Диссертациялардың негізгі ғылыми нәтижелерін жариялауға арналған басылымдар тізіліміне енгізілген Қр бғм бғсбк 30. 05. 2013 ж
жүктеу/скачать 5,56 Mb. Pdf көрінісі
|
222 ние и сопоставление норм законодательства зарубежных стран, закрепляющих порядок получения и правовые последствия признания лицом своей вины в совершении преступления, позволяет сделать вывод о возможности их использования в казахстанском уголовном процессе. Ключевые слова: вина, признание вины, сделка о признании вины, чистосердечное раскаяние лицом. In the article an author examines the features of settlement in some foreign legislation questions of institute of confession of the guilt in the commission of crime. Study and comparison of norms of legislation of foreign countries, fastening the order of receipt and law consequences of confession the face of the guilt in the commission of crime, allows to draw conclusion about possibilities of their use in Kazakhstan criminal procedure. Keywords: guilt, guilty plea, plea bargain, sincere repentance face. Диана Қанатқызы Ахметова, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты Кейбір шетелдік заңнамаларда қылмыс жасаған тұлғаның өзінің кінәсін мойындауының реттелуі Ахметова Диана Канатовна, магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан Урегулирование признания лицом своей вины в совершении преступления в некоторых зарубежных законодательствах Akhmetova Diana Kanatovna, 2 year undergraduate institute of Justice, Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan Settlement of face recognition of his guilt in the crime in some foreign jurisdictions 223 Трибуна молодого ученого Кожахметова Раушан Жайыковна, магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан ИНСТИТУТ ЧАСТНОГО СУДЕБНОГО ИСПОЛНИТЕЛЯ В ДЕЙСТВИИ Согласно статье 76 Конституции Республики Казахстан, решения, приговоры и иные постановления судов имеют обязательную силу на всей территории Республики. Из смысла статьи 6 Европейской Конвенции «О защите прав человека и основных свобод» исполнение судебного решения является неотъемлемой частью судебного разбирательства. Без реального исполнения судебного решения теряет смысл принцип справедливого судебного разбирательства. Право каждого на справедливое судебное разбирательство включает не только право на обращение в суд, но и право на исполнение решения суда. Данные принципы составляют конституционное положение, гарантирующее каждому право на судебную защиту своих прав и интересов на территории Республики Казахстан. Из названного положения во взаимосвязи с другими статьями Конституции следует, что защита нарушенных прав не может быть признанна действенной, если судебные акты своевременно и полно не исполняются [1]. Одним из признаков правового государства является и гарантия прав и свобод человека. Без надлежащего исполнения судебных актов гражданин не сможет реализовать свое право на судебную защиту. Обязательное и своевременное исполнение указанных судебных актов государством возложены на государственный орган, осуществляющий реализацию государственной политики и государственное регулирование деятельности в сфере исполнения исполни- тельных документов, т.е. судебных исполнителей. С принятием в 2010 году нового Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» Казахстан первый из стран участников СНГ ввел институт частных судебных исполнителей, как альтернативный способ исполнения исполнительных документов. Внедрение данного института назрело с приходом рыночных отношений, возросшим количеством обращений граждан в суд за защитой нарушенных прав, вынесение судом количества судебных актов, подлежащих исполнению. В связи с этим, увеличился объем переданных на исполнение государственным судебным исполнителям исполнительных документов, что сказалось и на загруженности, и на ненадлежащем исполнении судебных актов. Деятельность частных судебных исполни- телей призвана обеспечить в соответствии с законодательством Республики Казахстан об исполнительном производстве защиту прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, организаций. Опыт зарубежных государств, существующий в 62 странах мира, в том числе и во Франции, положенный в основу казахстанского част- ного судебного исполнения, показывает положительный результат введения данного института. Частный судебный исполнитель независим, исполняет свои обязанности от своего имени, заинтересован в быстром и положительном результате своей работы, оплата его деятельности производится за счет средств, взысканных с должника в размере 10 процентов от суммы задолженности. На прошедшем в июле 2013 года заседании республиканской коллегии частных судебных исполнителей Казахстана было отмечено, что в настоящий момент в стране работает порядка 250 частных судебных исполнителей, у которых на исполнении находятся более 44 тысяч исполнительных документов. Средняя нагрузка одного частного судебного исполнителя в месяц составляет более 180 исполнительных № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 224 документов. При этом, количество обращений к частным судебным исполнителям ежегодно увеличивается. Так, если в 2012 году поступило более 14 тысяч исполнительных документов, в 2013 – более 44 тысяч. Таким образом, развитие института част- ного судебного исполнителя в Казахстане даст положительные результаты исполнения судебных актов, следовательно, количество граждан и юридических лиц, чьи прав и законные интересы будут защищены, возрастет. Поскольку существующий в стране опыт частного судебного исполнителя довольно молод, то на практике, частные судебные исполнители сталкиваются с рядом возникающих проблем применения данного законодательства. В соответствии со ст.152 Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» определен исполнительный округ и участок, или - территория деятельности частного судебного исполнителя, устанавливается в соответствии с административно-территориальным делением Республики Казахстан и определяется уполно- моченным органом совместно с Республикан- ской коллегией частных судебных исполнителей. Любое физическое или юридическое лицо для осуществления исполнения исполнительного документа вправе обратиться к любому частному судебному исполнителю на территории исполнительного округа по месту исполнения, если на территории его деятельности проживает должник (для юридических лиц - юридический адрес), находится его имущество либо место работы. На практике при исполнении судебного решения частный судебный исполнитель не может выйти за пределы своего исполнительного участка и исполнительные действия проводит только по имуществу, находящегося на его территориальном округе. В случае, если у должника имеется имущество в разных областях Казахстана, то проведение исполнительных действий на территории другой области (неподведомственного участка), частным су- дебным исполнителем невозможно, следствие чего исполнительный лист возвращается заявителю. Данная процедура препятствует быстрому и своевременному исполнению судебных актов в пользу взыскателя. Статьей 33 Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» предусмотрено право судебного исполнителя применить к должнику такую меру как временное ограничение на выезд из Республики Казахстан. Согласно данной статье, при неисполнении должником в установленный срок без уважительных причин требований, содержа- щихся в исполнительном документе, судебный исполнитель вправе, а по заявлению взыскателя обязан вынести постановление о временном ограничении на выезд должника из Республики Казахстан. Постановление судебного исполнителя о временном ограничении на выезд должника из Республики Казахстан подлежит санкционированию судом в порядке, установ- ленном, гражданским процессуальным законо- дательством Республики Казахстан [2]. Полагаем, что введение данной меры – ограничение на выезд, с момента возбуждения исполнительного производства, одновременно с применением частным судебным ис- полнителем мер обеспечения по делу, предусмотренных ст.32 Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей», будет более действенным. Вместе с тем, необходимо рассмотреть вопрос об исключении применения запрета на выезд, например, в случае, когда выезд за пределы Республики Казахстан необходим в связи с проведением неотложных действий по улучшению состояния здоровья должника, что должно подтверждаться соответствующим документом органов здравоохранения. Статьей 34 Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» предусмотрена мера по обеспечению исполнения исполнительных документов - наложение ареста на имущество должника, включая деньги и ценные бумаги, находящиеся у него либо у иных физических или юридических лиц (в том числе в банках и организациях, осуществляющих отдельные виды банковских операций, а также в страховых организациях). Однако, частный судебный исполнитель, накладывая арест на счета должника, находящиеся в банке, не может в полной мере использовать данную меру в отношении физических лиц. Так, банк, ссылаясь на ст. 50 Закона Республики Казахстан «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан», не дает сведения о наличии и номерах банковских счетов должника - физического лица, об остатках и движении денег на этих счетах, поскольку исходя из положений 225 данной статьи, судебный исполнитель не относится к лицам, которым банк должен выдать справки о наличии и номерах банковских счетов физического лица, об остатках и движении денег на этих счетах, а также имеющиеся сведения о характере и стоимости его имущества, находящегося на хранении в сейфовых ящиках, шкафах и помещениях банка. По данной причине частный судебный исполнитель, наложив арест, не имеет возможности выставить инкассовое распоряжение для взыскания денежных средств с должника. Таким образом, предлагаем внести следую- щие изменения: 1. В Закон Республики Казахстан «Об испол- нительном производстве и статусе судебных исполнителей»: - пункт 1 статьи 33 изложить в следующей редакции: «судебный исполнитель вправе, а по заявлению взыскателя обязан вынести постановление о временном ограничении на выезд должника из Республики Казахстан с момента возбуждения исполнительного производства»; - статью 152 дополнить пунктом следующего содержания: расширить право деятельности судебного исполнителя от одной области до всей территории Республики Казахстан. 2. В Закон Республики Казахстан «О банках и банковской деятельности» - включить судебного исполнителя в ряд субъектов, имеющих право получить информацию о наличии счетов и наличии на них денежных средств в отношении физического лица. Список литературы 1. Абдрахманова З.К., Сарсембаев М.А. «Вестник КарГУ», Караганда, 2010 год, №2. 2. Закон Республики Казахстан от 2 июня 2010 года № 261-IV «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей». 3. Закон Республики Казахстан «О банках и банковской деятельности» от 31 августа 1995 года № 2444. Mақала Қазақстан Республикасындағы жеке сот орындаушысы институтына, Қазақстан Республикасының «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Заңының жекелеген ережелерінің жеке сот орындаушылары қызметіндегі қолдану тәжірибесі мен проблемаларына арналған. Түйін сөздер: жеке сот орындаушысы, азаматтардың құқықтарын қорғау, атқарушылық құжат, орындау, борышқор, өндіріп алушы. Статья посвящена институту частных судебных исполнителей в Республике Казахстан, практике и проблемам применения отдельных положений Закона Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей» в деятельности частных судебных исполнителей. Ключевые слова: частный судебный исполнитель, защита прав, исполнительный документ, исполнение, должник, взыскатель. The article is devoted to the institution of private law-enforcement officers in the Republic of Kazakhstan, to the practice and problems of application of certain provisions of the Law of the Republic of Kazakhstan "About Executory Process and the Status of Law-enforcement Officers " in the activities of law-enforcement officers. Keywords: private law-enforcement officers, protection of rights, executive document, execution, debtor, recoverer. ● ● ● ● ● Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 226 Раушан Жайыққызы Қожахметова, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты Жеке сот орындаушысы институты әрекет етуде Кожахметова Раушан Жайыковна, магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан Институт частного судебного исполнителя в действии Коzhakhmetova Raushan Zhaiykovna, 2 year undergraduate institute of Justice, Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan Institute for Private bailiff 227 Мейрманова Анара Серікқызы, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы, Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ АЗАМАТТЫҚ ТАЛАП: НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ КЕЛЕШЕКТЕ ДАМУЫ Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабы әрбір азаматқа оның құқықтарын, оның ішінде мүліктік құқықтарын сотта қорғауға кепілдік береді. Олар бұзылған жағдайда азамат немесе заңды тұлға сотқа оның құқықтарын азаматтық іс жүргізу тәртібінде қорғау туралы талабымен жүгінуге құқылы. Сонымен қатар азаматтық талап, егер қараудағы қылмыстық іс аясында ұсынылған болса, қылмыстық іс жүргізу тәртібінде қарау мәні болуы мүмкін. Азаматтық талап ҚР ҚІЖК 8-бабындағы міндеттерге және қылмыстық процесс қағидаттарына қайшы келе алмайды. Сонымен атап айтқанда, ҚР ҚІЖК 12-бабы 1-тармағына сәйкес, «Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарын сотпен қорғауға құқығы бар», ал осы баптың 3-тармағына сәйкес, «...мемлекет заңда белгiленген жағдайлар мен тәртiп бойынша жәбірленушiге сот әдiлдiгiне қол жеткiзуiн және келтiрiлген зиянның өтелуiн қамтамасыз етедi». Алайда, қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасы қылмыстық процесс барысында ұсынылған азаматтық талаптың ұғымын қамтымайды. Осы институтты қолданумен байланысты жалпы ережелер ҚР ҚІЖК 20-тарауында реттелді, онда келесі ережелер қамтылды: «Есi кiресiлi-шығасылы адамның қылмысы немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген әрекетi нәтижесiнде зиян шеккен адам не оның өкiлi қылмыстық iс қозғалған кезден бастап, бiрақ сот тергеуi аяқталғанға дейiн кез келген уақытта азаматтық талап қоюға құқылы» (ҚІЖК 163- бабы 1-тармағы). Қылмыстық процестегі азаматтық талап ұғымының бұрынғы анықтамаларының қатарына М.А. Чельцов берген анықтама жатады, оған сәйкес азаматтық талап қылмыстық істі сотта қараумен бір уақытта қаралатын қылмыстан зардап шеккен тұлғаның қылмыс салдарында мүліктік зиянды өтеу туралы талабы [1, 5]. П.П. Гуреев азаматтық талапты қылмыс салдарында келтірілген материалдық зиянды өтеу туралы қылмыстық іс бойынша процесте ұсынылған және қылмыстық іс жүргізу тәртібінде қылмыстық іспен бірге шешілетін айыпталушыға немесе айыпталушының әрекет- тері үшін материалдық жауапты тұлғаларға қойылатын қылмыс салдарында материалдық зиян келтірілген тұлғаның талабы ретінде анықтады [2, 3]. Р.Х. Якуповтың пікірі бойынша, қылмыстық процестегі азаматтық талап – қылмыс салдарында материалдық зиянды өтеу туралы айыпталушыға немесе айыпталушының әрекеттері үшін материалдық жауапты тұлғаларға қойылатын талап [3, 111-112]. Сонымен, қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасы бойынша азаматтық талап астарында қылмыстық процесті жүргізетін органға айыпталушының немесе оның әрекеттері үшін жауапты тұлғалардың қылмысы немесе есi кiресiлi-шығасылы тұлғаның әрекеттері салдарында келтірілген зиянды өтеу талабымен заңды мүдделі немесе өзге өкілетті тұлғаның қылмыстық іс жүргізу тәртібінде ұсынылған және қаралуы тиіс талабын қарастыру керек. Көптеген ғалым-процессуалистер ұқсас пікірлерді ұстанады. Қылмыстық процестегі азаматтық талаптың құқықтық негізі ҚР ҚІЖК 163-бабы 1-тармағы болып табылады. Қылмыстық процесте азаматтық талапты қарау негізінде бірыңғай заңды факт жатыр – қылмыс салдарында мүліктік және моральдық зиян келтірілген жағдайларда қылмыстық, сонымен қатар азаматтық құқық- тық жауаптылыққа тартылатын тұлға жасаған қылмыс. Заңи ғылымда қылмыстық процесте азамат- тық талапты қарауға қарсы шығатын жекелеген Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 228 авторлардың ұстанымдары бар. Қарсылықтар негізінен, азаматтық талап қылмыстық іс жүргізу міндеттері мен қағидаттарына, сондай- ақ іс жүргізу функцияларының теориясына қайшы келетіндігінде көрініс тапты. Қылмыстық процесте азаматтық талапты ұсыну және қарау рәсімі нақты пысықталған емес деген пікірлер де айтылды. Алайда аталған пікір көптеген ғалым- процессуалистердің қатаң және негізді сыңына ұшырады. Қылмыстың мүліктік және моралдық зиян келтіруі туралы талап қылмыстық іспен шешілуі тиіс деп есептейміз. Себебі азаматтық талапты, атап айтқанда қылмыс салдарында мүліктік зиян келтіру туралы талапты шешумұндай зиян келтірілген тұлғаның құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз етуге ықпал етеді. Одан басқа, соттың қылмыстық істі және азаматтық талапты қарауы істің мән-жайларын зерттеудің толықтығына, жан-жақтығына және объективтілігіне ықпал етеді және қылмыстық істер мен азаматтық талапты бөлек қарау кезінде орын алуы мүмкін сот қызметіндегі қайталауға жол бермейді. Азаматтық талапты қылмыстық іспен бірге қарау қылмыстық іс жүргізу қызметінің барлық қатысушылары үшін жеңілдік жасайды. Мұндай тәртіп жәбірленушіге мүліктік зиянды тез өтеуге жағдай жасайды. Бұл ретте жәбірленуші сот талқылауына екі рет қатысу қажеттігінен босатылады. Одан басқа, азаматтық талапкер қылмыстық істі қарау кезінде мемлекеттік баждан босатылады (ҚІЖК 163-бабы 3-тармағы). Сотталушы сотқа қайта шақыртылудан босатылады. Куәлар, сарапшылар және процестің өзге қатысушылары сотқа қайта келу міндетінен босатылады: алдымен қылмыстық іс бойынша, содан кейін азаматтық іс бойынша. Азаматтық талапты бір уақытта қарау кезінде қылмыстық процестің тәрбиелік рөлі айтарлықтай артатыны маңызды болып табылады, себебі жәбірленушіде және істі қарауға қатысатын өзге тұлғаларда қылмыс салдарынан келтірілген зиянды өтеу сенімі қалыптасады. Қылмыс салдарынан келтірілген зиянның сипаты мен мөлшерін анықтау ҚР ҚІЖК 117-бабына сәйкес қылмыстық іс бойынша дәлденуі тиіс жағдайлардың бірі болып табылады. Осыған байланысты қылмысты саралау мәселесі шешіледі. Сонымен қатар, кейбір қылмыстық істер бойынша қылмыс салдарынан келтірілген зиянның сипаты мен мөлшерін нақты анықтаусыз айыпталушының әрекеттеріне заңды баға беру мүмкін емес, оның жауаптылығы туралы мәселені негізді шешу мүмкін емес. ҚР ҚІЖК 162-бабы 1-тармағына сәйкес, қылмыстық процесте жеке және заңды тұлғалардың есi кiресiлi-шығасылы адамның тiкелей қылмысымен немесе қоғамға қауiптi әрекетiмен келтiрiлген мүлiктiк және моральдық зиянды өтеу туралы, сондай-ақ жерлеуге, зардап шеккен адамды емдеуге кеткен шығыстарды, оған сақтандыру өтем ретiнде төленген сомаларды, жәрдемақыны немесе зейнетақыны, сондай-ақ өкiлдiкке шыққан шығыстарды қоса алғанда анықтау, алдын ала тергеу iсiне және сотқа қатысуымен байланысты шыққан шығыстарды өтеу туралыазаматтық талаптарықаралады. Көптеген уақыт бойы ғылымда және тәжірибеде қылмыстық іспен қылмыс салда- рында келтірілген моральдық зиян туралы талапты қарау даулы және шешілмеген болды. Қылмыстық іс жүргізу кодексіне 2004 жылғы 9 желтоқсандағы ҚР Заңымен енгізілген өзгерістер мен толықтырулар қылмыстық процессте жәбірленушінің оған моральдық зиянды өтеу туралы талапты қарау мүмкіндігін бекіте отырып, көптеген проблемаларды шешті. Өкінішке орай, сот-тергеу тәжірибесін зерттеу қылмыстық ізге түсу органдары және сот мүліктік, сонымен қатар моральдық зиянды өтеуге бағытталған бастаманы сирек білдіретінін көрсетті. Қылмыстық іс өндірісі бойынша жәбірленушінің оған моральдық зиянды өтеу туралы өтініші болмаған жағдайда, осы мәселе, әдетте, мүлде қарастырылмайды. ҚР ҚІЖК 371-бабына өзгерістер енгізілмегендіктен, сот моральдық емес, тек мүліктік зиянды өтеу қажеттігі туралы мәселені шешуге құқылы. Тергеуші мен прокурорға қатысты олар,әдетте, әрбір қылмыстық іс бойынша дәлелдеу мәніне кіретініне қарамастан, келтірілген зиянның мөлшерін емес, айыптауды қамтамасыз етумен айналысады (ҚР ҚІЖК 117-бабы). Іс бойынша азаматтық талапкер деп танылған жәбірленушілер өздері бастама жасайды және өтініш жасау құқықтарын пайдалана отырып, қылмыстық іс материалдарына талап арызда көрсетілген соманы растайтын сол немесе басқа құжаттарды қосу туралы өтініш білдіреді. Қылмыстық іспен бірге азаматтық талапты қараудан бас тартылған жағдайда немесе ол қараусыз қалдырылған жағдайда жәбірленуші алдында соттар бойынша ұзақ жүру болашағы туындайды.Бұл ретте оның материалдық шығындары, уақыты және күші ақырғы 229 нәтижемен сирек ақталады [4, 375]. Осылайша, азаматтық талап беру арқылы материалдық (ақшалай) түрде қорғай және өтей алатын жәбірленушінің мүліктік мүдделері толық мөлшерде қанағаттандырылмайды, ал көптеген жағдайларда осы мүдде шешілмеген күйінде қалады. Жоғарыда көрсетілгендей зиянның сипаты мен мөлшерін дәлелдеу керек. Егер мүліктік зиянды өтеу және оның сипаты мен мөлшерін белгілеу бойынша құқықтық ғылымда қалыптастырылған ұсыныстар бар болса, онда қылмыс салдарында келтірілген моральдық зиянды анықтау бойынша тиісті ұсыныстар жоқ деуге болады. Алайда, осы бағытта жекелеген қадамдар шетел, сонымен қатар отандық ғалымдармен жасалды. Атап айтқанда қылмыстық сот өндірісінде жекелеген батыс мемлекеттерінде (мысалы, АҚШ) орын алған моральдық зиянның презумциясы. Презумцияның мәні тиісті дәлелдемелерсіз жәбірленушінің жан және эмоциялық тыныштығына енумен байланысты қасақана қылмыс жасау жағдайында моральдық зиянның болуын тану болып табылады. Алайда, айыптау үкімі мен азаматтық талапты қанағаттандыру туралы шешім болған жағдайда да, бұл жәбірленуші өтемақы алады дегенді білдірмейді. Атқару парағы сотталушының жазасын өтеу орны бойынша жолданады және егер сотталушы табыс табатын болса, онда жәбірленуші ұзақ уақыт ішінде бірдеңе алуы мүмкін, ал негізінен, жәбірленуші ештеңе алмайды. Көптеген процессуалистер азаматтық талап қылмыстық процессте жария-құқықтық тәсіл және жәбірленушінің қылмыспен бұзылған құқықтарын қорғау құралы деп атап көрсетті. Осы орайда заңи ғылымда тұлғаға қылмыс салдарында келтірілген зиян өтелмеген жағдайда, көмекке мемлекет келуі тиіс деп көрсетілді, себебі ол халықтан азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін салық жинайды. Егер ол осы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге дәрменсіз болса, онда өзіне материалдық өтемақының бір бөлігін өтеу ауыртпалығын алуы тиіс [5, 130- 131]. Қазіргі уақытта көптеген елдерде жәбірлену- шілерге қылмыс салдарында келтірілген зиянды өтеудің мемлекеттік жүйесі құрылды. Мұндай сипаттағы бірінші төлемдер Жаңа Зеландияда (1963 ж.) және Ұлыбританияда (1964 ж.) жүргізілді. Кейіннен мұндай тәжірибе Еуропа және Оңтүстік Америка елдеріне енгізілді. Зиянды өтеу туралы ереже барлық ұлттық заңнамаларда бар деуге болады, алайда олар өз ерекшеліктеріне ие. Сонымен Нидерландыда, Данияда, Швецияда, Шығыс және Солтүстік Еуропаның басқа елдерінде зиянды өтеу қылмыстық процесс, сонымен қатар азаматтық сот өндірісі аясында жүзеге асырылады. Ұлыбританияда, Ирландияда, Кипрда, Турцияда, Мальтада, Грецияда, Жапонияда және өзге елдерде зиянды өтеудің негізгі нысаны «өтемақы ордерлері бойынша» төлем болып табылады. Соттың бұл өкімі өзге қылмыстық жазаға балама немесе қылмыстық жазаға толықтыру болуы мүмкін. Негізінен өтемақы ордерлері тұлғаға қарсы зорлық туралы қылмыстық істер бойынша қолданылады. Сотталған тұлға ақшаны өтемақы ордеріне сәйкес сотқа төлейді, өз кезегінде сот оларды жәбірленушіге береді. Бір елдерде төлемдер кез келген дене жара- қаты келтірілген жағдайда жүргізілуі мүмкін. Басқа елдерде тек нақты жағдайлар орын алғанда немесе бір жағдайлар туындап, басқалар болмаған жағдайда төлемдер жүргізілуі мүмкін. Мысалы, жәбірленуші нашар материалдық жағдайда бола тұрып, өзі қылмысқа итермелегенде. Төлемдерді жүргізетін субъектілер әкімшілік органдар, сақтандыру компаниялары, қылмысқа кінәлі кәсіпорындар, соттарда құрылған және кінәлі тараптың зиянды өтеуін қамтамасыз етумен айналысатын комиссиялар немесе негізгі міндеті жәбірленушілерді қорғау болып табылатын кепіл қоры болуы мүмкін. Қылмыс жәбірленушілеріне зиянды өтеу мемлекеттік бағдарламаларын іске асыратын барлық елдердің заңнамалары үшін кейбір өзгешеліктер жағдайында, өтеудің негізгі шарты тергеу және сот талқылау кезінде көмек көрсету, қылмыстар туралы дер кезінде хабар беру және жәбірленушінің оң жүріс-тұрысы болып табылады. Полиция мен сотқа қарсы тұру, сондай-ақ қылмысқа итермелеудегі кінә зиянды өтеуден бас тарту болып табылады [6, 7; 102- 104; 162]. Қылмыс салдарында жәбірленушіге келтірілген залалды өтеу туралы шетел заңнамасына жасалған талдау осы аталған негізінен халықаралық стандарттарға кезекпен қолданылатынын көрсетті. Алайда, әрине, бірыңғай жолдар байқалған жоқ. Жекелеген көптүрлілікпен қылмыстардан зардап шеккен жәбірленушілерге залалды өтеуді жүзеге асыру рәсімдері мен органдар, сондай-ақ мұндай төлемдерді түрлі елдерде қаржыландыру көздері ерекшеленді. Отандық заңнама шетел заңнамасынан Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 230 жәбірленушіге келтірілген залалды өтеу бойынша мемлекеттік өтемақы қорларын құру бөлігінде артта қалып отыр, бұл толық ашылмаған қылмыстар бойынша өте қажет. Сондай-ақ жәбірленушінің мінез-құлық өлшемдерін белгілеу маңызды болады, олар (қылмысты тергеуге және істі сотта қарауда ықпал ету, өтінішпен құқық қорғау органдарына уақытында жүгіну, қылмыс жасауға итермеле- мейтін жәбірленушінің оң мінез-құлқы және т.б.) дұрыс сақталған жағдайда мұндай өтемақыға үміт артуға болады. Қылмыскерлерден міндетті мемлекеттік алым, сондай-ақ қылмыстан зардап шеккен жәбірленушілерге көмек қорына жарналар туралы нормаларын отандық қылмыстық заңнамаға ұқсас ережелерді енгізу мақсатында зерттеу өзекті болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Чельцов М.А. Гражданский иск в уголовном процессе. – М., 1945. – С. 5. 2. Гуреев П.П. Гражданский иск в уголовном процессе. – М., 1963. – С. 3. 3. Якупов Р.Х. Уголовный процесс. Учебник для вузов / Под ред. В.Н. Галузо. – М.: ЗЕРЦАЛО, 1999. – С. 111-112. 4. Нуралиева А.С., Биятов Т.К. Гражданский иск в уголовном процессе // Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Часть Общая: Академический курс. Под ред. Б.Х. Толеубековой. Книга вторая. - Алматы, 2004. – С. 375. 5. Загидулин М.Р., Хадиева Г.Н., Хрунова И.В. Гражданский иск в уголовном процессе – средство защиты прав потерпевших. Научно-практическое пособие / Отв. ред. Р.Г. Вагизов. – Казань, 2003. – С. 16; Уголовный процесс России: Учебник /А.С. Александров, Н.Н. Ковтун, М.П. Поляков, С.П. Сереброва; Науч. ред. В.Т. Томин. – М., 2003. – С. 130-131. 6. Квашис В.Е., Вавилова Л.В. Зарубежное законодательство и практика защиты жертв преступлений. - М., 1996. - С. 102-104. 7. Меньших А.А. О возмещении ущерба жертвам преступлений во Франции // Журнал Российского права. - 1999. - № ¾. - С. 162. Қылмыстық істер бойынша азаматтық талапты шешумен байланысты туындайтын өзекті мәселелер, сонымен қатар оларды еңсерудің мүмкін жолдары қарастырылады, қылмыстық өндірістегі зиянды өтеудің нысаны ретінде азаматтық талап институтының болу қажеттілігі негізделеді. Түйін сөздер: азаматтық талап, қылмыс салдарынан келтірілген зиянды өтеу, моральдық зиян, мүліктік зиян, құқықтар мен заңды мүддерлерді қорғау. Рассматриваются проблемы, возникающие в связи с разрешением гражданского иска по уголовным делам, а также возможные пути их преодоления, обосновывается необходимость существования института гражданского иска как формы возмещения вреда в уголовном судопроизводстве. Ключевые слова: гражданский иск, возмещение вреда, причиненного преступлением, моральный вред, имущественный вред, защита прав и законных интересов. The problems arising in connection with the resolution of a civil action in criminal cases, as well as possible ways to overcome them, the necessity of the institute a civil action as a form of redress in criminal proceedings. Keywords: сivil claim compensation for the harm caused by the crime, moral damage, property damage, protection of rights and legitimate interests. ● ● ● ● ● 231 Анара Серікқызы Мейрманова, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты Қылмыстық іс жүргізудегі азаматтық талап: негізгі мәселелер және келешекте дамуы Мейрманова Анара Сериккызы, магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан Гражданский иск в уголовном деле: проблемы и перспективы развития Meirmanova Anara Serikkyzy, 2 year undergraduate institute of Justice, Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan Civil claim in the criminal case: problems and prospects Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 232 Саримова Марал Орынбасарқызы, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты БАЛА АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ АЗАМАТТЫҚ ІСТЕРДІ ПРОКУРОРДЫҢ ҚАТЫСУЫМЕН ҚАРАУ Қазақстан Республикасының Конституция- сының 27-бабының 2-бөлігінде балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың етене құқығы әрі міндеті деп бекітілген [1]. Әрбiр баланың отбасында өмiр сүруге және тәрбиеленуге құқығын, өзiнiң ата- анасын және басқа да жақын туыстарын бiлуге құқығын, олардың қамқорлығы мен тәрбиесiн алуға құқығын [2] қамтамасыз ету қазіргі кезде қоғамымызда өткір тұрған мәселелердің бірі. Әлемдік қауымдастық кәмелетке толмаған- дарды ерекше құқықтық қорғау қажет екендігіне назар аударады. 1993 жылы біздің мемлекетіміз қосылған, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының 1989 жылғы 20 қарашадағы 44 сессиясында балалар құқығы туралы Конвенцияның қабылдануы бұл бағыттағы айтулы оқиға болды [3]. Бұл – Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі бекітілген алғашқы халықаралық құжаттардың бірі. 2002 жылдың 8 тамызында «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» Заң қабылданды, бұл заңға Конвенцияның негізгі ережелері, сондай-ақ қолданыстағы заңнама құрамында бар ережелер кірді. Жаңа енгізілімдер қосымша пайдалану үшін жаңа заңнамалық актілерді қабылдауды талап етті. Қазақстан қосымша халықаралық құжаттарды ратификациялады: Бала еңбегінің аса нашар түрлерін жою жөніндегі шұғыл шаралар мен тыйым салу туралы Конвенция, Женева, 1999 жыл 17 маусым (Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 26 желтоқсандағы Заңымен ратификациялаған); Балаларды саудалау, балалар жезөкшелігі мен балалардың арнайы шығармаларына қатысты баланың құқықтары туралы Конвенцияға факультативтік хаттама, Нью-Йорк, 2000 жыл 6 қыркүйек, (Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 4 шілдедегі Заңымен ратификациялаған); Балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты баланың құқықтары туралы Конвенцияға факультативтік хаттама, Нью-Йорк, 6 қыркүйек 2000 жыл (Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 4 шілдедегі Заңымен ратификациялаған); Мәжбүрлі немесе міндетті еңбек туралы Конвенция, Женева, 1930 жылғы 28 маусым (Қазақстан Республикасының 14.12.2000 жылғы Заңымен ратификацияланған); Жұмысқа қабылдауға арналған ең төменгі жас туралы Конвенция, Женева, 1973 жылғы 6 маусым (Қазақстан Республикасының 14.12.2000 жыл Заңымен ратификацияланған); Әйелдерді кемсітудің барлық түрлерін жою туралы Конвенция, 1979 жылғы 18 желтоқсан (Қазақстан Республикасының 29.06.1998 жылғы қосылу туралы Заңы). 1994 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының «Бала құқықтары туралы» Конвенциясы ратификацияланған сәттен бастап, Қазақстан Үкіметімен балаларды қорғауға арналған халықаралық құқықтың негізгі ережелерін қолданыстағы заңнамаға имплементациялау бойынша жеткілікті жұмыс жүргізілді [4]. Сөйтіп, Қазақстан Республикасында бала асырап алу туралы азаматтық істер бойынша балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға, олармен қатынасқа түсуді реттеуге бағытталған нормативтік құқықтық актілердің ішінен мына негізгілерін бөліп айтуымызға болады: Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Неке (ерлі- зайыптылық) және отбасы туралы кодексі, Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі, Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы заңы, Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының қаулылары мен Бас прокурорының бұйрықтары. Қазақстан Республикасында заңдылықтың сақталуы мен азаматтардың құқықтарын 233 қорғауды қамтамасыз ететін мемлекеттік орган- дар құрылымында Прокуратура басымдылық орынға ие. Ол мемлекетімізде заңдылықтың дәлме-дәл әрі біркелкі қолданылуына жоғарғы қадағалауды жүзеге асырады [5]. Прокуратура органдары қай бағытта жұмыс істесе де оның негізгі мақсаты азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау болып табылады. Ең әуелі прокуратура құқық қорғаушы орган, бұл Қазақстан Республикасының Конституциясымен бекітілген нормалардан шығады. Кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерін кепілдіктерін қамтамасыз ету – прокуратура органдарының міндеті болып табылады. Прокурорлар заң бұзушылықты табу және жіберілген қателіктерді жоятын жалпы қадағалаушылық, азаматтық-құқықтық, қылмыстық-құқықтық құралдар арқылы олардың қорғауын жүзеге асырады [6]. Кәмелетке толмағандарға қатысты заңна- малардың қолданылуын қадағалаған кезде прокурорлар төмендегілерге аса көңіл бөлулері тиіс: - Ата-аналардың қамқорлығынсыз қалған балаларды анықтау - Олар анықталған жағдайда қамқоршы және қорғаншы органдарының арнайы тізімге еңгізілуін тексеру - Ол тізімнің ұдайы жаңартылуы және асырап- алушылар үшін қолжетімді болуын қадағалауды - Шетел азаматтары асырап алуға тілек білдірген жағдайға дейін, баланы Қазақстандық азаматтарға ұсынылуын тексеруге Жоғарыда аталған фактілер бойынша тексеріс кезінде прокурорлармен көптеген заң бұзушылықтар анықталып отырады. Олар бойынша бірден жауапты мекемелерге прокурорлық ықпал ету актілері бағытталады. Мұндай қателіктер мен заң бұзушылықтарға жол бермеу үшін олардың көбісі кеңестерде, семинарларда, халықаралық ғылыми конфе- ренцияларда, БАҚ-да айтылады. Прокурорлармен мемлекеттік ұйымдарға және жеке азаматтарға болашақта заң бұзушылықтарды болғызбау үшін алдын алу жолдары туралы мысалдар мен тәжірибелік ұсынымдар жасалып жүр. Республикамызда жүргізілген мұндай тексеріс қорытындылары нәтижесінде көптеген лауазымды тұлғалар жауапкершілікке тартылған, тіпті кей жағдайларда әрекеттерінде немесе әрекетсіздіктерінде қылмыс құрамы орын алып қылмыстық істер қозғалып жатуда. Прокуратура органдарымен жүргізіліп жат- қан жұмыстарға қарамастан, елімізде тастанды қалған жетім балалардың саны күннен-күнге артып келеді. Өмір жолында жетім қалған осы балаларға қамқорлық жасаудағы дұрыс шешім оларды отбасылық махаббатқа толы жанұяға орналастыру болып табылады [7]. Қазақстан Республикасының Неке (ерлі- зайыптылық) және отбасы туралы заңнамасында берілген анықтамаға сәйкес бала асырап алу - нәтижесінде шығу тегі бойынша туыстарының құқықтары мен міндеттеріне теңестірілетін жеке мүліктік емес және мүліктік құқықтар мен міндеттер туындайтын сот шешімі негізінде баланы (балаларды) отбасына тәрбиелеуге берудің құқықтық нысаны деп көрсетілген[8]. Отандық ғалымдар Б. Айтжан, Т. Шіркінбаев [9] асырап алу деп асырап алушы мен асырап алынушы арасында, ата-ана мен бала арасында пайда болатын құқықтар мен міндеттерден туындайтын заңи актіні айтады. Ресей ғалымдары Е. Ворожейкин мен В. Грачев «асырап алу - бұл туған ата-анасы мен баласы арасындағы секілді құқықтық қатынастарды асырап алушы мен бала арасында тудыратын заңи акт» - деп анықтайды [10]. Келтірілген ұғымдармен келісе отырып, бала асырап алу туралы ұғымына келесі анықтаманы ұсынар едік, яғни бала асырап алу дегеніміз ата- анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастырудың тиімді нысаны және де азаматтық сот өндірісі тәртібінде кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғаудың тәсілдерінің бірі. Қазақстан Республикасының Неке (ерлі- зайыптылық) және отбасы туралы Кодексінің 84-бабының 1-бөлігіне сәйкес, тууы белгіленген тәртіппен тіркелген және толық тән саулығы, психикалық, рухани және адамгершілік жағынан дамуын қамтамасыз ету мүмкіндіктері ескеріле отырып, кәмелетке толмаған балаларға қатысты тек қана солардың мүддесінде асырап алуға жол беріледі. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің ережелеріне сәйкес бала асырап алу туралы істер соттың ерекше іс жүргізі тәртібімен қаралатын істер категориясына жатады. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2012 жылғы 13 желтоқсандағы №151 бұйрығымен бекітілген Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру және соттарда мемлекеттің мүддесіне өкілдік ету туралы нұсқаулықтың 8-тармағына сәйкес прокурорлар мынадай істер бойынша міндетті Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 234 түрде процеске қатысады ата-ана құқығынан айыру, оны қалпына келтіру, шектеу туралы, бала асырап алу туралы, бала асырап алудың күшін жою туралы (АІЖК-нің 36-1 тарауы, «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» ҚР Кодексінің 13-тарауы [11]. Бұл азаматтық істерде балалардың құқықтары мен мүдделеріне қатысты болғандықтан прокурордың міндетті түрде қатысуы айтылған. Прокурор сот процесіне қатысқан кезде материалды және процессуалды құқық нормаларын дұрыс қолдану қажет. Прокурор мұндай істерге қатысқан кезде сотпен бірге сұрақтарды нақты тексеруі тиіс, яғни бала асырап алуға негіздердің бар, жоқтығын; Бала асырап алушы мен асырап алынушы баланың жас айырмасының заңға сәйкестігін; Асырап алу балалардың мүдделерiне сай келетiн және балалар өздерінің туыстығы туралы білмеген, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, бір отбасында тәрбиеленген ағалы-iнiлілер мен апалы-сiңлiлілердi (қарындастарды) әртүрлi адамдардың асырап алуға бола ма; Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың орталық- тандырылған есебінде тұрған балалар Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына және азаматтығына қарамастан балалардың туыстарына асырап алуға мүмкіндігі жойылды ма; Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, балаларды асырап алуға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтары баланы жеке өзі таңдауға, онымен кемiнде екі апта тiкелей қатынасуға, ал Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер асырап алушы баламен кемiнде төрт апта тiкелей қатынаста болғандығын немесе болмағандығын; асырап алынушы бала 10 жасқа толса, оның келісімі бар ма; егер ата-анасы баладан бас тартса олардың әрекеттерінің заңға сәйкес жасалды ма. Сөйтіп прокурор сотпен бірге жоғарыда аталған сұрақтарды егжей-тегжей тексеріп келе, іс бойынша өзінің дәлелді қорытындысын беріп, сот шешімінің заңдылығын қадағалайды. Тәжірибелік материалдар мен қаралған азаматтық істерді зерттеу қорытындысы бойынша төмендегі ұсыныстар туындайды: 1. Балалар үйінің толыққанды қызметі үшін материалдық базасын жақсарту 2. Отбасы түріндегі балалар үйін дамытып, оларға жағдайлар туғызып жеңілдіктер беру. Себебі, әртүрлі салалардағы (медицинада, психологияда, әлеуметтануда) жүргізілген зерттеулер нәтежелері баланың рухани, психикалық, физикалық және адамгершілік жағынан дамуына ата-анасының қамқорлығы мен махаббатының рөлі маңызды екеніне көз жеткізеді [12]. Сол себепті жетім балаларды балалар үйіне орналастыруға қарағанда, отбасыға орналастыру тиімдірек. 3. Асырап алушы мен асырап алушы арасын- дағы жас айырмасының 45 жастан аспау туралы норманы алып тастап, тіпті мұндай асырап алуға үміт білдірген тұлғаларға процессуалдық жеңілдіктер қарастыру. Мысалға: Егерде 10 жасқа толған баланы 58 жасқа толған ерлі- зайыптылар тілек білдірсе, олардың жас айырмасы заңда көзделген 45 жастан асып кетіп тұр. Бірақ, ол ерлі-зайыптылардың денсаулық, тұрмыс жағдайы өте жақсы, әлі де ауқатты болады. Демек ол адамдар 70 жасқа келген күні аырап алынған бала 22 жаста болады. Ол кезге ол бала оқуын тәмамдап, қарт ата-аналарының қол қанатына болмайтынына кімде күмән бар? Сол себепті еліміз сол күнде шешкен мәселесі, бүгінгі күнде екі жақтың да бақытты болуы. Қарттарымыз да қараулы, жастарымыз да бағулы емес пе? 4. Тағы да айта кететін бір мәселе перзент- ханаға жүкті әйел босануға түсіп, туылған баласынан заңды түрде бас тартқан жағдайда, оның ата-анасы мен туылған баланың әкесі туралы толық мәліметтер алу. Ананың баласынан бас тартуына байланысты баланы бағуды әкесіне ұсыну керек, баланың әкесі де бас тартқан жағдайда жақын туыстарына ата-әжелеріне немесе өзге бауырларына ұсыну 5. Асырап алушыларға, жалғыз басты асырап алушыларға мемлекетімізбен аса көңіл бөліп, жеңілдіктер қарастыру туралы. Кәмелетке толмағандарға қатысты проблемалар әр уақытта болған және болады. Дегенмен бала құқықтарын қорғау ұлттық саясатымыздың басты бағыттары екенін естен шығармай, ұлттық құндылықтарымызды жоғалтпай өмірдің қиын жағдайында қалған бүлдіршіндерімізге әр уақытта қамқорлық танытып, көмек көрсеткеніміз дұрыс. 235 Пайдаланған әдебиеттер тізімі 1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл. - Алматы: ЖШС «Издательство «Норма-К», 2011. - 44 бет. 2. Қазақстан Республикасындағы Баланың құқықтары туралы заңы. - Алматы: Юрист, 2013. 3. Дулатбеков Н., Ювенология: Оқулық. - Астана: Фолиант, 2010. 4. Исмұханова Г.Г., Файзуллина А.К. (3-ші бөлім). Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау саласындағы Кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық комиссияның қызметінің негізгі бағыттары (Кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссия хатшысының көмекші кітабы). Әдістемелік құрал. – Астана: «Агроиздат», 2009. – 208 б. 5. Правозащитное предназначение органов прокуратуры на современном этапе. - Материалы международной научно-практической конференции. - Алматы, 23-24 ноября 2004 года - А: ДП Эдельвейс, 2005 год, 207 бет. 6. Нәрікбаев М.С., Өтебаев Ғ.Қ., Әлиев М.М. Қазақстан Республикасындағы прокурорлық қадағалау: Оқулық. Астана: ЖШС Әділет, 2005 жыл. - 267 бет. 7. Джумагалиева К. Бала (қыз) асырап алу мәселелерінің құқықтық реттелуі // Әділ сот. №2/2011, 18бет. 8. Қазақстан Республикасының Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексі. -Алматы: Жеті жарғы, 2013. - 152 бет. 9. Айтжан Б.Е, Шіркінбаев Т.Б., Отбасы құқығы: Оқу құралы (көмекші оқу құралы). - А: Жеті жарғы, 2006. 10. Ворожейкин Е.М., Грачев В.А. Комментарий к законодательству о регистрации актов гражданского состояния. - М., 1977. - 62 бет. 11. http://prokuror.gov.kz/kaz/kuzhattar/bas-prokurordyn-zharlyktary/azamattyk-ister-boyynsha-sot- aktilerinin-zandylygyn 12. Обуховский К. Психология влечений человека. - М., 1972. - 161 бет. 13. Муратова С.А. Семейное право: учебник. - М., 2009. - 260 бет. 14. Коршунов Н.М. Участие прокурора в гражданском судопроизводстве: учебное пособие. - М., 2010.-126 бет. 15. Хусаина К.Ш. Казахско-русский словарь: около 50 000 слов. - Алматы: Дайк-Пресс, 2008. - 962 бет. Мақалада прокурордың қатысуымен бала асырап алудың құқықтық институты қарастырылған. Түйін сөздер: бала, бала асырап алу, прокурор. В статье рассматривается правовой институт усыновления с участием прокурора. Ключевые слова: ребенок, усыновление, прокурор. In the article considers the legal institute of adoption with participation of the prosecutor. Keywords: child, adoption, prosecutor. Марал Орынбасарқызы Саримова, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Сот төрелігі институтының 2-курс магистранты Бала асырап алу туралы азаматтық істерді прокурордың қатысуымен қарау ● ● ● ● ● Трибуна молодого ученого № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 236 Саримова Марал Орынбасаровна, магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан Рассмотрение гражданских дел об усыновлении (удочерении) с участием прокурора Sarimova Maral Orynbasarovna, 2 year undergraduate institute of Justice, Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan Сonsideration of civil cases about adoption with participation of the prosecutor 237 2013 ж. 7 қарашада Астана қ. өткізілген «Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбындағы дөңгелек үстел туралы АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА 2013 жылғы 7 қарашада Қазақстан Респуб- ликасының Әділет министрлігі Заң шығару институты «Кеден одағымен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбында дөңгелек үстел өткізді. Дөңгелек үстел ЕурАзЭС мүше мемле- кеттердің әділет министрлері кеңесінің 22 мәжі- лісі шеңберінде өткізілген. Іс-шара барысында ғалымдардың, ЕурАзЭС мүше мемлекеттерінің әділет министрліктері, соттар, Парламент өкілдерінің КО және ЕурАзЭС заңнамаларын үйлестірудің өзекті мәселелері туралы баяндамалары тыңдалды. Дөңгелек үстел мемлекеттік органдардың, ЕурАзЭС мүше мемлекеттерінің әділет министрліктерінің, Парламентаралық ас- самблеясының, ЕурАзЭС сотының, ТМД экономикалық сотының өкілдерінің, сондай- ақ Қазақстан Республикасы және басқа да мемлекеттер ғалымдарының қатысуымен өткізілді. Кеден одағы мен Еуразиялық экономикалық қауымдастығына мүше мемлекеттердің заң- намасын үйлестіру саласындағы ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттерінің сарапшыларымен тео- риялық және қолданбалы тәжірибемен алмасуы іс-шараның негізгі мақсаты болып саналады. Сонымен қатар, дөңгелек үстелде ЕурАзЭҚ шеңберіндегі құқықтық интеграцияның өзекті мәселелері мен Еуразиялық экономикалық одақтың болашағын қалыптастырудағы халық- аралық-құқықтық мәселелер талқыланды. Семинардың ұйымдастырушылары Еуро- палық Одақ елдерінің тәжірибесі Қазақстанның заң жобалау қызметін жетілдіру кезінде назарға алынатынын атап өтті. Информационные сообщения Суретте: ҚР Әділет министрі Б.М. Имашевтың қатысуымен «Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбындағы дөңгелек үстелдің төралқасы, Астана қ., 2013 жылғы 7 қараша На фото: президиум круглого стола «Гармонизация законодательства государств-членов Таможенного союза и Единого экономического пространства» с участием Министра юстиции РК Имашева Б.М., г. Астана, 7 ноября 2013 г. № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 238 «Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбындағы дөңгелек үстел қатысушыларының ұсынымдары 2013 жылғы 7 қарашада Астанада өткен «Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбындағы дөңгелек үстел қатысушылары төмендегілерді ұсынады: 1. Қабылдаған міндеттемелердің орындалу тиімділігін арттыру және ұлттық заңнаманы жетілдіру мақсатында ұлттық мемлекеттік органдар халықаралық шарттар мен тиісті ұлттық заңдардың кешенді мониторингін тұрақты негізде жүргізсін. 2. Ұлттық деңгейде нормашығармашылық қызметіне қатысатын субъектілер ұлттық заңнаманы неғұрлым тиімді және үдемелі дамытуды, оның ішінде халықаралық және жалпыға танылған стандарттарға сәйкес дамытуды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін интеграциялар мен халықаралық ұйымдарға мүше мемлекеттердің аса сәтті және озық заңнамалық нормаларын назарға алу. 3. Салалық мемлекеттік органдар мен ұйымдар Еуразиялық экономикалық одақтың жұмыс істеуінің негізгі бағыттары ретінде мәлімделген салалардағы заңнаманы үйлестіру құралдары мен бағыттарды нақты айқындап алсын, бұл Мемлекеттер басшылары мен үкіметтері белгілеген міндеттердің табысты орындалуына кепіл болады. 4. Мемлекеттердің нормашығармашылық қызметінің белгілі бір кезеңдерінде қатысатын ұлттық ғылыми мекемелер мен ұйымдар интеграциялық процестер, атап айтқанда, Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістік, сондай-ақ болашақ Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру және кодификациялау бойынша негізгі тәсілдер мен ұсыныстар әзірлесін. 5. «Жақындасу», «үйлестіру» және «біріз- дендіру» ұғымдары анықтамаларының теория- лық әдебиеттерде әртүрлі түсіндірілуіне және ұлттық заңнамаларда жоқтығына байланыстыбұл мәселеге, атап айтқанда, осы ұғымдардың нормативтік жағынан түсіндірі- луіне мемлекеттердің бірыңғай ұстанымын айқындауға арналған келісілген тәсілдер әзірленсін. 6. Қатысушы мемлекеттердің заңнама- ларын үйлестіру қатысушы мемлекеттердің өз араларындағы заңдар мәтіндерінің сөзбе- сөз сәйкес келуін білдірмейді. Қатысушы мемлекеттер заңдарының, әсіресе, тауарларды, көрсетілетін қызметтерді, капиталды және жұмыс күштерін еркін тасымалдауды дамытуға жағдайлар жасау үшін қолданылатын ұлттық құқықтық актілердің мазмұндық сәйкестігінің болуы маңызды. 7. Осындай процестерге қатысатын мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдар халықаралық шарттармен интеграция орган- дарының шешімдерін әзірлеудің барлық кезеңдерінде тараптар мүдделерінің теңгерімін қатаң сақтауды және қатысушы мемлекеттердің саяси егемендігінің шектелуін болдырмауды қамтамасыз етуге тиіс. Үйлестірудің әрбір кезеңі мемлекеттердің ойластырылған және негізделген тәсілдерін талап етеді. 8. Экономикалық сипаттағы функциялар бір бөлігінің ерікті түрде берілуінің жаңа жағдайларында интеграцияға мүше мемлекеттердің заңнамасын жүйелі түрде үйлестіру мақсатында ұлттық деңгейден жоғары тұрған органға интеграциялық бірлестіктің шарттық-құқықтық базасынан алып тастаулар мен шектеулердің толық тізбесін айқындау бағытындағы ойластырылған және келісілген жұмыс қажет. Анар Жарылқасынқызы Сағидан, ҚР Заң шығару институты халықаралық заңнама және салыстырмалы құқықтану бөлімінің басшысы-бас сарапшы, з.ғ.к. 239 ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕ о круглом столе «Гармонизация законодательства государств-членов Таможенного союза и Единого экономического пространства», г. Астана, 7 ноября 2013 г. 7 ноября 2013 года Министерством юстиции Республики Казахстан совместно с Институтом законодательства Республики Казахстан проведен круглый стол на тему: «Гармонизация законодательства государств-членов Таможен- ного союза и Единого экономического пространства». Круглый стол проведен в рамках 22-го заседания Совета министров юстиции государств-членов ЕврАзЭС. В работе круглого стола приняли участие представители государственных органов, министерств юстиций государств-членов ЕврАзЭС, Межпарламентской ассамблеи ЕврАзЭС, Суда ЕврАзЭС, Экономического суда СНГ, а также ученые Республики Казахстан и других государств. Основная цель мероприятия - обмен теоретическим и практическим опытом с экспертами государств-членов ЕврАзЭС в области гармонизации законодательства государств-членов Таможенного союза и Евразийского экономического сообщества. В частности, на круглом столе обсуждались актуальные вопросы правовой интеграции в рамках ЕврАзЭС, а также международно- правовые проблемы формирования будущего Евразийского экономического союза. Организаторы круглого стола отмечают, что опыт государств-членов ЕврАзЭС в определенной степени будет учтен при формировании договорно-правовой базы ТС, ЕврАзЭС и ЕАЭС. Информационные сообщения Суретте: «Кеден одағы мен Бірыңғай экономикалық кеңістікке мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру» тақырыбындағы дөңгелек үстел қатысушылары, Астана қ., 2013 жылғы 7 қараша На фото: участники круглого стола «Гармонизация законодательства государств-членов Таможенного союза и Единого экономического пространства», г. Астана, 7 ноября 2013 г. № 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы 240 Рекомендации участников круглого стола «Гармонизация законодательства государств-членов Таможенного союза и Единого экономического пространства» Участники круглого стола на тему «Гармонизация законодательства государств- членов Таможенного союза и Единого экономического пространства», состоявшегося в Астане 7 ноября 2013 года, рекомендуют: 1. Национальным государственным органам необходимо проводить на постоянной основе комплексный мониторинг международных договоров и соответствующих национальных законов в целях повышения эффективности исполнения принятых обязательств и совер- шенствования национального законо-дательства. 2. Субъектам, задействованным в нормо- творческой деятельности на национальном уровне, принимать во внимание наиболее удачные и передовые законодательные нормы других государств-участников интеграций и международных организаций, которые позволят обеспечить более эффективное и поступательное развитие национального законодательства, в том числе в соответствии с международными и общепризнанными стандартами. 3. Национальным отраслевым государст- венным органам и организациям четко определиться со средствами и направлениями гармонизации законодательства в отраслях, заявленных в качестве основных направлений функционирования Евразийского экономи- ческого союза, что позволит гарантировать успешное выполнение задач, обозначенных жүктеу/скачать 5,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|