке троакарлар бар немесе иандренімен Бобровтың инесін қолдануға болады. Троакарды шығарғаннан кейін ол жерді йодтың спирттегі ерітіндісімен залалсыздандырып барып коллодиймен жауып тастайды. Құрсақ қабырғасын тесу малдың ауруын анықтау, ондағы жинақталған сұйықты шығару және оған емдік дәрілік заттарды жібер үшін қолданылады. Тесу үшін ұзындығы 5-6 см инені қолданады. Тесу нүктесі қарын ақ сызығынан 2-3 см қашықтықта, төс шеміршегі мен кіндіктің ортасы. Тесетін нүктені анықтап, ол жерді залалсыздандырып дайындағаннан кейін теріні аздап орнынан жылжытып барып инені кіргізеді. Тері мен ет қабаттарын тескеше аздаған кедергі байқалады. Ал құрсақ қуысына енген ине еркін жылжи бастайды және инеден сұйық шығады. Жиналған сұйық өз қысымымен де аға бастайды, бірақ толық және жәйлап шығару үшін шприцті қолданған дұрыс. Егерде операция кезінде малдың жағдайы нашарлай бастаса, онда процедураны тоқтатып, малдың терісінің астына кофеин ерітіндісін жіберуге болады. Процедура біткеннен кейін инені оның тұрған жерін басып тұрып шығарып алады да, оның орнын йодтың спирттегі ерітіндісімен залалсыздандырып, коллодий жағып қояды. Жалбыршақ қарыншақты тесу ол асқа толып бітеліп қалғанда және оны емдеу үшін басқа қолданылған әдістерден нәтиже болмағанда істелетін іс-шара. Ол үшін жіңішке троакар немесе Бобровтың инесі қолайлы. Тесетін нүктені анықтау үшін иық-жауырын көлденең сызығын жүргізеді де сол сызықтың бойымен немесе одан 2-3 см төменірек, малдың оң жағынан 8-9-шы қабырғалардың арасынан, иненің үшін 10-шы қабырғаға қарай бағыттап, 5-8 см тереңдікке еңгізеді. Ендігі кезекте шприц арқылы 50-100 мл залалсыздандырылған физиологиялық ерітіндіні жіберіп, оны жалбыршақ қарыншақтағы ас қалдығымен аралас қайта сорып алады. Оның құрамы арқылы иненің дұрыс барған-бармағанын анықтайды. Егер ине дұрыс жалбыршақ қарыншаққа барған болса, онда сол ине арқылы дәрілік ерітінділерді, майлы эмульсияны жібереді. Инені шығарып алу, орнын залалсыздандыру жоғарыда келтірілгендей. жүктеу/скачать 3,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|