Дәріс курсы қ останай, 2021 Пікір сарапшылар
жүктеу/скачать 0,77 Mb.
|
| 2 – сұрақ.
Психосоматика – бұл психологиялық факторлардың тән ауруларының пайда болуы мен ағымына әсерін зерттеумен айналысатын медициналық психологияның тарауы. психосоматика ілімінің аясында жеке тұлғаның мінез-құлықтары, эмоциялық және психологялық жай-күйінің белгілі бір самотикалық (тән) ауру арасындағы байланыс зерттеледі [39, 113 б.]. Ғылымның пайда болуы Психикалық және соматикалық өзара тығыз байланыс бірнеше ғасырлар бойы Гиппократ және Аристотель заманынан бастап белгілі болып, зерттеліп келе жатыр. 1818 жылы Лейпцигтік неміс дәрігер Хайнрот «психосамотикалық» терминін енгізді. «Ұйқысыздықтың себебі – әдетте психикалық-самотикалық, алайда өмірдің әрбір саласының өзі-ақ жеткілікті түрде оның негізі бола алады» деген сөзді айтқан да сол. «Психосамотика» термині жалпыға ортақ дәрігерлік лексиконға тек жүздеген жылдар өткеннен кейін енді.. «Психосамотика» термині медицинада веналық психоаналитиктердің арқасында сіңісіп кетті, осы уақыттан бастап психосамотикалық медицина «медицинадағы қолданбалы психоанализ» ретінде белгіленді. Қырқыншы жылдары АҚШ қоныс аударған Дойч Фландерс Данбар, Франц Александер және т.б. әріптестерімен бірге психосамотикалық проблемаларға деген қызығушылық білдірді, ал 50-жылдардың соңына қарай американдық ғылыми әдебиеттерде психологтардың көзқарасымен жазылған соматикалық медицина туралы 5000 жуық мақала жарық көрді. Бұл бағытты дамытқандардың арасынан Адлер, Сонди сияқты атақты аналитиктерді атауға болады. Шындығын айт-қанда, психосамотикалық бағыт дербес медициналық пән болып табылмайды, бұл – ауруға алып келетін көптеген себептерді ескеретін амал. Осыдан барып адаммен тұтастай жұмыс жасауға мүмкіндік туғызатын әдістер мен техниканың көптүрлілігі туындайды. Психосамотикалық медицина өкілдерінің бағамдауы бойынша дамыған елдердегі бүкіл органикалық аурулардың 50%-ның психогендік сипаты бар. Егер бастапқы кезде психосамотикалық ауруларға белгілі бір сырқат тізімін қатыстырса, бүгінгі күні психосамотика кез келген аурудың пайда болу табиғатын түсіндіруге тырысады. Аурудың психосамотикада пайда болу механизмі адамның психикалық денінің саулығымен, оның ішкі жан дүниесінің тұрақтылық деңгейімен, жан мен тәннің үйлесуімен түсіндіріледі. Осы жағдайдағы емдеудің негізгі әдісі психотерапия, оның мақсаты науқастың өзі үшін жасырын оның эмоциялық сипаты және соматикалық аурулардың пайда болуы арасындағы байланысты анықтау болып табылады. Аурудың сипаты Психосоматикаға сәйкес ауру қашанда нақты бір адамның осал және өмір сүрудегі маңызды мүшесін зақымдайды. Ілімде ағзада орныққан белгілі бір ауру түрлеріне деген бейімділікке көп назар аударылады. Адамның ұзақ уақыттық жады, эмоциялық жай-күйі оның мінез-құлықтық реакциясын анықтайды, одан барып оның өмірге деген қарым-қатынасы қалыптасады. Және нақ осы қарым-қатынас ағзаны белгілі бір ауруларға бейімдейді. Заманауи психосоматика емі жоқ ауру дегенді мойындамайды. Созылмалы аурулар қалыптасқан әдет ретінде қабылданады. Ілімнің ойынша, болып жатқан оғиғаға деген көзқарасыңызды өзгертсеңіз болғаны, сіздің тәніңіз өзіңізде бар эмоцияларды шығарудың жаңа әдістерін табады.Міне, теорияның негізгі мәні осында. Психосоматика медицинаның бір бұтағы тәрізді болып белгілі бір ауруларды емдемейді. Психосамотика адам тәнінің, ақыл-ойының және жанының үйлесімділігі туралы айтады, ол адамның қоршаған ортаға және осы дүниедегі өзінің орнына деген көзқарасын өзгертуге ұмтылады [40]. Сенбейтіндерге бірер сөз Тіпті сондай қызықты болса да сену үшін бір ғана идеяны қабылдау дұрыс қадам болмайды. Мәселеге қатысты бас- қа да көзқарасты сынға ұшыратып және оның болу құқығын мойындамау, жұмсарта айтсақ жаңаны қабылдамау, ал асыра айтсақ, ойлау икемділігінің жетіспеушілігі туралы айтады. Бүгінгі таңда заманауи медицина психосамотиканы көптеген ауруды анықтаудағы және емдеудегі, әсіресе психикалық денсаулықтың көмекші құралы ретінде қабылдайды. Қазіргі заманғы ұғымда аурудың шығу тегін түсіндіруде көпфакторлылық қолданылып жүр. Соматикалық және психикалық, бейімділіктің және ортаның әсері, физиологиялық, психикалық және әлеуметтік әсерлер – осылардың барлығы психосамотикалық аурулардың факторы ретінде. Ауруды емдеудегі әртүрлі амалдардың өзара оңтайлы әрекеттесуі, әр алуан көзқарастардан жалпыға ортақ бүтінді мүшелеп алу аурудың пайда болу себептерін анықтауға және оны емдеуге мейлінше нақты анықтама беруге мүмкіндік жасайды. Ал егер оны дұрыс шешсе, көп мәселелердің алдын алуға болады. Артық болмас Сонымен, психосамотикалық емдеудің күшіне сену-сенбеуді, немесе дәрілік құралдарға сенуді әркімнің өзі шешсін. Алайда, кім де кім өз денсаулығын сақтағысы келсе, күн сайын денсаулығына көңіл бөліп отыруы керектігін мойындау қажет. Таза ауада жүрмесеңіз, өңіңіздің боздығына шағымданғаныңыз біртүрлі көрінері анық. Өзіңізді емдеуді дәрігердің иығына артып қойғаныңыз да дұрыс болмас. Кейде біздің ауырғымыз келеді. Бізге біреудің қамқор болғанын қалаймыз. Бірге уайымдасса. Бірге аяса. Бізді қалай жақсы көретінін айтса. Сауығуға деген шынайы, ішкі қалауыңыз болмаса, тіпті күзгі көңілсіздіктен немесе тұмаудан да жеңіл құтыла алмайсыз.Психосоматика өзін-өзі сүюге, сыртқы дүниені қабылдауға, өзіңнің бұрынғы қателеріңді кешіруге, өз табиғатыңды қабылдауға үйретеді. Мұндай сенімге кірген адамның психикалық денсаулығы тұрақты, көңіл-күйі жақсы, көкжиектері де кең болады. Бұл дегеніңіз аз дүние емес. Тіпті ауруды емдеу құқығын қалдырса да, онымен тікелей айналысатын дәрігерлерге қалдыру керек. Сондықтан да өзіңізге дұрыс емес тәрізді көрінетін теориядан бас тартуға асықпаңыз. Кейде оның ішінен де өте пайдалы болып табылатын бір мысқал табуға болады. Соматопсихикалық бағыт аясында кеңестік клиникалық психологияда "аурудың субъективті көрінісі" тұжырымдамасы жасалды, оның авторы отандық психолог А.Р. Лурия болды. Ол А. Голдшейдердің "аурудың аутопластикалық бейнесі" туралы идеяларын дамытып, ауруға қарсы тұрақтылықты қалыптастыру мен ауру ағымының табиғаты науқастың оның ауруына, өзінің ішкі әлеміне және қоршаған шындыққа деген көзқарасының белсенділігіне тәуелділігіне назар аударды. В. В. Николаева аурудың ішкі (субъективті) көрінісінің құрылымында келесі деңгейлерді бөлуді ұсынады: - сезімтал (ауыр сезім және жай-күй); - эмоциялық (ауыр сезімге тікелей эмоциялық реакциялар және адам өміріндегі аурудың салдарларына эмоциялық реакциялар); - интеллектуалды (ауру туралы білім және оның жағдайын бағалау); - мотивациялық (жаңа мотивтердің пайда болуы және бұрынғы мотивациялық құрылымды қайта құру). Аурудың субъективті көрінісінің мазмұны бірқатар факторлардың әсеріне байланысты: - бұзылыстың сипаты (өткір немесе созылмалы, ауырсынудың болуы немесе болмауы, косметикалық ақаулар, мінез-құлық пен әрекеттегі бұрынғы мүмкіндіктерді сақтау немесе шектеу және т. б.).); - бұзылған өмір жағдайлары (жаңа проблемалардың пайда болуы, стигматизация, дискриминация және т. б.); - пациенттің жеке ерекшеліктері; - бұзылыстың дамуына дейінгі әлеуметтік мәртебе. Науқастың жеке қатынастарының бүкіл жүйесі, оның ішінде оның көрінісінің мінез-құлық үлгілері ішкі клиникалық психологиядағы аурудың субъективті көрінісі тұжырымдамасымен байланысты. Аурудың ішкі көрінісінің құрылымын білу ыңғайсыздықты жоюға немесе тәжірибе режимін өзгертуге немесе ауыр жағдайға конструктивті бейімделу бойынша күш-жігерді белсендіруге немесе танымдық көзқарастар мен олардың жағдайын рационализациялау әдістерін түзетуге бағытталған психокоррекциялық шаралардың тиісті бағдарламасын таңдауға мүмкіндік береді. Орыс әдебиетінде жеке тұлға мен аурудың арақатынасы мәселесі екі аспектіде қарастырылады: – "тұлға және ауру" қатынастарының жүйесі ретінде - аурудың этиологиясындағы, аурудан шығудағы, реадаптация процесіндегі тұлғаның рөлі; – "ауру және тұлға" қатынастарының жүйесі-науқаста ауыр аурулар нәтижесінде пайда болатын тікелей және жанама соматогения проблемасын анықтау, патологиялық процестің әсерін және оның жеке басын өзгерту қабілетін зерттеу. Соматопсихикалық бағыт С.С. Корсаков, П. Б. Ганнушкин, В. А. Гиляровский, и. К. Краснушкиннің еңбектерімен қаланды[41]. Дәріс соңында мен оқырмандардың назарын аударғым келеді, бүгінде барлық мамандықтағы дәрігерлер соматикалық ауруларды қарастырудың бірыңғай саясатына ие: егер медициналық сараптама кезінде мамандар белгілі бір аурудың физикалық немесе органикалық себебін анықтай алмаса, онда мұндай ауру психосоматикалық аурулар санатына жатады. Дәрісте көрсетілген факторлар психосоматикалық бұзылулардың генезисіне қатысып қана қоймайды, әрқайсысы жеке немесе әртүрлі комбинацияларда адамды эмоционалды күйзелістерге осал етеді, психологиялық және биологиялық қорғауды қиындатады, соматикалық бұзылулардың пайда болуын жеңілдетеді және ауырлатады. Әр адам өз денесін «тыңдауы керек», ол әртүрлі белгілер арқылы оған «назар аударыңыз», «өзіңізге көмектесіңіз» дейді. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|