Доклады казахской академии образования Ежеквартальный журнал издается с 2008 года

 
42 
Можно  предположить,  что  такой  объект  исследования  как  перевод 
художественного  текста  можно  рассмотреть  на  стыке  переводоведения  и  
психолингвистики. Специфика данного объекта состоит в том, что человек говорящий (и 
человек пишущий) каждое  своё  слово стремится вывести за  пределы  текста.  Соотнести 
своё  слово  со  словами  других,  с  другими  текстами,  с  внеязыковыми  объектами, 
ситуациями, событиями, фактами,  положениями  дел  в  реальном или виртуальном  мире. 
Иными словами, текст как элемент семиосферы (семиосфера понимается как соединение 
объектов,  событий,  фактов  и  оценок,  принятых  в  данной  социальной  формации) 
оказывается соотнесённым с другими её элементами. 
В  отличие  от  человека  говорящего,  находящегося  внутри  «своей»  семиосферы, 
переводчик  попадает  в  пересечение,  по  крайней  мере,  двух  семиосфер:  «своей»  и 
«чужой»,  представленной  подлежащим  переводу  текстом.  Если,  к  тому  же,  учитывать, 
что  исходный  текст  является  индивидуальной  реализацией  (авторской)  модели  мира,  то 
можно  констатировать  тот  факт,  что  переводческая  деятельность  детерминирована,  по 
меньшей мере, двумя семиотическими моделями мира  (картинами мира): национальной 
(этнической) и индивидуальной. 
Итак,  являясь  субъективным  отражением  объективной  реальности,  картина  мира, 
материализуясь  в  семиотическом  оформлении  языковой  системы,  переносит  свою 
двойственную  природу  на  переводческую  деятельность,  ставя  адекватность  перевода  в 
зависимость от факторов, условно подразделяющихся на две группы: 
1) экстралингвистические; 
2) интралингвистические. 
Экстралингвистические факторы трактуются здесь как факторы, влияние которых 
детерминировано внеязыковыми явлениями.  В рамках данного вопроса особое внимание 
можно  уделить  исследованиям Ю.А. Сорокина, согласно которым перевод определяется 
как  форма  существования  семиотического  опыта  одной  лингвокультурной  общности  в 
знаковых  средствах  другой  лингвокультурной  общности,  и  здесь  на  первый  план 
выступает проблема «язык – общество» [2]. 
Для исследования закономерностей переводческой деятельности большой интерес 
представляют  особенности  языка,  прямо  или  косвенно  обусловленные  культурой 
носителей языка. 
Таким  образом,  оптимальность  перевода  обусловлена  не  только  знанием 
алгоритмов «чужой» культуры, но также столкновением ментальных пространств автора 
исходного  текста  (ИТ)  и  его  переводчиков,  то  есть  их  индивидуально  личностных 
особенностей.  В  этой  связи  особое  значение  приобретает  изучение  вектора  «личность 
автора – личность переводчика».
 
Группу  интралингвистических  факторов,  влияющих  на  адекватность  перевода, 
можно  определить,  как  факторы,  влияние  которых  обусловлено  закономерностями 
организации  систем  взаимодействующих  языков.  Как  один  из  доминирующих  факторов 
здесь  может  быть  представлен  текст,  в  рамках  которого  разворачивается  переводческая 
деятельность.  Следует  отметить,  что  принадлежность  данного  фактора  к 
рассматриваемой группе  подчас вызывает определённые  сомнения в силу  тройственной 
природы такого объекта как художественный текст. 
Проблема текста – одна из  центральных проблем переводоведения. Именно текст 
является  предметом  анализа  на  первом  этапе  перевода,  связанном  с  интерпретацией 
оригинала,  и  именно  текст  является  предметом  синтеза  на  его  заключительном  этапе. 
Поэтому эта проблема привлекает к себе пристальное внимание теоретиков перевода. 
В  основе  разрабатываемой  Р.  Штольце  теории  перевода  текста  лежит 
представление о форме текста как о выражении коммуникативной интенции отправителя, 

 
43 
реализуемой  через  посредство  языка.  Анализируя  исходный  текст,  переводчик  ставит 
перед собой вопрос: какую цель преследует отправитель и использует для этого языковые 
средства?  Понимание  текста  основывается  на  осознании  его  целостности.  При  этом 
важно не только сказанное, но и подразумеваемое: не только сказанное ранее, но и просто 
известное, «я» говорящего, его социальный статус, фоновые знания и др.
 
Таким  образом,  процесс  перевода  осуществляется  посредством  ряда 
мыслительных  операций  в  голове  переводчика,  он  недоступен  для  непосредственного 
наблюдения  и  представляет  собой  своеобразный  «черный  ящик».  Однако,  как 
показывают психолингвистические эксперименты, возможно, образно говоря, заглянуть в 
этот ящик, то есть отследить механизм процесса перевода в голове переводчика. 
Посредством  психолингвистических  методов  можно  рассматривать  перевод  как 
процесс  речемыслительной  деятельности,  протекающий  в  сознании  переводчика. 
Перевод  признается  особым  видом  речемыслительной  деятельности,  объединяющим  в 
себе  процесс  понимания  исходного  текста,  целью  которого  является  формирование 
внутренней  смысловой  программы,  и  процесс  создания  нового  текста  на  другом  языке 
путем реализации сформированной смысловой программы.
 
В целом, можно сделать  вывод, что проблема  достижения адекватности перевода 
художественного текста обусловлена сложной природой данного феномена, находящегося 
в  зависимости  от  целого  ряда  факторов  как  интралингвистического,  так  и 
экстралингвистического  характера,  что,  несомненно,  воплощается  в  специфике 
деятельности  переводчика,  осуществляющего  их  необходимую  интеграцию  в  процессе 
разного рода грамматических преобразований. 
 
Список литературы 
1  Сыроваткин  С.Н.  Теория  перевода  в  аспекте  функциональной  лингвосемиотики.  - 
Калининград: Калининградский гос. университет. - 1978. - 84 с. 
2  Сорокин  Ю.А.  Переводоведение:  Статус  переводчика  и  психогерменевтические 
процедуры. – М.: Гнозис, 2003 – 158 с. 
 
Түйін 
Мақалада  аударманың  психологиялық  негіздері  жөнінде  сөз  болады.  Тілдік  айтылымның 
туындау  және  қабылдану  жолдары  туралы,  тілдік  әрекеттің  құрылымы  туралы,  тілдік  қабілеттің 
үлгілері туралы деректерді толықтай аударма теориясына жатқызуға болады. 
Resume 
In  this  article  the  author  touches  upon  the  psychological  basis  of  translation.  The  data  of 
psycholinguistics  about  the  mechanisms  of  the  origin  and  perception  of  the  speech  utterance,  about  the 
structure of the speech influence and about the models of the language capability are quite attached to the 
theory of translation. 
 
 
 
 
 
 
 
ӘОЖ 373.32. (572) 
 
ЛИДЕРЛІК ҚАБІЛЕТТІҢ КӘСІБИ ІС-ӘРЕКЕТТЕ НЕГІЗГІ 
ОРЫН АЛАТЫН МӘСЕЛЕ РЕТІНДЕ ҚАРАЛУЫ 
 
Қ.Қ. ШАЛҒЫНБАЕВА 

 
44 
педагогика ғылымдарының докторы, профессор, 
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті 
А.А. АЛИМБЕКОВА 
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің докторанты 
 
Аннотация 
Мақалада  қазіргі  қоғамның  қай  саласы  болса  да,  бойында  лидерлік  қасиеттері 
қалыптасқан  мамандар  бәсекеге  қабілетті  келетіні  айтылған.  Болашақ  жас  маманның 
кәсіби  іс-әрекеттерінің  табысты  болуының  тиімді  жолы  ретінде  лидерлік  теориясын 
жасаған  алыс  және  жақын  шетел  ғалымдарының  идеялары  сұрыпталған.  Американдық 
әлеуметтік психолог Дуглас Макгрегордің X,Y және Ульяма Оучи Z теорясына сипаттама 
берілген.  Ресей  ғалымы  Б.Д.  Парыгиннің  лидерлік  пен  басшылық  ұғымдарының 
айырмашылығы туралы айтқан идеясына талдау жасалған. 
Түйін сөздер: лидер, лидерлік, көшбасшы, басшылық, бедел, дағды 
Қазір  Қазақстанның  патриот  азаматтарының  мақсаты  инновацияның  негізінде 
қоғамның  құндылықтарын  сақтау,  келешекке  экономикасы  нығайған,  саяси  тұрақты 
мемлекет  орнату.  Президент  Н.  Назарбаев  Қазақстан  халқына  «Қазақстан-2050» 
Стратегиясы:  қалыптасқан  мемлекеттің жаңа  саяси бағыты» атты  Жолдауында еліміздің 
2050  жылға  дейін  негізделген  ережелерін  жан-жақты  баяндап,  7  бағытын  көрсетіп, 
мазмұнын  ашып  берді  [1].  Қазақстанның  бәсекеге  қабілеттілік  рейтингін  51-ші 
позициядан 50-ге көтерілгені туралы Бүкіләлемдік экономикалық форумның (БЭФ)  2013-
2014  жылдарға  арналған  жаһандық  бәсекеге  қабілеттілік  бойынша    есебінде 
жарияланған. Ендігі біздің мақсатымыз - 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған бәсекеге 
қабілетті  30  елінің  қатарына  кіру.  Елбасы  айтқандай,  «Бізде  ол  үшін  мүмкіншілік  те, 
ресурс та, білімді адамдар да, берекелі ұлт та бар» [1]. 
Қай  саладағы  бәсекеге  қабілеттілік  туралы  айтатын  болсақ,  тек  теориялық 
біліммен шектелу жеткіліксіз. Маманға теориялық білімін тәжірибеде қолдана алуы шарт. 
Ал кез келген тәжірибе орнында, яғни ұйымдарда  өзінің білімін іс жүзінде жүзеге асыру, 
қалыптасқан дағдыны қажет етеді. 
Дағды көптеген адамға тән сапалардан тұрады. Олар: ізгілік көзқарас, белсенділік, 
жауапкершілік, шығармашылық, тапқырлық, шыншылдық, ізденімпаздық, талап қоя білу, 
сендіру, үлгі бола білу, т.б. Осы ұғымдардың барлығы қандай бір сөздің мазмұнына кірер 
еді деп ойлансақ, әрине, лидер деген сөзге лайық деген тұжырымға келер едік. 
Қазіргі кезде Қазақстанда да «лидер» ұғымы жиі қолданысқа ие болып, «лидерлік 
қабілетті» қалыптастыру оқу-тәрбие үрдісінің өзекті мәселелерінің біріне айналды десек 
те болады. 
Лидер  мен  лидерлікке  байланысты  көптеген  анықтамалар  кездеседі.  Мысалы: 
Лидер  –  көшбасшы  топ  мүшесі,  ол  топ  үшін  маңызды  жағдайларда  жауапты  шешім 
қабылдау  құқығына  ие  болады  және  топ  оны  мойындайды,  яғни  көшбасшы  топтағы 
бірлескен қызметті ұйымдастыруда және  өзара  қарым-қатынастарды реттеуде басты  рөл 
атқаратын беделді тұлға болып табылады [2]. 
Лидер – топтағы тұлға аралық қатынастар жүйесінде басым болу және бағындыру, 
әсер  ету  және  қолдану  қатынастары.  Лидерлік  –  топтың  мақсаттарына  қысқа  мерзімде 
және тиімді нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік беретін, қоғамда басым болған әлеуметтік 
қатынастарға  негізделетін  кіші  әлеуметтік  топты  ұйымдастыру  және  басқару  үдерісінің 
бірі [3]. 
Лидерлік  –  жеке  тұлғалар  мен  топтардың  күшін  ұйымдардың  мақсаттарына  қол 
жеткізуге бағыттап, оларға ықпал ету қабілеттілігі [2]. 
«Лидер» ұғымы ағылшын тілінен енген термин. Ағылшын тіліндегі «lider»  қазақ 

 
45 
тіліне «басты» деп аударылады. Ал «leadership» сөзі, «басшылық ету» деген мағынаны 
білдіреді  [4].  lider  ұғымы  адамға  бағытталғандықтан,  қазақ  тіліне  «көшбасшы»  деп 
аударылып жүр. Дегенмен лидер мен көшбасшы ұғымының арасында айырмашылық бар  
деген пікірлер кездесіп жүр. 
Көшбасшы  –  көшті  бастаушы,  әрі  басқарушы.  Қазақстанның  Орта  және  Батыс 
өңірлерінде  көшпелі  және  жартылай  көшпелі  мал  шаруашылығына  байланысты  қазақ 
қауымы  жиі-жиі  қоныс  аударып,  көшіп-қонып  өмір  сүрген.  Көшті  «Көшбасшы» 
басқарған. Көшбасшы жермен, су жағдайымен жете таныс болумен қатар, жөн-жосықты 
жақсы  білуі  міндетті  болған.  Себебі,  адамдар  ұзақ  көш  жолдарымен  көшуге  тура  келіп, 
көптеген  елді  мекендерді  басып  өтетіндіктен  көшбасшы  ел  мен  жер  тарихымен, 
жергілікті ру-тайпалардың әдет-ғұрыптарымен жақсы таныс, көпті көрген білімгер болуы 
тиіс.  Көшбасшы  көштің  бағдарын,  уақытын,  тәртібін  ғана  қадағалап  қоймай,  руаралық 
қақтығыстарды  болдырмайтын  тапқыр,  мәмілегер,  бітімгер,  саясаткер  адам  ретінде  көш 
қауіпсіздігін  қамтамасыз  еткен  [5].    Демек,  халық  сұранысын,  талабын,  қажеттілігін, 
қауіпсіздігін  қамтамасыз  ететін  сенімді  адамды  -  көшбасшыны  таңдаған,  ал  лидер 
көпшілікпен таңдалмауы да, тағайындалмауы да мүмкін. Қалай десек те лидерге немесе 
көшбасшыға  адамдарды  соңынан  ерту  үшін  олардың  сенімдеріне  кірудің  маңызы  зор. 
Көпшілікті сөзі мен іс –әрекетне сендіру - бұл  беделдің белгісі. 
Бедел  -  бір  адамның  беделі,  абыройы  арқылы  шиеленісті  шешуге,  елде 
тұрактылық, татулық орнатуға көпшілік мойындаған касиеті [5]. 
Жоғары  құзырет  терең  білім,  ерік-жігер,  жан  қиярлық  және  т.б.  негізделген 
адамның (немесе ұйымның) қоғамдық маңызы [6]. 
Бедел – бірінші кең мағынада жалпы мойындалған бір тұлғаның немесе ұйымның 
білім, тәжірибе, адамгершілік абыройға негізделген қоғамдық өмірлік әртүрлі салаларына 
әсер етуі; дәл мағынада билікті іске асырудың бір үлгісі;
 
екінші  -  бір  немесе  бірнеше  мүмкін  саяси  легитимация  нысандарына  негізделген 
қауымдастықта немесе мемлекетте орнатылған саяси басқару [6].
 
Адамдарды, жұртшылықты, халықты өзіне, сөзіне, сендіру үшін бедел - лидерге де 
көшбасшыға да қажетті іс-әрекет барысында дәлелденетін сапа белгісі. 
Лидер мәселесінің эксперті бүкіл әлемге танымал американдық Джон Максвеллдің 
«Өзіңде  лидерді  тәрбиеле»,  «Лидерлер  командасын  құра»,  «Жеңімпаз  ұстанымы», 
«Табыстан  табысқа  саяхат»    сияқты  24  кітабы  тұлғада  лидерлік  кабілетті 
қалыптастыруға арналған. 
Солардың ішінде  «Лидердің 21 дәлелді заңы»    еңбегінің әрбір тарауында        Д. 
Максвелл  өзінің  және  басқа  адамдардың  өмір  жолындағы  жетістіктері  мен 
сәтсіздіктерінен  мысалдар  келтіріп,  өмірде  осы  заңдарды  қалай  пайдалануға 
болатындығын  көрсете  отырып,  лидерліктің  терең  мәнін  ашқан.  Оның  пікірі  бойынша 
егер кімде-кім адамдарды соңынан ертіп, ұлы лидер немесе басшы болғысы келсе, үйде 
де, шіркеуде де, жұмыста та «Лидердің 21 дәлелді заңын басшылыққа алуы дұрыс шешім 
болып табылады делінген [7]. 
Алайда  психологияда  лидерлік  және  басшылық  феномені  екі  түрлі  құбылыс 
ретінде қарастырылады. Мысалы: Американдық әлеуметтік психолог Дуглас Мак-Грегор 
«Лидерлік  пендеге  тән  қасиет  емес,  бұл  аталған  айнымалылардың  күрделі  қатынасы» 
деген тұжырым айтады. Ол лидерлікті төрт айнымалы анықтайтын белгілі бір әлеуметтік 
қатынас  ретінде  қарастырады.  Мысалы:  лидер  мінездемесі,  оның  ізбасарларының 
(қажеттіліктері,  ұстанымдары  және  т.б.),  ол  жұмыс  істейтін  ұйымның  мінездемесі 
(мақсат-мүдделері, ұйым құрылымы, саяси, экономикалық және әлеуметтік орта [8]. 
Д.  Мак-Грегор  зерттеу  жұмысының  нәтижесінде  қызметкерлер  арасындағы 
лидерліктің X  және Y теорияларын  ұсынды. Бірінші «X» - теориясына сәйкес: 

 
46 
1.  Бастапқы  кезінен  жұмыс  жасағанды  ұнатпайды  және  сәті  түскен  уақытта 
жұмыстан қашады. 
2. Жауапкершіліктен қашады.  Біреудің басшылығымен жүргенді қалайды. 
3. Бәрінің де қорғанышта болғандарын қалайды. 
4.  Олардың  еңбек  етуі  үшін,  басшылық  тарапынан  бақылау,  жазалау,  қорқыту, 
қыспақтау әдістерін қолдану қажет. 
Екінші «Y» теориясына сәйкес: 
1.  Еңбек  –  қалыпты  үрдіс.  Егер  жұмыс  орнында  жағымды  жағдай  жасалса,  онда 
қызметкерлер өздеріне жауапкершілікті алып қана қоймай, тапсырылған жұмысты алуға 
орындауға тырысады. 
2. Егер олар біріктірілген мақсатқа  жұмылдырылса, онда олар өзін-өзі бақылауды 
және өзін-өзі басқаруды қолданады. 
3. Қатыстыру мақсатқа жетумен байланысты, сыйақы қызметі болып табылады. 
4.  Ұйымдастыру  проблемаларын  шешу  кезінде  салыстырмалы  түрде  қиялдаудың, 
даралықтың және шығармашылықтың жоғары деңгейін көрсетуге қабілетті. 
5.  Басым  көпшілігінде  мәселелерді  шығармашылықпен  шешу  қабілеті  бар,  ал 
орташа адамның интеллектуалды мүмкіндігінің бөлшегі ғана қолданылады [8]. 
1981 жылы жапондық менеджер Ульяма Оучи Д. Макгрегордың X и Y теориясын 
персоналдардың  қарым-қатынасын  көрсететін  Z  теориясымен  толықтырғаны  белгілі. 
Жоғарыда 
айтылған 
батыс 
ғалымдарының 
лидерлікке 
байланысты 
зерттеу 
жұмыстарының  барлығы  тәжірибеге  негізделіп  жасалған.  Кез-келген  өндірісте 
шығарылатын өнімнің сапалығы мен одан келетін пайда үшін қызметкерлердің лидерлік 
қабілеттерін пайдалану капиталистік қоғамның саясаты. 
ТМД  елдерінде  осы  уақытқа  дейін  лидерлерді  қалыптастыру  үшін  жағдай 
жасалмаған  және  белгілі  себептермен  оларға  деген  қажеттілік  туындамаған  болатын. 
Соңғы  жылдары  лидерлік  мәселелерге  арналған  ресейлік  ғалымдардың  еңбектері 
жарыққа шыға бастады.   
Солардың  ішінде  Ресейде  әлеуметтік  психологияның  негізін  қалаушы  Б.Д. 
Парыгин лидерліктің және басшылықтың арасындағы төмендегідей айырмашылықтарды 
көрсетеді: 
- лидер негізінен топтағы тұлға аралық  қатынастардың реттелуін жүзеге асырады, 
ал басшы белгілі бір әлеуметтік ұйым ретіндегі топтың ресми қатынастарының реттелуін 
жүзеге асырады; 
-  лидерлік  –  микро  ортаның  бөлігі,  басшылық  –  макро  ортаның  бөлігі,  яғни  ол 
қоғамдық қарым-қатынастардың бүкіл жүйесімен байланыста болады; 
-  лидерлік  кенеттен  пайда  болады,  ал  басшы  тағайындалады,  немесе  сайланады, 
яғни басшыны белгілеу үдерісі мақсатты болып табылады; 
- лидерді (көшбасшыны) белгілеу көбінесе топтың жағдайына байланысты болады, 
ал басшылық ету тұрақты құбылыс; 
- басшы лидердің бойында жоқ белгілі санкцияларға ие болады; 
-  басшы  шешім  қабылдау  процесі  едәуір  қиын  және  міндетті  түрде  осы  топта 
туындаған  түрлі  жағдайлар  мен  ойларға  жанама  түрде  қатысты  болады,  лидер  топтың 
мүдделеріне негізделе отырып, тікелей шешім қабылдап отырады; 
-  лидердің  қызмет  саласы  –  негізінен  кіші  топ,  сол  топтың  лидері  болады, 
басшының  қызмет  ету  саласы  едәуір  кеңдеу,  өйткені  ол  кішігірім  топтың  мүдделерін 
едәуір кең әлеуметтік жүйеде білдіреді [9]. 
Жоғарыда  келтірілген  айырмашылықтардан  «басшылық»  және  «лидерлік» 
ұғымдарының төмендегідей анықтамалар туындайды. 
Басшылық  дегеніміз  −  басшыға  мемлекет  немесе  топ  берген  билік  негізінде 

 
47 
(басшы сайланатын жағдайда) басшы жүзеге асыратын құқықтық ықпал ету үрдісі. 
Басшылық  –  бұл  белгілі  дәрежеде  топтағы  басқару  және  бағыну  рөлдерін  бөлу 
тұрғыдан  қарағанда,  қарым-қатынастардың  әлеуметтік  сипаттамасы.  Басшылық 
құқықтық  қарым-қатынастардың,  әлеуметтік  бақылау  және  әкімшілік  тәжірибенің 
қағидаларына  негізделеді.  Ал  лидерлік  –  бұл  адамдардың  бір-бірін  қабылдау,  сендіру, 
түсіну  негізінде  жүзеге  асырылатын  олардың  бірлескен  өмір  сүру  кезінде  бір  адамның 
басқаларға  психологиялық  әсер  ету  үрдісі  болып  табылады.  Жоғарыда  айтылғандарды 
қорта келе, лидерлердің өзін екіге бөліп қарастыруға болады екен. Бірінші: ашық лидер, 
яғни басшылыққа ұмтылу мақсатында лидерлік сапаларын көрсетуге тырысады. Екінші: 
жабық лидер – бұл басшылыққа сайланғаннан кейін, лидерлік сапалар біліне бастайды. 
Сонымен қатар, жалған лидер және нағыз лидер деп адамгершілік жағынан бөліп 
қарастыруға  да  болады.  Жалпы  қаржы  жүйелері,  білім  беру  жүйелері,  коммерциялық 
ұйымдардың т.с.с. барлығының сапалы өнім беруі қызметкерлер арасындағы лидерлеріне 
байланысты.  Себебі  басқару  қызметін,  осы  сөздің  кең  мағынасында  тек  басшы  емес, 
сонымен  қатар  лидер  де  жүзеге  асыра  алады.  Лидерлік  –  топтың  белгілі  мүшелерінің 
нағыз  психологиялық  сипаттамасы.  Лидерлік  еркін  қарым-қатынас  жасау,  өзара  түсіну 
және бағыну еркіндігі қағидаларына негізделеді.  Қазіргі жағдайда көшбасшылық түрінде 
жүзеге асырылатын адамдарды басқару әлеуметтік тұрғыдан қолайлы және тиімді болып 
табылады. Осы екі рөлді бір адам орындаса, онда күтілетін нәтиженің оңтайлы шешілуі 
сөзсіз, алайда, өкінішке орай, бұл  сирек кездесетін жәйт. 
Қорыта  айтқанда,  жастардың  лидерлік  қабілеттерін  қалыптастыруда,  олардың 
басым  көпшілігінің  ашылмаған  лидерлік  мүмкіндіктерін    дамытуға  бағытталған 
жұмыстардың әдіс-тәсілдерін құрастыру өзекті мәселелердің бірі болып қала бермек. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1  ҚР  Президентінің  «Қазақстан-2050»  стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси 
бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана, 2014 
2 Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психология. – М.: 1998. – 220 с. 
3 Парыгин Б.Д. Социальная психология – М.: 1971. – 235 с. 
4  Орысша-қазақша  түсіндірме  сөздік:  Философия/жалпы  редакциясын  басқарған  э.ғ.д., 
профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. – 146 б. 
5 Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. – А.: Жеті жарғы, 2008. – 124 б. 
6  Орысша-қазақша  түсіндірме  сөздік:  Әлеуметтану  және  саясаттану    Павлодар:  «ЭКО» 
ҒӨФ. 2006. - 569 б. 
7 Максвели Д. 21 неопровержимый закон лидерства. Изд. Попурри. 2006. – 216 с. 
8 Дуглас Мак-Грегор. «Человеческая сторона предприятия» (1960) McGraw-Hill, 2005. – 146 с. 
9 Парыгин Б.Д. Руководство и лидерство. -  Л.: ЛГПИ, 1973- 214 с. 
 
Резюме 
В  любой  отрасли  экономики  современного  общества  требуются  конкурентноспособные  
специалисты,  обладающие  лидеркскими  качествами.    В  данной  статье  рассматриваются  теории 
лидерства. 
 
Resume 
The author of article stater that in the any branch of a modern society there ahould be competent 
specialists. In the article the author considess acictific theories of the acientists of the fas and near-abrvad 
countries on the formation of the leading gualities. 
 
 
 

 
48 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

жүктеу/скачать 4,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: