Досмурзин ержан

Модениеттану
л ердің берілуін, м ы салы үш ін (ү л кен өлш ем дегі 
сосикалар, жүнділі ыдыстар, т.б.). Бүлар заттарға жаңа 
маңыздылықты береді. Бүны көрермен, тыңдаушы, 
ашып-танып білуі қажет. Поп-Арт — кездейсоқтылықты 
ш ыққан жоқ. Поп-Арт өзінің дамуында, жетерлікті, 
үзақтылы және түрақтылықты тарихына ие болады. Поп- 
Арт затсыздық өнерге жауап ретінде пайда болып, 
алғашында өзімен коллаждарды*, — холстың* үстіндегі 
түрм ы сты қ заттарды ң ко м би нац и ялары н көрсетті. 
Күнделікті еске елемейтін заттар, бейнелеудің пәні 
ретінде бола бастайды. Бүларда (темір қоқсығы, шелек- 
тер, кастрюлдер, туалет заттары, торғайлардың жасанды 
түрлері, төсек жабдықтары, күлкіліктердің сыртқы 
беттері, ескі шкафтар, майысқан мәшинелердің нысан- 
дары, тағы басқа қоқсықтар) орын алады. “ Көркем- 
ділікті қүнды лы қты , кез-келген затта, тіпті көшеге 
тасталған қалдырғыларда табуға болады” деп жазады
А. Соломон* озінің каталогында.
Бүл бағыттың асалықты дамуы және байлықтылы 
әртүрліктісі, хэпенинг*, флюксус*, “жаңа реализм ” 
(француздық әртүрліктісі), Соц-Арт (орыстылық әртүр- 
ліктісі) энвайронмент, нысанның онері, бүл бағытты 
“авангардизмнің”* біріншілікті үлкен ағымы ретінде, 
қоғамдылық омірдің болінбейтін қүрамдылығы ретінде, 
санауға рүхсаггайды. Поп-Артпен қатарлас тағы бір бағыт 
шығады. Бүл бағыт озінің тәлкектілі Китч* деген аталуын 
алады. Китч күнделікті омірдегі копш ілікті қүб ы - 
лыстарды қамтиды. Бүларға бүгінгі күндегі (тым-жарық 
айқы нды қты сырттарымен ш ығарылған журналдар, 
жарнамалар, күлкіліктер, кітаптың сыртқы коріністері 
және т.б.) апарылады.
Бір созбен айтқанда, бүларға миллиондаған таралы- 
мы мен ш ы қ қ а н дан алард ы , онім дерді ап арам ы з.
7

Мәдениеттану
Дәстүрлікті кәсіпш ілік шығармалары таралымдауын 
бастағанда және бір-біріне, егізділер сияқты үқсас бол- 
ганда, Китч ауыз әдебиеті негізінде пайда болады. Зат- 
тардың және адамдардың, бүндайлық әдейлікті тым 
көбейтіліп бейнелеу мәнерлігі, Китчтің ең басқы стиль- 
ділік белгілері болып келеді. Осылайша біртіндеп, бүгінгі 
кү н н ің субмәдениеті* қалы птасады . С убмәдениеті 
сирексіз, дәстүрлікті ауыз әдебиетін итеріп шығара 
бастайды.
Китч — барлық жердегі мәдениеттің дамуындағы 
заңдылықтарының бүзылуында орын алып, шыға бас­
тайды. Жыл сайын адамдылық түлғасына, оның қоғам- 
дылық, саясаттылық және эстетикалық саналығының 
қалыптасуындағы күштілікгі, салмақтылықты қаруы бола 
түры п, б ү қар алы қ м әдениеттің феномені* — бур- 
жуазиялық* қоғамының рухани өміріне үлкен әсерлігін 
көрсетеді. Өнер саласында Бүқаралық мәдениет (бау- 
б а қ ш а л ы қ ром ан дарда, п ар ы қ сы зд ы қ ки н оларда, 
шлягерлерде)* көрінеді. Аталған көріністер, бүгінгі күні, 
әсіресе үлкен қалалардың киноэкрандарында, теледи- 
дарларында, эстрадалық қоюларында, демалыс орын- 
дарында, үстемділіктісіне ие болады. Бүл шығарулар- 
дың, жасалулардың негізінде, қаттылық, зорлықтылық, 
секс, қылмыстық-қылмыстар орын алады. Еуропалық, 
Батыс Еуропалық бүқаралық мәдениеті, біздің елдерге 
де келді. Батысты, Батыс Еуропада бүқаралық мәде- 
ниеттің “ж алпы адам затты лы қ” мінезі туралы коне 
аңызы, кең таратылып-танымалылықтыны көздейді. 
Сонымен қатар бүл жағын “Техникалық ғасырдың” 
туындысы ретінде, адамзат мәдениетінің дамуындағы 
зандылықты кезеңі деп санайды. Техникалық қүралдар, 
ж аманш ылықты-зүлымдықты әкеледі деген ой, бүл 
аңқаулықтық-алданыштық.
8

Мәдениеттану
Батыста, ғылыми-техникалық жетістігі, адамдардың 
өміріне көпшілікті мәшинелерді әкелуімен, өндірістік 
жүмыстарды, операцияларды жеңілдетіп-қарапайым- 
дылықтандыруымен бірге, буржуазиялық қоғамындағы 
еңбекшілердің тәртібімен, жағдайларының өзгеруіне де 
әкелді. Ж аңа қүры лы м ны ң тең ортасына енді адам 
түлғасы емес, бет-көріністілі автомат орналасты.
Осындай жағдайлық, даралықтық дағдарыстың негізі 
ретінде болы п, б ү қ ар ал ы қ м әд ен и еттің дам уы на, 
жақсылықты жағдай-негіз туғызады. Бүқаралық мәде- 
ниеттің көмегімен, түлғаны сүзгілеу нәтижесіндегі пайда 
болған ойлы-шүңқыр‘“вакуум” енді шексіз толтырылады. 
Батыс социологтарының* айтуларындағы, экономикалық 
қүры лы мы ны ң, саясаттылық ж үйесінің, бүқаралы қ 
мәдениетінің мазмүнымен нысанында шешімділікті 
мағыналығының жоқтығы, ақиқатқа сәйкестелмейді. 
Китч тек қана, былайша “Буржуазиялық” қоғамның, 
м ен ш ік т іл і, ү тар л ы қты қ ү қ ы ғы е м естіл ігі, бізге 
түсініктілі. Бүқаралық мәдениетінде өзінің кең таралуына 
ие болған, әсіресе Батыста, Батыс Еуропада, бүл Поп- 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: