Дүниежүзі қазақтарының ІV құрылтайын

56
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ
государственного  университета  и  провела 
замечательные студенческие годы в  уютном, 
приветливом  волжском  городе  Саратове, 
городе  театров и музеев, большого количе-
ства молодежи, с красивейшей набережной 
и шумными проспектами, и необыкновенной 
атмосферы студенческих дискуссий, мечта-
ний,  дружбы  и  счастливой  беззаботности. 
Всегда вспоминаю свой университет, «альма 
матер» с необыкновенным теплом и огром-
ным уважением к  высокопрофессиональному 
профессорско-преподавательскому  составу, 
который преподал первые жизненные уроки 
преодоления, терпения, устойчивости и упор-
ства. Часто думаю, что без этого периода, в 
который были заложены независимо от моего 
сознания и понимания принципы, я вряд ли бы 
перенесла все трудности и перипетии  моей  
жизни и карьеры, которые мне подбрасывала 
судьба.
Семья и профессиональное становление
В  студенческие  годы  встретила  своего 
будущего  супруга,  и  после  окончания  уни-
верситета,  уехала  с  ним  на  его  родину,  в 
Чувашию, в ее столицу -  город Чебоксары. 
Меня  пригласили  работать  на  завод,  инже-
нером  в  отдел  автоматизированных  систем 
управления. Казалось бы - моя мечта почти 
сбылась, но  мужу было предложено поехать 
в  дальний  район  в  качестве  председателя 
районного народного суда и практически от-
сутствие реальной перспективы в получении 
жилья в городе  определило наше решение.  И 
мы поехали. Почти на 20 лет. 
Что  скрывать,  многие  наши  ровесни-
ки  тогда,  да  и  сегодня  молодежь,  любыми 
правдами-неправдами  старается    остаться 
в городе, в комфортных бытовых условиях, 
ближе ко всем благам цивилизации. Первое 
время мне, конечно, было очень непривыч-
но  жить  в  чувашской  глубинке,  особенную  
сложность представляло незнание языка, на 
котором говорили все и везде, т.е. не только в 
быту, но и на службе.
В районе возглавила отдел районной ста-
тистики, что дало мне возможность осваивать 
и  новую  специальность  и  экономику.  Как 
творческая натура, считаю, что можно найти  
интерес практически в любом деле, а здесь для 
меня открылось столько нового – азы стати-
стической науки, устройство экономической 
жизни в сельском районе, что очень заметно 
отличалось  от  моего  целинного  края,  взаи-
моотношения с коллегами, молодая семья и 
воспитание моего любимого первенца. Через 
некоторое время мужа  перевели в другой рай-
он, ближе к Чебоксарам, у нас родился второй 
сын, все складывалось в конечном счете удач-
но, переезды перемежались с продвижением 
по  службе  и  тогда,  даже  мне  казалось,  что 
мы не прикладывали к этому особых усилий.  
Хотя сложности были, в том числе и трения 
с партийными органами, которые в перспек-
тивных молодых людях рассчитывали видеть 
послушных и предсказуемых управленцев, и 
лживые наветы и наговоры, от которых прихо-
дилось защищаться, но позитивный настрой, 
энтузиазм молодости, жажда жизни, интерес 
к работе, помогали преодолевать все и даже 
оценивать эти неприятности как досадные, но 
преодолимые, недоразумения.
Что-то  тронулось,  проснулось  в  моей 
душе…
Когда дети стали подрастать, стали задумы-
ваться о том, чтобы переехать в город, создать 
условия для получения ими хорошего образо-
вания. С 1994 года  стала работать в республи-
канских органах власти, начался интересный 
период перестройки, а с ним и надежды на 
перемены в обществе, в управлении, в хозяй-
ственной жизни. Работа в Госкомимуществе, 
министерствах сельского хозяйства,  эконо-
мического развития республики вывела меня 
на новый уровень понимания роли, места и 
функционала власти. Деятельность в качестве 
первого  заместителя  министра  и  министра 
экономического  развития  в  Правительстве 
республики открыла новые возможности  как 
для профессиональной самореализации, так и 
внедрения интересных проектов с участием 
федеральных структур для активизации эко-
номической жизни республики. 
По роду своей деятельности много встреча-
лась с представителями различных организа-

57
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ
ций, потенциальными инвесторами, устанав-
ливая контакты для расширения внешнеэко-
номических связей. Именно в этот период у 
меня состоялась встреча в Посольстве Респу-
блики Казахстан в Российской Федерации с 
тогдашним Послом  Крымбеком Елеуовичем 
Кушербаевым.  Встреча  была  короткой,  но 
очень теплой и, я бы даже сказала,  сердечной. 
Меня поразили восточная мудрость, спокой-
ствие, дружелюбие, достоинство, которые он 
нес естественно и просто. Именно тогда что-
то тронулось, проснулось в моей душе. Мне 
захотелось побольше пообщаться с казахами, 
узнать об истории, культуре моего народа. 
 До сих пор в моей памяти III всемирный 
Курултай казахов
 Мне повезло, в 2005 году я была приглаше-
на на III Всемирный Курултай казахов в Аста-
ну, участие в котором и его насыщенная про-
грамма оставили у меня неизгладимый след. 
Большое  количество  гостей,  выступления  
авторитетных  казахских деятелей культуры, 
науки, писателей, очень интересная культур-
ная программа такого солидного Форума до 
сих пор в моей памяти. Организаторы поста-
рались устроить встречи с представителями 
органов  власти,  ознакомиться  с  их  опытом 
работы по репатриации этнических казахов и 
их адаптацией на исторической родине. Меня, 
конечно же, впечатлили достижениями Казах-
стана во многих отраслях экономики.
После  Курултая  в  декабре  2005  года  со-
вместно с сотрудниками Посольства РК и РФ 
организовали визит казахстанской делегации 
в Чувашскую Республику, в которую входили 
представители  банковских  кругов,  бизнеса. 
Еще один визит состоялся в июне 2006 года,  
где на праздновании Дня государственности  
Чувашской Республики Республика Казахстан 
была достаточно хорошо представлена. В ходе 
этих  встреч  представители  казахстанских 
деловых  кругов  познакомились  с  поволж-
ской республикой, а чувашские бизнесмены 
имели возможность пообщаться и установить 
контакты с казахстанскими организациями. 
Это были очень интересные и плодотворные 
встречи, которые получили довольно большой 
резонанс,  поскольку  широко  освещались  в 
прессе, и в ходе которых обе стороны больше 
узнавали друг друга,  получали информацию 
о направлениях развития, достижениях Казах-
стана, возможностях установления конкрет-
ных форм сотрудничества.
К сожалению, не так много удается найти в 
России хорошей литературы казахских писа-
телей, понятной и доступной русскоязычному 
читателю. В свое время я много слышала о 
знаменитом  Олжасе  Сулейменове,  авторе  
знаменитой книги «Аз и Я», его мудрые  мыс-
ли  о межнациональных отношениях  были 
весьма своевременны в смутные 90-е годы, 
когда даже в маленькой Чувашии довольно 
остро поднимались национальные вопросы. 
Вызывает  искреннее  уважение  творчество 
и  позиция  Герольда  Бельгера,  его  любовь 
и благодарность к земле и народу, который 
его вырастил, великолепное владение рус-
ским языком, которым он  воспел красоту 
казахского языка.
Современное  развитие  Казахстана,  по-
стоянные позитивные изменения в политике 
и экономике, успехи в  реформировании  раз-
личных сфер жизни, активное участие в инте-
грационных процессах стран СНГ, инициативы  
на международной арене не может не радовать. 
Мы  видим,  что  реализуемая  Президентом 
Н.А.Назарбаевым политика дает свои плоды. 
Одним из достижений 20-летия Независимости 
Казахстана, на мой взгляд, является консолида-
ция народа, разделенного государственными 
границами, разными политическим системами, 
морями и океанами, пустынями и горами. Ис-
кренне желаю успехов казахстанцам в реализа-
ции грандиозных планов, стабильности. Добрые 
и трудолюбивые, открытые и гостеприимные 
люди достойны счастья, благополучия, уве-
ренности в завтрашнем дне. 
 Пользуясь случаем, хочу искренне побла-
годарить Всемирную Ассоциацию казахов в 
лице Талгата Асыловича Мамашева, которые 
все эти годы постоянно поддерживали со мной 
отношения и морально поддерживали меня, 
что  является очень ценным подарком в наш 
рациональный и прагматичный век.

58
- Қырғызстандағы қазақтардың өсімі қандай, қай 
облыста көп шоғырланған? Әңгімемізді осы тұрғыдан 
бастасақ...
- Қырғызстанда негізінен 40 мыңға жуық қазақ тұрады. 
Олардың саны көп жылдардан бері өзгерген жоқ. Кеңес 
Одағы кезінде де осылай болды. Қазақтардың көбісі Шу 
өзенінің жағасын мекендеген. Біршамасы Бішкекте, біразы 
Ыстықкөл маңайында. Ал, Ош облысында 600-700-дейі 
бар.
-  Қырғыз  республикасының  Конституциясын 
жазуға қатысыпсыз...
-  Ол  жақта  Конституциялық  заң  ғылымы  бойынша 
диссертация қорғаған жалғыз адам мен едім. Сондықтан 
мені 1992 жылы сол уақыттағы президент Асқар Ақаев 
шақырып, осы мәселеде бас-көз болуыма өтініш білдірді. 
Жұмыс тобының басшысы болдым. Конституцияның жо-
басын екі жыл жаздық. Жобаны 1993 жылы үш-төрт күн 
Жоғарғы Кеңесте қарап, 5-мамыр күні қабылдадық. Одан 
кейін Президент маған бұл еңбегім үшін «Қырғызстанға 
еңбегі сіңген заңгер» деген атақ берді. Сосын генерал-
майор шенін алдым. Бұл күнде Қырғызстандағы тұңғыш 
әрі жалғыз қазақ генерал-майормын десем де болады.
-  заң саласындағы қызметіңіз бен қабылданған 
ұсыныстарыңыз жайлы да айта отырсаңыз.
-  Қырғызстанның  Жоғарғы  арбитраждық  сотын, 
қазір  экономикалық  сот  деп  аталады  соны  басқардым. 
Конституциялық  реформаларға  қатыстым.  2003  жылы 
Конституциялық сараптама комиссиясының мүшесі бол-
дым. Былтырғы Конституциялық жиынға қатыстым. Онда 
альтернативтік жоба жасадым. Барлығы болмаса да менің 
жобамдағы кейбір мәселелер өтті. Мысалы, президентті 6 
жылға бір рет қана сайлау керек деген идеям қабылданды. 
Бұл  туралы  мәселе  «Комсомольская  правда»  газетінде 
жарияланды.  Конституциялық  сотты  жоямыз  деген  де 
мәселе  көтеріліп  еді.  Бірақ,  менің  ұсынысыммен  оны 
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ
Ел игілігі үшін 
еңбек еткен абзал
Серіқұл ҚОСаҚОв, 
Қырғызстан Республикасындағы 
Қазақтар қауымдастығының 
басшысы

59
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ
жоймай, Конституциялық палата деген атпен 
қалдырды.
-  заңгер  ретінде  Қазақстандағы  сот 
жүйесінің  дамуына  көзқарасыңызды 
білсек.
-  Менің  ойымша,  әрбір  мемлекет  сот 
жүйесін  өз  менталитетіне,  өмір  сүру 
тәсіліне  ыңғайлайды.  Мысалы,  Қазақстан 
қазір  Президенттік  республика.  Бұлай 
болғаннан кейін осыған орай қалыптасады. 
Ал,  Қырғызстан  Парламенттік  республика  
болғандықтан  сот  жүйесінің  реформалары 
да соған орайластыра жүргізіледі. Бірақ, сот 
жүйесінде Қазақстанда, Қырғызстанда бол-
сын оңды нәрселер көп. Мысалы, жемқорлық 
мәселесін алайық. Бұл тұрғыда Қазақстанда 
күрес  күшті.  Шендері  мен  қызметтеріне 
қарамай  жемқорлыққа  барғандарды  ұстап 
жатыр.  Жоғарғы  Соттың  алты  судьясына 
қылмыстық іс қозғады. Осының өзі көпшілікке 
сабақ  десек  те  болады  Ал,  Қырғызстанда 
жаңа үкімет келгеннен кейін барлық заңдар 
қайтадан  қаралып  жатыр.  Онда  ауданнан 
Жоғарғы Сотқа дейін санағанда 500-ге жуық 
сот  бар.  Барлығы  қайта  сайланады.  Оның 
ішінде  сайланбайтындары  да  бар.  Біздегі 
Жоғарғы Сот судьялары Парламент арқылы 
сайланады.  Қазақстанның  сот  жүйесіндегі 
реформалар мен іске асып жатқан жұмыстар 
Орта Азия елдерінің қай-қайсысына да үлгі 
деп айта аламын.
- Сізді қазаққа қатысты қандай мәселелер 
ойландырады?
-  Қазақстан  шекарасынан  өткенде  мені 
«шетелдік»,  яғни  басқа  елдің  кісісі  деп 
айтқаны  жаныма  қатты  батты.  Шынын 
айтқанда қатты ренжідім. Себебі, мен қайда 
жүрсем де қазақпын. Өз еліме, мемлекетіме 
аяқ  басып  отырмын.    20  жылдан  бері  шет-
тен келген қазақтарды оралман деуде. Қазақ 
болып өз еліме келсем, осы мемлекетті Ота-
ным десем неге мен басқа елдің кісісі болып 
есептелуім  керек?  Психологиялық  тұрғыда 
сырттағы қазақтар өзінің Отанына келгенде 
ешқандай өзгешелік байқамауы керек. Яғни, 
Қазақстанда олар басқа қазақтармен өздерін 
бірдей  сезінуі  тиіс.  Мысалы,  мен  оралман 
болмай-ақ,  жұмыс  істеуге  келсем  тіркеуге 
тұр  дейді.  Осы  мәселенің,  яғни,  тіркеуге 
тұрудың қазақтарға қатысы болмауы керек. 
Мұнда ешкімім жоқ болса, кім тіркейді мені? 
Өтінішім негізінде құжат берсе жұмысымды 
алаңсыз  істей  беремін.  Не  үшін  мен  басқа 
ұлттармен бірдей болуым керек? Тым болмаса 
өз Отанымда еркін жүруіме болады ғой. 
Еуропа  және  басқа  елдерде  этникалық 

60
жағынан  өз  ұлтына  түрлі  жеңілдіктер 
қарастырылған.  Мысалы,  Францияда  басқа 
мемлекеттерде  тұратын  француздарды 
халықтар  жиынында  депутат  етіп  сайлай-
ды екен. Бізге депутаттығының керегі жоқ, 
бірақ,  әрбір  адам  төлқұжатында  қазақ  бо-
лып жазылып, қазақ тілінде сөйлесе оларға 
жеңілдік жасалғаны жөн. Азаматтықтың өзін 
өзге  ұлттармен  тең  етіп  беруге  болмайды. 
Тіркеуге тұру, т.б. мәселелерді шешпей тұрып 
«қазақтар елге келіңдер?» дегеннен керемет 
нәтиже шықпайды. 
Тағы бір мәселе, сыртта  талантты қазақтар 
көп. Қай саланы алсаңыз да, әнші, биші, ма-
тематик, спортшы, дәрігер т.б. толып жатыр. 
Соларға да жеңілдіктер қарастырылу керек. 
Қазақстанда  білім  алғысы  келетін  немесе 
түрлі  жарыстарға  қатысуды  қалайтын  сту-
денттер мен талантты мектеп оқушыларына 
қаптаған  анықтама  жинаудың  не  қажеті 
бар?  Әкесі  қазақ  болса,  олардың  меселін 
қайтарудың  жөні  жоқ,  қолдан  келгенінше 
жеңілдік жасаса. Олар Қазақстаннан ештеңе 
сұрап отырған жоқ, тек білімдерін жетілдіріп, 
жарыстарға  қатысуға  мүмкіндік  беруді 
сұрайды.  Америка  талантты  балаларын  бе-
керден бекер несие беріп оқытып жатқан жоқ. 
Қарап отырсақ, олар шетте жүрген талантты 
жастарды жинап алып келіп оқытады екен. 
Сөйтіп олардың білім-білігін өздеріне пайда-
ланады. Былтыр Ресейден екі кісі физикадан 
Нобель сыйлығын алды. Ондай таланттылар 
аз емес. Сыртта жүріп көзге түскендерді елге 
жинап,  олардың  білім-білігін  Қазақстанды 
көтеруге пайдаланған абзал. Себебі, ол жақта 
20 жыл оқыған, яғни, дайын мамандар біз үшін 
қашан да тиімді. Осыларды «тіркел, өйт-бүйт» 
демей, мамандығына орай жұмыс берсін. Олай 
дейтінім,  Қазақстан  олардың  білім  алуына 
шығынданған  жоқ.  Тек  алғашқы  төрт-бес 
жылда өз қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік 
жасасын. Мұндай мәселелер көп. Көші-қон 
мәселесі әңгіме болған жердің бәрінде қоямын 
осы жағдайды.  Бірақ, ешкім құлағына ілгісі 
келмейді. 
-  Қырғызстанда  аты  шыққан  қандас-
тары мыз аз емес шығар.
- Ондай азаматтар көп. Мысалы, Жошыба-
ев – академик, медицина ғылымдарының док-
торы. Оның баласы Сыртқы істер министрінің 
орынбасары.  Қырғызстанның  көрнекті 
лингвисі Сартбаев өмірден өтіп кетті. Қытайда 
өткен  олимпиадада  грек-рим  күресінен  екі 
жігіт бірі күміс, бірі қола медаль алды. Бұл 
Қырғызстан тарихында бірінші болып отырған 
жағдай. Осы екі жігіттің жаттықтырушылары 
қазақ  азаматтары.  Қырғызстанда  спорт 
комитетін қазақ басқарды. Бұлардың бәрі өз 
күштерімен биік асуларды алып жүрген бау-
ырларымыз. Қазақ еліне осындай азаматтарды 
тартса жаман болмас еді деп ойлаймын.
- мәдени орталықтың жұмысы қалай 
өрбуде?
-  Бұрын  Қырғызстанда  «Отан»  және 
«Алаш»  деген  екі  орталық  жұмыс  істеді. 
Былтыр  желтоқсанда    бөлінбейік  деп  бір 
орталыққа біріктік. Өйткені, екі орталықтың 
көздеген мүддесі, мақсаты бір. Халқымыздың 
құндылықтарын ұрпағымызға ұлықтау. Қазір 
бұл орталық Қырғызстандағы Қазақтардың 
қауымдастығы  деп  аталады.  Ондағы  халық 
ойласа келе қауымдастыққа төраға етіп мені 
сайлады. Ел сенімін ақтау үшін қолдан кел-
ген  мүмкіндіктің  бәрін  жасап  жатырмыз. 
Қазақстанның Қырғызстандағы елшілігімен 
тығыз  қарым-қатынаста  жұмыс  істейміз. 
Олар  бізге  көп  көмек  береді.  Қырғызстан 
халықтарының Ассамблеясына мүшеміз. Сол 
жерде қазақтардың мәдениетін, салт-дәстүрін, 
ән-жырын,  айтысын,  қолөнерін  насихат-
таймыз.  Тілін  дамытамыз.  Қазақстандағы 
жаңалықтармен бөлісеміз. Мысалы биыл біздің 
мәдени орталықтың 13 мүшесі Шымкент,  Та-
раз қалаларына барып президенттік сайлауға 
байқаушы ретінде қатысты.  Қырғызстандық 
қазақтар Қазақстанда не болып жатқанын өз 
көздерімен көрсе деп ойлап, елшілікке хабар-
ласып  едім,  олар  көмектесті.  Байқаушылар 
Қазақстандағы  Президент  сайлауы  үлкен 
мейрамға айналғанын, Н.Назарбаевты халық 
қолдайтынын айтып келді. 
- Қырғызстандағы дүрбелеңде қазақтар-
дың жай-күйі қалай болды?
-  Қырғызстанда  революция  болғанын 
өздеріңіз  білесіздер.  Өзбек-қырғыз  ара-
сында  да  біраз  келеңсіздіктер  орын  алды. 
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ

61
Жоғарыда айтқанымдай қазақтардың біразы 
Ошта  қоныстанған.  Соларға  арнайы  барып 
жағдайларын  көрдік.  Көмегімізді  беріп 
тұрамыз. Олардың қауіпсіздігін қарап, біраз 
мәселелерді шешіп жатырмыз.
- Жалпы Қырғыз елінде қазақ мектебі 
бар ма, қазақтардың оқу-білім мәселелері 
қалай шешілуде?
- Қырғызстанда қазақ мектебі жоқ. Қазақ 
балалары  көбінесе  орыс  мектептерінде 
оқиды.  Өзіміз  де  жыл  сайын  балаларды  
Қазақстанға  оқытуға  тырысамыз.  Бес-алты 
бала Таразда бюджеттің есебінен білім алып 
жатыр. Ал, қазақ мектебі неге жоқ десеңіз, 
онда  оқитын  балалар  аз.  Балалар  табылса, 
мұғалім  жетіспейді.  Ол  жерде  Қазақстанға 
қарағанда  мұғалімдердің  айлығы  төмен. 
Сондықтан,  бұл  мәселе  қиындау.  Өзіміз 
мәдени орталықтан жексенбілік мектеп ашып, 
қазақ тілін оқытсақ деген ойдамыз. Домбыра 
үйірмесін ашу да жоспарда бар. Қазақстанның 
Білім және ғылым министрлігі қазақ тілінен 
ұйымдастырған олимпиадаға 8 бала қатысып, 
бір қызымыз үшінші орын алды. Бұл біз үшін 
үлкен жетістік. Олай дейтінім, ол қыз қазақ 
тілін өздігінен оқып үйренген. Тек үйінде ғана 
қазақша  сөйлейтінін ескерсек, тілді ұмытпай, 
оның заңдылықтарын үйрену атап айтарлық 
іс. Олимпиадада Қытай, Моңғолия, т.б. шеттен 
келген қазақтар бақ сынасты. 
-мәдени орталық қалай қаржыланды-
рылады?
-Орталыққа үкіметтен қаржы бөлінбейді. 
Ұйымдастыратын шаралар мен жұмыстарға 
өзіміздің кәсіпкер бауырларымыз көмектеседі. 
Яғни,  көптеп-көмектеп  қауымдастық 
жұмысының жандануына бар күш-жігерімізді 
жұмсап  жатырмыз.  Мысалы,  мерекелердің 
бәрі  атаусыз  қалмайды.  Үлкендерге  де, 
балаларға  да  атаулы  мейрамдарда  сый-
сыяпатымызды  көрсетеміз.  Жалпы,  біздегі 
шаралардан  елшіліктер  де  тыс  қалмайды. 
Олар хал-қадірінше өз көмектерін беруде.
-Қазақ жастарына айтарыңыз.
-Бір  атап  айтарлығы,  сыртта  жүрген 
қазақтар  өзінің  қазақ  екенін  ешқашан 
ұмытпайды. Ұмытайын десе де басқа елдер 
сенің  қазақ  екеніңді  ұмыттырмайды.  Ал, 
Қазақстандағылар  ұмытып  кететін  сын-
ды.  Ол  өздеріне  байқалмаса  да  сырт  көзге 
бірден  байқалады.  Сондықтан,  сырттағы 
қазақтардың патриоттық сезімі басым ба деп 
ойлаймын.  Сыртта жүрген қазақ жастарына 
айтарым,  қазақ  екенін  ұмытпаумен  қатар, 
ұлттық  құндылықтарымыздың  дамуына 
әрдайым  атсалыссын.  Қазақ  елінің  өз  От-
андары екенін, оның өсіп-өркендеуіне қайда 
жүрсе де немқұрайдылық танытуға болмай-
тынын естен шығармасын. Ал, қазақстандық 
жастарға айтарым, Құдайдың берген несібесін 
төгіп-шашпай, ел игілігі үшін еңбек ету керек. 
Қазақстанның  байлығы  да,  жері  де  жетеді. 
Соны  сыйлап,  сақтау  қажет.  «Қолда  барда 
алтынның қадірі жоқ» демекші, көп нәрсені 
қадірсіз етуге болмайды. 
- Әңгімеңізге рақмет.
Әңгімелескен,
Түймегүл сМаҒұлқызы
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ

62
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ

63
ҚАЗАҚТЫҢ НАРҚАСҚА ЖІГІТТЕРІ

64
Әңгімені  ел  тарихынан  бастағым  келеді.  Ресейдің  
Алтай  өлкесінде  өмір  кешіп  жатқан  он  мыңға  жуық 
қазақтың бес жүздейі Қазақстанның Павлодар облысымен 
шекаралас  Құлынды  ауданында  орналасқан  (Ресей  елі 
осы жерден басталады). Патшаның отарлау саясатының 
нәтижесінде ХIX ғасырдың соңында жер-су тапшылығын 
көрген  Семей  уезі  қазақтары  (180  отбасы)  шалғынды 
шөбінен «құлын көрінбейтін» Құлынды даласын бетке 
алып,  кең  жайылым,  жайлы  қоныс  іздеп  жылжыған 
екен. Сөйтіп Құлынды даласының бір пұшпағына қоныс 
аударған    Керей  аталатын  қазақ  ауылының  жұрты  сол 
жоғарыдағы  көшкен  елдің  бүгінгі  ұрпақтары,  оның  да  
тарихы  бұл  күнде  бір  ғасырдан  асып  барады.  Кеңес 
кезінде мұндай ауылдар тіпті осы Құлынды ауданының 
өзінде бірнешеу болатын. Олар: Топан, Қоратал, Үлкен 
Керей,  Кіші  Керей,  болмаса,  Златополь,  Сергеевка, 
Ананьевка  деген  орыс  селоларында  да  қазақ  отбасы 
көптеп кездесетін. Ал қазірде содан қалған, таза қазақтар 
қоныстанған сексен үйлі  ауыл, біздің ел – Керей ауылы. 
Тарихи көшке ілесіп, замана желінің әуенімен сан қилы 
уақиғаны бастан өткерсе де, (ақпан, қазан революциялары, 
ұжымдастыру, НЭП, Ұлы отан соғысы, сталиндік жеке 
басқа табыну, тың және тыңайған жерлерді игеру, тоқырау 
жылдары мен қайта құрулар және т.б.) керейліктер – күні 
бүгінге дейін ата-баба дәстүрін, салтын, ең бастысы ана 
тілін қаймағы бұзылмаған қалпында сақтап, сақтап қана 
емес дамытып отырған Ресейдегі «кіші Қазақстан» деп 
атаса да болатындай ел.Керей ауылының бұлай болуының 
негізгі себебі – мектепте оқытуды қазақ тілінде жүргізу 
болып табылады.
Шежіре бойынша ауыл тарихы 1905 жылдан басталса,  
арнайы мектеп үйі 1925 жылы салынып оған ұлдармен 
бірге қыздар да мектепке қабылданады, оқушылар арап 
әріптерімен сауатын ашады. Оқушыларға білім берген 
жергілікті  мұғалімдер  Ілияс  Жанболатов  пен  Мағдан 
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ

жүктеу/скачать 13,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: