Диссертациялардың негізгі ғылыми нәтижелерін жариялауға арналған басылымдар тізіліміне енгізілген Қр бғм бғсбк 30. 05. 2013 ж



Pdf көрінісі
бет28/33
Дата10.01.2017
өлшемі5,56 Mb.
#1566
түріДиссертация
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33
часть  порнографических  материалов  сейчас 
относится к категории «домашнего видео».
Современная  распространенность  порногра-
фических 
материалов 
в 
компьютерных 
сетях  такова,  что  под  сомнение  ставится 
сама  возможность  контроля  за  их  оборотом 
уголовно-правовыми  средствами.  Отдельной 
проблемой  является  распространение  порно-
графии  с  участием  несовершеннолетних, 
которое  в  настоящее  время  осуществляется  с 
использованием анонимных сетей и пиринговых 
сетей.
5. Хищения с использованием компьютерной 
техники  и  сетей.  Если  раньше  основную 
часть  таких  преступлений  составляли  деяния, 
связанные  с  неправомерным  доступом  в 
банковские  и  финансовые  системы,  то  сейчас, 
с  появлением  массово  доступных  электронных 
платежных  систем,  широкое  распространение 
получили случаи «цифрового мошенничества» и 
«цифрового вымогательства».
6. Экономические преступления и незаконная 
реклама.  Компьютерная  техника  достаточно 
давно используется для облегчения совершения 
экономических 
преступлений 
(например, 
связанных  с  уклонением  от  уплаты  налогов). 
Кроме  того,  «бичом»  компьютерных  сетей  в 
последние десятилетия является так называемый 
«спам»  или  несанкционированные  рекламные 
рассылки.
7.  Наркопреступность.  Этот,  на  первый 
взгляд,  нетехнологичный  вид  преступности,  на 
самом  деле,  широко  использует  возможности 
информационной среды.
Получившие  распространение  в  последнее 
время  социальные  сети  позволили  наладить 
прочные  связи  между  производителями  и 
пользователями 
наркотических 
средств, 
которые обмениваются опытом их потребления, 
приобретения и производства, осуществляют их 
пропаганду и координируют наркотрафик.
8. Проституция. Компьютерные сети не только 
используются  организаторами  традиционных 
видов  проституции  для  поиска  клиентов,  но 
и  породили  новые  разновидности  платных 
сексуальных  развлечений,  таких  как  платные 
персональные  видеотрансляции  интимного 
характера, «виртуальный секс» и прочие услуги, 
в настоящее время находящиеся вне поле зрения 
правоведов и правоприменителей.
9.  Экстремистские  действия.  Анонимный  и 
транснациональный  характер  компьютерных 
сетей  сделал  их  удобной  площадкой  для 
организаций 
экстремистского 
характера. 
Информационная  среда  используется  для 
пропаганды экстремистской идеологии, а также 
для  координации  действий  участников  таких 
организаций.
10.  Квази-противоправные  действия  в 
виртуальных 
многопользовательских 
иг-
рах.  Несмотря  на  то,  что  подобные  игры  в 
настоящее  время  практически  не  исследованы 
криминологами,  совершаемые  в  них  «квази-
преступления»  представляют  большой  интерес 
[4, с. 259].
Перечислим  основные,  наиболее  часто 
встречающиеся  формы  киберпреступлений,  с 
которыми сталкивается любой человек.
Фишинг  означает  введение  пользователя  в 
заблуждение  с  помощью  поддельного  сайта, 
имитирующего  данные  банка,  фирмы,  любой 
организации. Разновидностью фишинга считают 
мошенничества  с  платежными  системами, 
наиболее 
типичные 
варианты 
которых: 
магические  кошельки,  поддельные  обменники 
электронных денег и сервисы оплаты различных 
услуг,  попрошайничество,  поддельные  письма 
или сообщения по ICQ от имени пользователя с 
просьбой  одолжить  небольшую  сумму  денег  и 
т.д.
Фаррминг построен на создании поддельных 
сайтов  в  интересах  перенаправления  на  них 
данных  запросов  пользователей.  Пользователь 
обращается  на  сайт  своего  банка,  а  фармер 
подменяет  данные  о  нем  на  DNS-сервере 

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
206
(Domain  Name  System  -  система  доменных 
имен). В результате субъект попадает на другую, 
т.е.  поддельную  страницу,  внешне  похожую  на 
оригинал и выполняющую его функцию.
Киберсквоттинг  базируется  на  изучении 
потребностей рынка с целью выявления названий 
компаний и брендов новых товаров, для которых 
еще  не  получены  одноименные  доменные 
номера.  Выявив  такой  бренд,  киберсквоттер 
регистрирует доменное имя на себя с намерением 
перепродать  его  впоследствии  компании, 
владеющей соответствующим брендом.
Все  пользователи  компьютера  ежедневно 
сталкиваются с вирусами. По мнению аналитиков, 
до 2007 года рост числа вредоносных программ 
имел  линейную  динамику  и  умеренный  темп. 
Однако  за  последнее  время  появилось  порядка 
миллиона  образцов  нового  вредоносного 
средства, а сейчас каждый день регистрируется 
еще около 10-15 тыс.
Угрозы  безопасности  все  более  становятся 
зависимыми  от  языковых  и  культурных 
факторов, национальных особенностей. В одних 
государствах  атаки  осуществляются  против 
пользователей интернет-банкинга, в других - это 
вредоносное  расширение  браузера,  в  третьих 
-  атаки  против  пользователей  он-лайновых 
игр,  в  которых  в  настоящее  время  вращается 
колоссальное количество виртуальных ресурсов. 
Географическая ситуация следующая: лидируют 
по угрозам безопасности южная часть Северной 
Америки, восточный фрагмент Южной Америки, 
центральный  и  восточные  районы  Африки, 
некоторые  территории  Азии  и  т.д.  Сегодня 
электронная почта выступает в качестве ведущей 
формы цифровых коммуникаций. Ее применяют 
от  80  до  95%  интернет-пользователей,  в  т.ч. 
и  84,3%  в  России,  согласно  исследованиям 
OnlineMonitor.  Объем  электронной  коррес-
понденции, по сведениям IDS, ежегодно в мире 
составляет 97 млрд. электронных писем. Кроме 
ценных  сообщений  пользователь  получает 
спамерские  и  фишерские  корреспонденции. 
Сегодня  именно  электронная  почта  является 
одним  из  главных  способов  проникновения  в 
компьютер  вредоносных  программ,  которые 
специализируются  в  основном  на  хищении 
пользовательской информации.
Одно  из  последних  технологических 
новшеств - ботнеты - сети программных роботов, 
работающих  на  криминальные  структуры  без 
ведома  владельцев  компьютеров.  По  мнению 
многих специалистов, это самая серьезная угроза 
в области современной кибербезопасности.
В  настоящее  время,  кроме  благ,  которые 
принесло развитие информационного общества, 
мы  начали  сталкиваться  и  с  агрессивностью 
окружающего  нас  информационного  прост-
ранства.  Все  большую  роль  сегодня  играет 
информированность,  а  информация  становится 
все  более  специфической,  трудной  для 
понимания,  ее  количественные  и  качественные 
критерии  изменяются  достаточно  быстро. 
Любой объект, явление или событие необходимо 
изучать  более  тщательно,  чем  когда-либо  в 
прошлом,  затрачивая  все  больше  времени  на 
процессы  взаимодействия  с  информацией.  В 
современных  условиях  появляется  все  больше 
источников  информации,  которые  как  бы 
запрограммированы 
на 
интеллектуальную 
перегрузку, в первую очередь различные СМИ. 
Люди, которые платят за каждую секунду времени 
на радио или телевидении, пытаются сообщить 
максимум  информации  за  минимум  времени. 
Аналогично  поступают  и  другие  специалисты, 
в то время как возможности потребителя всегда 
ограничены [1, с. 274].
Учитывая 
вышесказанное, 
необходимо 
отметить,  что  в  настоящее  время  происходит 
масштабное  увеличение  информации.  Ее 
глобализация  и  перехода  за  рамки  границы 
государств  ощущается  повсеместно  и  во  всех 
сферах жизнедеятельности человека. Вследствие 
чего  информация  становится  особым  видом 
продукции  некоего  рода  товаром,  объектом 
обмена и потребления. Имея ряд специфических 
особенностей 
информация, 
как 
товар 
обменивается  и  продается  между  различными 
государствами за очень короткий период времени. 
Таким  образом,  развития  информационного 
пространства не только положительно сказалось 
на техническом прогрессе общества, но и создало 
целый  спектр  новых  видов  преступлений,  а 
именно  киберпреступлений,  имеющих  ряд 
специфических черт. 
Список литературы
1.  Пронина  Л.А.  «Информационнфая  культура,  как  фактор  преодоления  информационных 
проблем современности» // Вестник Тамбовского Государственного Университета, выпуск 3 (119), 
2013 г.

207
Трибуна молодого ученого
2.  Номоконов  В.А.,  Тропина  Т.Л.  Киберпреступность  как  новая  криминальная  угроза  // 
Криминология: вчера, сегодня, завтра, 1 (24), 2012 г.
3. Фоменко А.И. К вопросу об определении понятия «Преступления в сфере высоких технологий» 
// Вестник Северо-Кавказского гуманитарного института, №1(5), 2013г.
4.  Гребеньков  А.А.,  Байбарин  А.А.  Общая  характеристика  преступности  в  сфере  высоких 
технологий // Известия Юго-Западного государственного университета, г. Курск, 2012. №6 (45), 287 
стр.
Ақпарат  алмасу  мен  тұтынудағы  қандай-да  бір  тауар  не  объектісі  ретінде  өнімнің  ерекше  
түрі болып қалыптасып келеді. Ақпарат бірқатар арнаулы ерекшеліктерге ие бола отырып, тауар 
ретінде әртүрлі мемлекеттер арасында өте қысқа мерзімде алмастырылады немесе сатылады. 
Осылайша, ақпараттық кеңістіктің дамуы қоғамдағы техникалық прогрестің өркендеуіне ғана 
емес, сонымен қатар, жаңа қылмыстар түрлерін, атап айтқанда, бірқатар арнаулы сипатқа ие 
киберқылмыстылық орын алып отыр. Мақалада ақпарат көлемінің жаһандық көбеюі нәтижесінде 
киберқылмыстылықтың ерекшеліктері мен кейбір түрлері қарастырылып, оған талдау жасалды. 
Түйін  сөздер:  киберқылмыстылық,  ақпарат,  жаһандық  компьютерлік  желілер,  ақпараттық 
кеңістік.
Информация  становится  особым  видом  продукции,  некоего  рода  товаром,  объектом  обмена 
и  потребления.  Имея  ряд  специфических  особенностей,  информация,  как  товар,  обменивается 
и  продается  между  различными  государствами  за  очень  короткий  период  времени.  Таким 
образом,  развитие  информационного  пространства  не  только  положительно  сказалось  на 
техническом прогрессе общества, но и создало целый спектр новых видов преступлений, а именно 
киберпреступлений, имеющих ряд специфических черт. В статье рассмотрены и проанализированы 
особенности  и  некоторые  виды  киберпреступности,  как  следствие  глобального  роста  объема 
информации.
Ключевые  слова:  киберпреступность,  информация,  глобальные  компьютерные  сети, 
информационное пространство.
The result is that information becomes a special kind of production some kind of commodity, an object of 
exchange and consumption. With a number of specific features information as a commodity exchanged and 
sold between various states in a very short period of time. Thus, the development of an information space 
does not only have a positive impact on the technical progress of society, but also created a whole range 
of new types of crime and cybercrime is having a number of specific features. The article reviewed and 
analyzed the characteristics and some types of cybercrime, as a result of the global growth in information.
Keywords: cybercrime, information, global computer networks and information space.
Таннұр Мейрамұлы Баймағамбетов,
Қаржы  полициясы  академиясының  PhD  докторанты,  құқық  магистрі,  қаржы  полициясының 
капитаны
Киберқылмыстылық: ақпарат көлемінің жаһандық өсуінің салдары ретінде қылмыстар-
дың кейбір түрлері
Баймагамбетов Таннур Мейрамович,
докторант PhD Академии финансовой полиции, магистр права, капитан финансовой полиции
Киберпреступность:  некоторые  виды  преступлений,  как  следствие  глобального  роста 
объема информации
Baimagambetov Tannur Meyramovich,
PhD Doctoral Student Financial Police Academy, Master of Law, the Financial Police Captain
Cybercrime: some types of crime, as a result of the global growth in information
● ● ● ● ●

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
208
Махамбетова Айгүл Көбейсінқызы,
ҚР Заң шығару институтының жетекші сарапшысы
СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ 
МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Қазақстан  Республикасының  2010  жыл-
ғы  20  қаңтардағы  №240-IV  «Қазақстан 
Республикасындағы  сот-сараптама  қызметі 
туралы»  Заңның  (бұдан  әрі  –  Сот  сараптама 
қызметі туралы заң) 1-бабына сәйкес осы Заңда 
пайдаланылатын негізгі ұғымдардың бірі, яғни 
7)-тармақшасы  бойынша  сот  сараптамасы 
-  шешілуі  үшін  маңызы  бар  мән-жайларды 
анықтау  мақсатында  арнаулы  ғылыми  білім 
негізінде  жүргізілетін  қылмыстық,  азаматтық 
істердің  немесе  әкімшілік  құқық  бұзушылық 
туралы істердің материалдарын зерттеу болып 
табылады.  Ал,  8)-тармақшасы  негізінде  сот 
сараптамасының нысанасы - сот сараптамасын 
жүргізу  жолымен  анықталатын  қылмыстық, 
азаматтық  істерді  не  әкімшілік  құқық 
бұзушылық туралы істерді шешу үшін маңызы 
бар мән-жайлар анықталады. 
Сот  сараптамасы  қызметі  туралы  заңының 
2-бабы 
1-тармағына 
сәйкес 
Қазақстан 
Республикасының  сот-сараптама  қызметі 
туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының 
Конституциясына 
негізделеді, 
Қазақстан 
Республикасының  Қылмыстық  іс  жүргізу 
және  Азаматтық  іс  жүргізу  кодекстерінен, 
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық 
бұзушылық  туралы  кодексінен,  осы  Заңнан 
және  Қазақстан  Республикасының  өзге  де 
нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
Сот-сараптама  қызметінің  мазмұны  қыл-
мыстық,  азаматтық  істер  және  әкімшілік 
құқық  бұзушылық  туралы  істер  бойынша  сот 
сараптамасын жүргізуді қамтиды.
Қылмыстық  процесті  жүргізуші  органның, 
соттың,  әкімшілік  құқық  бұзушылық  туралы 
іс  жүргізуінде  жатқан  органның  (лауазымды 
адамның),  прокурордың,  нотариустың  Қазақ-
стан Республикасының заңдарында белгіленген 
тәртіппен  шығарылған  сот  сараптамасын 
тағайындау  туралы  қаулысы,  ұйғарымы  сот 
сараптамасын жүргізуге негіз болып табылады 
[1].
Қылмыстық  сот  ісін  жүргізуге  қатысушы 
өзге  адамдарда  арнайы  ғылыми  білімі  болса 
да  қылмыстық  істі  жүргізуші  адамды  сарапшы 
тағайындау  қажеттілігінен  босатпайды.  Себебі, 
іс  бойынша  қажетті  жағдайларда  сараптаманы 
міндетті түрде тағайындауға тура келеді. Мәселен, 
өлімнің  себептерін,  денсаулыққа  келтірілген 
зиянның  сипаты,  ауырлық  дәрежесін  анықтау  іс 
үшін маңызды болып, бірақ жасы туралы құжаттар 
болмағанда  немесе  күмән  туғызғанда  сезіктінің, 
айыпталушының,  жәбірленушінің  жасын  білу 
мақсатында,  ақыл-есінің  дұрыстығы  немесе 
қылмыстық іс жүргізуде өз құқықтары мен заңды 
мүдделерін  өз  бетінше  қорғау  қабілеті  жөнінде 
күмән  туғанда  сезіктінің,  айыпталушының 
психикалық  немесе  тәнінің  жай-күйін  білу 
үшін  Қазақстан  Республикасының  Қылмыстық 
кодексінде  өлім  жазасы  немесе  өмір  бойына  бас 
бостандығынан  айыру  түріндегі  жаза  көзделген 
жағдайда  қылмысты  жасаған  айыпталушының 
психикалық  жай-күйін  анықтау  тұрғысында,  іс 
үшін маңызы бар жайларды дұрыс қабылдау және 
олар бойынша айғақтар беру қабілетіне күмән туған 
жағдайда  жәбірленушінің,  куәнің  психикалық 
немесе тәнінің жай-күйін анықтау қажет болғанда, 
істің  өзге  мән-жайы  басқа  дәлелдемелермен  дәл 
анықталмайтын  болса,  сараптаманы  тағайындау 
мен жүргізуге міндетті болады [2].
Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу 
кодексінің (бұдан әрі - ҚІЖК) 240-бабына сәйкес, 
сараптама сарапшының арнайы ғылыми бiлiмнің 
негiзiнде  тек  iс  материалдарын  зерттеуінің 
нәтижесiнде  қылмыстық  іс  үшін  маңызы  бар 
мән-жайлар  алынуы  мүмкін  жағдайларда 
тағайындалатыны түсіндірілген.
Қылмыстық сот ісін жүргізу үшін де, сондай-
ақ  сот  сараптамасы  органдарының  қызметін 
ұйымдастыру  үшін  де  сараптамаларды  зерттеу 
тақырыбы бойынша жіктеу басты рөл атқарады.
Қылмыстық іс жүргізу заңына сәйкес сараптама 
қылмыстық  іс  жүргізу  барысында,  іс  бойынша 

209
Трибуна молодого ученого
сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде, істі бірінші және 
апелляциялық  сатыдағы  сотта  қарау  кезінде 
тағайындалуы мүмкін. 
Тергеуші сараптаманы қылмыстық істі қозғау 
сатысында және алдын ала тергеу жүргізу кезінде 
тағайындайды.  Анықтау  органы,  анықтаушы 
сараптаманы қылмыстық істі қозғау сатысында 
және  алдын  ала  тергеу  жүргізу  міндетті  емес 
сол  істер  бойынша  анықтау  жүргізу  кезінде, 
қылмыстық  істі  қозғау  туралы  мәселені  шешу 
үшін  оның  нәтижелері  қажет  болған  жағдайда 
прокурор тағайындауға құқылы. 
ҚІЖК-нің  241-бабына  сәйкес  сараптаманы 
тағайындау:  өлімнің  себептерін;  денсаулыққа 
келтірілген  зиянның  сипаты  мен  ауырлық 
дәрежесін;  іс  үшін  маңызды  болып,  бірақ 
жасы  туралы  құжаттар  болмағанда  немесе 
күмән  туғызғанда  сезіктінің,  айыпталушының, 
жәбірленушінің жасын; ақыл-есінің дұрыстығы 
немесе  қылмыстық  іс  жүргізуде  өз  құқықтары 
мен заңды мүдделерін өз бетінше қорғау қабілеті 
жөнінде  анықтау  органы,  тергеуші  немесе  сот 
күмән  тудырғанда  сезіктінің,  айыпталушының 
психикалық  немесе  тәнінің  жай-күйін;  іс  үшін 
маңызы  бар  жағдайларды  дұрыс  қабылдау 
және  олар  бойынша  айғақтар  беру  қабілетіне 
күмән 
тұған 
жағдайда 
жәбірленушінің, 
күәнің  психикалық  немесе  тәнінің  жай-күйін 
анықтау  үшін;  қылмыстық  заңда  өлім  жазасы 
түріндегі  жаза  көзделген  қылмысты  жасаған 
айыпталушының  психикалық  жай-күйін;  істің 
өзге  мән-жайы  басқа  дәлелдемелермен  дәл 
анықталмайтын  өзге  мән-жайларды  анықтау 
үшін міндетті.
Қылмыстық  іс  бойынша  сотқа  дейінгі 
іс  жүргізу  барысында  сараптама  істі  қозғау 
туралы  шешім  қабылданған  кезде,  сондай-ақ 
анықтау  немесе  алдын  ала  тергеу  сатысында 
тағайындалады. 
Комиссиялық,  кешенді,  қосымша  және 
қайталама  сараптаманы  тағайындаудың  өзін-
дік  ерекшелігі  аталған  сараптама  түрлерін 
тағайындаудың тәртібін белгілейтін қылмыстық 
іс жүргізу заңымен анықталады. 
Сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің 
сараптама  тағайындау  кезіндегі  құқықтары 
ҚІЖК-нің 244-бабында белгіленген.
Қазақстан  Республикасының  іс  жүргізу 
заңында,  ҚІЖК-нің  244-бабы  1-тармағының 
5)-тармақшасында  көзделгеннен  басқа  жағдай-
ларда,  сараптама  тағайындаған  органның 
сараптама жүргізу кезінде қатысу құқығы көрініс 
таппаған. 
Алайда,  кез-келген  процесті  жүргізуші 
орган іс бойынша әрбір іс жүргізу әрекеттеріне 
қатысушы  бола  отырып,  әрине,  мұндай 
құқыққа  ие  болады.  Сараптама  жүргізу 
кезінде  оның  қатысуы  сараптама  тақырыбына 
қатысты  қосымша  мәселелер  қоюға,  қосымша 
материалдар  ұсынуға  жәрдемін  тигізуі,  ал 
оларды  ұсынудың  қажеттілігі  мен  мүмкіндігі 
сараптаманы  жүргізу  барысында  анықталуы 
мүмкін.
Қазақстан  Республикасында  сот  сарап-
тамасын  сот  сараптама  органдары  немесе  сот 
сараптама  органдарының  қызметкерлері  болып 
табылмайтын адамдар жүргізе алады. 
Сот  сараптамасы  органдарындағы  сот 
сараптамаларын жүргізудің іс жүргізу мәселелері 
ҚІЖК-нің 245-бабында сараптамамен, ұйымдас-
тырушылық-ведомстволық 
заңға 
тәуелді 
нормативтік-құқықтық актілермен реттеледі. 
Сот  сараптамасы  органынан  тыс  сараптама 
жүргізудің  іс  жүргізу  мәселелері  ҚІЖК-нің 
246-бабында көрсетілген [3, 16-17 б.]. 
Қылмыстық  істі  жүргізуші  орган  сараптама 
тағайындау  мен  жүргізу  кезінде  қылмыстық-
іс  жүргізу  заңын  қатаң  сақтаудың,  осы 
орайда  сараптама  жүргізілуге  қатыстырылған 
айыпталушының,  жәбірленушінің,  сондай-ақ 
куәнің және медициналық сипаттағы мәжбүрлеу 
шараларын қолдануға байланысты іс жүргізіліп 
жатқан  адамдардың  құқықтарын  қамтамасыз 
етудің қажеттілігіне аса назар аудару көзделген.
Сараптама  жүргізуді  сот  сараптамасы 
органының  қызметкері  болып  табылмайтын 
адамға  тапсыру  ұйғарылып  отырса,  оны 
тағайындау  туралы  қаулыны  шығарғанға  дейін 
қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама 
тапсыруды  белгілеп  отырған  субъектінің  жеке 
басы мен кәсіптік сапаларын анықтауға міндетті.
Сараптаманы  жүргізу  барысында  процесті 
жүргізуші орган және сарапшы өзара әрекеттерді 
жүзеге  асырылуы  мүмкін,  ал  бұл  нақты  іс 
бойынша  сот  сараптамасының  мүмкіндіктерін 
кеңейтуге мүмкіндік туғызады.
Егер сараптаманың нәтижелері анық болмаса 
және  мұны  сарапшыдан  жауап  алу  жолымен 
жою  мүмкін  болмаса  не  сарапшы  өзінің 
алдына  қойылған  мәселелерді  толық  шешпесе 
немесе  осының  алдында  жүргізілген  зерттеуге 
байланысты қосымша мәселелердi шешу қажет 
болған жағдайда ҚІЖК-нің 255-бабының бірінші 
және  екінші  тармақтарына  сәйкес  қосымша 
сараптама  тағайындалады.  Оны  жүргізу  сол 
сарапшының өзіне тапсырылуы мүмкін. 
ҚІЖК-нің  50-бабына  сәйкес,  сараптаманы 
тағайындау қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді 
тоқтата  тұруға  негіз  болады,  сондықтан  сот 
сараптама  тағайындаған  кезде  қажет  болған 

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
210
жағдайда іс бойынша тыңдауды кейінге қалдыруға 
міндетті.  Сараптама  қорытындысы  алынғаннан 
кейін іс бойынша іс жүргізу жаңартылады және 
сот талқылауы жалғастырылады. 
ҚІЖК-нің 
251-бабының 
сарапшының 
қорытындысының  нысаны  және  мазмұны 
бойынша  қойылатын  талаптарына  назар  аудару 
қажет.  Осы  талаптар  нысаны  бойынша  да, 
сондай-ақ  мазмұны  бойынша  да  оларға  сәйкес 
болуы керек. 
Сарапшының  қорытындысы  –  үш  бөлімнен 
тұратын  іс  жүргізу  құжаты,  онда  жүргізілген 
зерттеудің  нәтижелері  баяндалады,  қойылған 
сұрақтардың  біреуіне  болса  да  жауап  өз  мәнісі 
бойынша  беріледі  немесе  тұжырымның  біреуі 
болса  да  сарапшының  бастамасы  бойынша 
жасалады. 
ҚІЖК-нің  371-бабы  бірінші  бөлігінің 
12-тармағының 
талаптарына 
сәйкес 
іс 
бойынша  түпкілікті  шешім  қабылдау  кезінде 
сот  сараптамалық  зерттеу  объектілері  болған 
заттардың  қайда  жіберілетіні  туралы  мәселені 
шешуге  міндетті.  Осы  орайда  ҚІЖК-нің 
121-бабының  ережелерін  басшылыққа  алған 
жөн [4, 5]. 
Сот  сараптамасының  үдемелі  дамуына 
ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы, 
оның  нәтижелерін  сот  төрелігіне  жөнелту 
және  алдын  ала  тергеу  жүргізу  кезінде  кеңінен 
пайдалану себепші. Қылмыс құрылымының түр 
өзгеруі  түрлерін  дамытудың  үдеткіші  болып 
табылады. 
Қазақстандағы  сот  сараптамасы  ілімі 
қылмыспен  күресудің  тиімді  ғылыми  құрал-
дары  мен  күресу  әдістерін  қажет  ететін  сот-
тергеу  практикасының  сұранысына  сәйкес 
қалыптасады.
Сот  сараптамасының  мазмұны  іс  жүзінде, 
қылмыстық  істердің  сот-тергеу  тәжірибесімен, 
азаматтық  істің  материалдарына  сараптама 
жасау  үшін  қажет  болатын  арнаулы  ғылыми 
таным мен зерттеулердің негізінде фактілер мен 
мән-жайлар  анықталады.  Сараптаманың  мәні 
тергеуші  немесе  сот  қойған  мәселелер  арқылы 
алдын ала анықталады. 
Сот  сараптамасын  жүргізу  кезінде  заңнама 
талаптарына сәйкес сарапшы, оған оның пәндік 
сарапшылық  мамандығы  дамуының  заманауи 
ғылыми  деңгейі  ұсынатын,  негізделген  және 
сенімді  тұжырымды  алу  үшін  оған  қолжетімді 
әдістер  мен  техникалық  құралдардың  барлық 
қорын қолдануға міндетті.
Қылмыстық іс жүргізу саласында жүргізіліп 
жатқан  реформалар  қылмыстарды  тергеуде 
және  ашуда  дәлелдемелерді  қолдануға  деген 
ерекше  көңіл  бөлумен  негізделеді.  Белгілі 
жағдай, ол дәлелдемелердің ең тиімді түрлерінің 
бірі  арнаулы  ғылыми  білімі  бар  тұлғаның 
жұмысының  нәтижесі  болып  табылатын,  сот 
сарапшысының  қорытындысында  көрсетілген 
нақты мәліметтер болып табылады. 
Сот-сараптама 
қызметінің 
құқықтық, 
ғылыми-әдістемелік 
негіздерін 
нығайту 
жөніндегі  шаралар  оның  ең  негізгі  міндетін 
–  қылмыстық  істер  бойынша  дәлелдеуге 
жататын  жағдайларды  анықтауда  сот,  анықтау 
органдарына,  тергеушілерге,  прокурорларға 
өз  септігін  тигізуге  белгілі  бір  алғы  шарттар 
жасайды [6, 20-21 б.].
Сарапшылар  біліктілігінің  жоғары  деңгейде 
болу  қажеттілігінің  бірден  бір  себебі  сот 
сараптамасының  жетіле,  дами  түсуі  болып 
табылады.  
Қорытындылай  келе,  Сот  сараптамасы  қыз-
меті  туралы  заңның  5-  «Сот-сараптама  қызме-
тiнiң  принциптері»  бабының  2)-тармақшасына 
сәйкес,  Сот-сараптама  қызметiнде:  адамның 
және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен 
заңды  мүдделерін,  заңды  тұлғаның  құқықтары 
мен заңды мүдделерін сақтау көзделген, осыны 
негізге  ала  отырып,  қылмыстық  іс  жүргізу, 
тергеу, сот істері және де басқа істер барысында 
сот  сараптамасының  дұрыс  қойылуы,  шешілуі, 
оң  қорытындысының  шығарылуы,  өндірістің 
заңнамада белгіленген тәртіппен жүргізілуі және 
сақталуының маңызы зор. 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет