Досмурзин ержан
жүктеу/скачать 8,45 Mb. Pdf көрінісі
|
| Поп-АРТ — өзінділікті бағыт ретінде XX ғасырдың
70-ж ы лды ң басы н да қ ал ы п тасад ы . Осы кезең д е, көрмелерде, өнердің шығармалары шеруленеді. Бүларда ең күнделікті заттар бейнеленеді. Заттардың бейнелеу- лері, әрқашавда жоғарылықты, көркемділікті, деңгейінде жасалғанына тоқталамыз. Бүнда суретшілер, адамды қоршағанның барлығы өнер бола алады, тек бүларды көре білу керек деген түсінікпен көрсеткісі келеді. Бүл бейнелеулерде, суретшілердің, көпшілікке деген шақы- руының тастағанын анықтаймыз. Бүндай шақыру кез келген авангардылық* өнердің келуіне, сондайлы қ тәнліктілі. Поп-Арттың шеберлері басқа бағыттардың әдістерінде пайдаланады. Мысалы үшін: Сюрреализм* бағытының әдістерін. Поп-Артың ең басқы әдісі, бүл транспозиция* аталады. Бүнда әділеттілікті заттың, жаңа ортаға қойылуының немесе заттарға кенеттілік белгі- 6 Модениеттану л ердің берілуін, м ы салы үш ін (ү л кен өлш ем дегі сосикалар, жүнділі ыдыстар, т.б.). Бүлар заттарға жаңа маңыздылықты береді. Бүны көрермен, тыңдаушы, ашып-танып білуі қажет. Поп-Арт — кездейсоқтылықты ш ыққан жоқ. Поп-Арт өзінің дамуында, жетерлікті, үзақтылы және түрақтылықты тарихына ие болады. Поп- Арт затсыздық өнерге жауап ретінде пайда болып, алғашында өзімен коллаждарды*, — холстың* үстіндегі түрм ы сты қ заттарды ң ко м би нац и ялары н көрсетті. Күнделікті еске елемейтін заттар, бейнелеудің пәні ретінде бола бастайды. Бүларда (темір қоқсығы, шелек- тер, кастрюлдер, туалет заттары, торғайлардың жасанды түрлері, төсек жабдықтары, күлкіліктердің сыртқы беттері, ескі шкафтар, майысқан мәшинелердің нысан- дары, тағы басқа қоқсықтар) орын алады. “ Көркем- ділікті қүнды лы қты , кез-келген затта, тіпті көшеге тасталған қалдырғыларда табуға болады” деп жазады А. Соломон* озінің каталогында. Бүл бағыттың асалықты дамуы және байлықтылы әртүрліктісі, хэпенинг*, флюксус*, “жаңа реализм ” (француздық әртүрліктісі), Соц-Арт (орыстылық әртүр- ліктісі) энвайронмент, нысанның онері, бүл бағытты “авангардизмнің”* біріншілікті үлкен ағымы ретінде, қоғамдылық омірдің болінбейтін қүрамдылығы ретінде, санауға рүхсаггайды. Поп-Артпен қатарлас тағы бір бағыт шығады. Бүл бағыт озінің тәлкектілі Китч* деген аталуын алады. Китч күнделікті омірдегі копш ілікті қүб ы - лыстарды қамтиды. Бүларға бүгінгі күндегі (тым-жарық айқы нды қты сырттарымен ш ығарылған журналдар, жарнамалар, күлкіліктер, кітаптың сыртқы коріністері және т.б.) апарылады. Бір созбен айтқанда, бүларға миллиондаған таралы- мы мен ш ы қ қ а н дан алард ы , онім дерді ап арам ы з. 7 Мәдениеттану Дәстүрлікті кәсіпш ілік шығармалары таралымдауын бастағанда және бір-біріне, егізділер сияқты үқсас бол- ганда, Китч ауыз әдебиеті негізінде пайда болады. Зат- тардың және адамдардың, бүндайлық әдейлікті тым көбейтіліп бейнелеу мәнерлігі, Китчтің ең басқы стиль- ділік белгілері болып келеді. Осылайша біртіндеп, бүгінгі кү н н ің субмәдениеті* қалы птасады . С убмәдениеті сирексіз, дәстүрлікті ауыз әдебиетін итеріп шығара бастайды. Китч — барлық жердегі мәдениеттің дамуындағы заңдылықтарының бүзылуында орын алып, шыға бас тайды. Жыл сайын адамдылық түлғасына, оның қоғам- дылық, саясаттылық және эстетикалық саналығының қалыптасуындағы күштілікгі, салмақтылықты қаруы бола түры п, б ү қар алы қ м әдениеттің феномені* — бур- жуазиялық* қоғамының рухани өміріне үлкен әсерлігін көрсетеді. Өнер саласында Бүқаралық мәдениет (бау- б а қ ш а л ы қ ром ан дарда, п ар ы қ сы зд ы қ ки н оларда, шлягерлерде)* көрінеді. Аталған көріністер, бүгінгі күні, әсіресе үлкен қалалардың киноэкрандарында, теледи- дарларында, эстрадалық қоюларында, демалыс орын- дарында, үстемділіктісіне ие болады. Бүл шығарулар- дың, жасалулардың негізінде, қаттылық, зорлықтылық, секс, қылмыстық-қылмыстар орын алады. Еуропалық, Батыс Еуропалық бүқаралық мәдениеті, біздің елдерге де келді. Батысты, Батыс Еуропада бүқаралық мәде- ниеттің “ж алпы адам затты лы қ” мінезі туралы коне аңызы, кең таратылып-танымалылықтыны көздейді. Сонымен қатар бүл жағын “Техникалық ғасырдың” туындысы ретінде, адамзат мәдениетінің дамуындағы зандылықты кезеңі деп санайды. Техникалық қүралдар, ж аманш ылықты-зүлымдықты әкеледі деген ой, бүл аңқаулықтық-алданыштық. 8 Мәдениеттану Батыста, ғылыми-техникалық жетістігі, адамдардың өміріне көпшілікті мәшинелерді әкелуімен, өндірістік жүмыстарды, операцияларды жеңілдетіп-қарапайым- дылықтандыруымен бірге, буржуазиялық қоғамындағы еңбекшілердің тәртібімен, жағдайларының өзгеруіне де әкелді. Ж аңа қүры лы м ны ң тең ортасына енді адам түлғасы емес, бет-көріністілі автомат орналасты. Осындай жағдайлық, даралықтық дағдарыстың негізі ретінде болы п, б ү қ ар ал ы қ м әд ен и еттің дам уы на, жақсылықты жағдай-негіз туғызады. Бүқаралық мәде- ниеттің көмегімен, түлғаны сүзгілеу нәтижесіндегі пайда болған ойлы-шүңқыр‘“вакуум” енді шексіз толтырылады. Батыс социологтарының* айтуларындағы, экономикалық қүры лы мы ны ң, саясаттылық ж үйесінің, бүқаралы қ мәдениетінің мазмүнымен нысанында шешімділікті мағыналығының жоқтығы, ақиқатқа сәйкестелмейді. Китч тек қана, былайша “Буржуазиялық” қоғамның, м ен ш ік т іл і, ү тар л ы қты қ ү қ ы ғы е м естіл ігі, бізге түсініктілі. Бүқаралық мәдениетінде өзінің кең таралуына ие болған, әсіресе Батыста, Батыс Еуропада, бүл Поп- жүктеу/скачать 8,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|