Дипломдық ЖҰмыс батырлар жырын жаңа педагогикалық технологиялар негізінде оқыту әдістемесі
жүктеу/скачать 122,11 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Интерактивті тақаны пайдалана отырып, жырға әдеби талдау жасау
(1-кесте) Бұл кестенің тиімділігі оқушыларға жырды оңай түсініп алуға өте тиімді. 4. Жырды оқып біткен соң, мазмұнын толық айтқызу. Ол үшін үйге тапсырма бергенде, жауаптарын тезис арқылы жоспарын жасатқызу. Мазмұндау жүйелі болу үшін, соған қарап айтқызу. 5. Оқушылар жауабын бір-біріне толықтырып отыру. 6. Бір-біріне қоятын сұрақтарын «ВЕЕР» әдісі арқылы әзірлету. 7. Ұнаған жерлерін жатқа оқытқызу. 8. Жауаптарында да жырдан үзінді келтіре отырып айтқызу. (Мақаламен ашқызуға болады, бала қабілетіне қарай). 9. оқушылар тірек сызба арқылы батырға сипаттама береді: Интерактивті тақаны пайдалана отырып, жырға әдеби талдау жасау а) Жырдың идеясын тақырыбын ашу. Оны мұғалім әңгімесі, сұрақ-жауап арқылы жүзеге асыру. Мынадай сұрақтар қоюға болады: 1. Қалай ойлайсыңдар, жырда қандай мәселелер сөз болады? Жырдың негізінде жатқан басты ой не? 2. Жырдың негізгі ойы қай бейне арқылы көбірек көрінеді? ә) Жыр кейіпкерлері туралы пікір жинақтау: 1. Қамбардың қандай қасиеттерін ерекше бөле-жара айтар едің? Сұрақ-жауап практикалық жұмыстар арқылы талдау. 2. Қамбар бейнесін жасай отырып, халық не айтпақшы болған? Халық арманы туралы не айтар едің? 3. Назымға қарап бұрынғы қазақ әйелдері қандай болған деп ойлайсың? Оның бейнесінің негізіндегі халық арманын не деп түйіндер едің? 4. Қараман, Келмембеттер бойындағы жек көрінішті қасиеттер қайсы? 5. Назымның ағалары туралы қандай деп ойлайсыңдар? 6. Портреттеу, суреттеулерді тауып, оның кейіпкерлер іс-әрекетін ашудағы маңызы мен орнына тоқтал. б) Тіл көркемдігі, өлең құрылысына талдау жасау. Практикалық жұмыс, сұрақ-жауап: 1. Жырдан асыра, әсірелей суреттелінген жерлерді табу, оның маңызына тоқталу. 2. Теңеулерді , эпитеттерді табу. Аллитерация, ассонанстарға назар аудару. Оның қолдану маңызына тоқталу. 3. Диалогтерді тауып, оның жырдағы орнын, маңызын ашу. 4. Өздеріне ұнаған айшықты сөздер, сөз тіркестерін тапқызу. Ұнау себебін дәлелдету. 5. Сөздік жұмыстарын жүргізу. Жырды талдау кезінде сурет-мысалдарды пайдалану, қабілетті оқушыларға жыр бойынша өзіне ұнаған эпизодтарға суреттер салғызудың маңызы зор. Мүмкін болса, жыршы-термешілермен кездесу өткізіп, жырдан үзінді жаттатып, оқушыларды да жырды мақаммен айтқызуға талаптандыру жұмыстары тиімді болмақ. Сабақ сонындағы кері байланыс әдісі:
2.2 БАТЫРЛАР ЖЫРЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕ ОҚЫТУ 1. Жыр мазмұнын меңгерту алдын ала үйден оқып келу, сыныптан тыс оқу арқылы жүзеге асырылады. Төменгі сыныптардағыдай емес, жыр толық беріледі, оны талдау да күрделене түседі. 2. Жыр мазмұнын тез, әрі өз мәнінде толық меңгеру үшін, мұғалім басты-басты эпизодтарын қамтыған сюжеттік жоспарды ұсына алады. Келесі жырды оқуға бергенде, оқушылар осындай жоспарды өздері жасайды.ы (Ескерту: 9-сыныпта бірнеше жырлар талдауға берілген). 3. Бұл сыныптарда жырдың мазмұнына қарағанда, толық әдеби талдауға ерекше көңіл бөлінеді. 4. Әдеби талдауда жырдың тарихи негізі, яғни халқымыздың басынан өткен тарихи оқиғалары осы батырлар жырларынан көрінетініне тоқталу керек. Бұл мәселені мұғалім өзі немесе тарих пәні мұғалімінің көмегімен жүзеге асырады. Кейде оқушылардың өздеріне дайындатып, қысқаша хабарлама жасатудың да маңызы бар. 5. Танымдық: іздендіретін, ойландыратын сұрақтарды алдын ала беріп, оқушылардың өз ойларын, пікірлерін жинақтатып, жаңа сабақ кезінде пайдаланып отыру, әңгімелесу, пікір таластарын туғызудың да тиімділігі ерекше болмақ. Ғылыми материалдармен мынадай жұмыстар жүргізуге болады: а) Мұғалім өтіліп жатқан тақырыпты қамтитын еңбектің нақты жерлерін көрсетіп беріп, оқушылардан оны жауаптарына пайдалануды талап етеді (үзінділер келтіру арқылы). ә) Ғылыми материалдарды оқып, жауаптарының жоспар-тезисін жасау, қысқаша конспектілеу. б) Мұғалім оқушылардың бінеше ғылыми материалдар бойынша өз пікірлерін ортаға салып (тақырып бойынша), салыстыруға, әдеби айтыс ұйымдастыруға бастамашы болады. Батырлар жырын талдау, әсіресе, образдарды талдауда салыстыру жұмыстарының маңызы зор. Мысалы, жырдағы «Әйелдер бейнесі» немесе «Қалмақ батырлары», «Батырлар бейнесі», «Ат – батырдың сенімді серігі», т.б. тақырыптарда салыстыру жұмыстарын жүргізуге болады. Әйелдер бейнесін салыстыруда «Алпамыс батыр» жырындағы Гүлбаршын, Қарлығаш; «Қобыланды батырдағы» Құртқа, Қарлығаны; «Ер Тарғындағы» Ақжүніс бейнелерін алуға болады. Салыстыру жұмыстары үшін мынадай сұрақтар мен тапсырмалар ұсынылады: 1. Батырлар жырындағы әйелдер бейнесіне тән ортақ қасиеттерді сарала. 2. Өзіндік ерекшеліктері, айырмашылықтары туралы қандай пікірдесің? 3. Әйелдер бейнесі арқылы бұрынғы өткен әпкелеріміз, аналарымыз туралы не айтар едің? Халқымыз аналарға, әйелдерге қандай көзқараста болған деп болжам жасайсың? 4. «Батырлар жырындағы» ең ақылды, ең сұлу деп кімді айтар едің? Өзіңе, әсіресе, қай кейіпкер ұнайды? Ұнау себебін дәлелде. 5. Жырлардағы әйелдерге берілген портреттеуді салыстыр. а) Поэтикалық тіліне назар аудар, яғни портреттеуде қандай айшықты сөздер пайдаланылған? ә) Ұқсас портреттеулер бар ма? 6. Жырдың өлең құрылысын бұрын өтіп кеткен тұрмыс-салт жырларымен салыстыруға болады. 7. Образды талдағанда да немесе тіл көркемдігі туралы сөз болғанда да, үнемі мәтінге сүйенудің маңызы зор. Мұғалім өз түсінігінде де, бала жауабында да мәтінді басшылыққа алғаны дұрыс. Үнемі нақты мысалдар келтіріп, дәлелді сөйлеудің орны бөлек. Себебі, жырдың тілі күрделі, оны тіпті мәтінге жақын мазмұндау да қиын болып келеді. 8. Батырлар жырын талдауда көрнекті құралдардың да тиімділігі бар. Мысалы, «Ер Тарғын» жырындағы Тарғын бейнесін оқытуда төмендегі көрнекі құралды пайдалануға болады (кесте-плакат етіп жазып пайдалану). Үлгі:
жүктеу/скачать 122,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|