Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет49/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   133
Табу - мянасы чятин анлашылан полинезийа сюзцдцр. З.Фрейд «мцгяддяс 
щяйяъан» шяклиндя шярщ едир. Азярбайъанлылар табуйа «йасаг» дейирляр. 

Анимизм – латын сюзцдцр, anиma – рущ, ъан демякдир. Рущларын мювъудлуьуна 
инам мянасында ишлянир. Елми термин кими етнографийада илк дяфя инэилис алими 
Э.Б.Тайлор (1871) тяряфиндян ишлянмишдир.


Бярпа, эенезис 
98 
сяввцрлярин ясасында дуран еля бир инкишаф мярщялясидир ки
бцтцн варлыгларда рущун мювъудлуьуна инаныша ясасланыр. 
Анимизмин илк елми тящлилини верян Е.Тейлор тялим кими 
эютцряндя онун нязяри ясасында ики ещкамын дурдуьуну 
вурьулайырды: биринъидя рущ варлыьын мящвиндян, даща 
доьрусу, дашыдыьы ъисмин юлцмцндян сонра да мадди щяйат-
да фяалиййятини давам етдирир, икинъидя ися бядяндян айрылыб 
эерчяк дцнйаны тярк едир вя илащи алямин йцксяклийиня гал-
хыр. «Ибтидаи мядяниййят» (1871) ясяринин мцяллифинин эял-
дийи гянаят бундан ибарятдир ки, «анимизм бцтцн инкишафы 
иля рущларын танрылар тяряфиндян идарячилийиня ясасланан 
инанъдыр, тяърцбяйя кечяряк инсанлары эерчяк ибадятя сювг 
едир» [306, 212]. Анимизмдя тябият гцввяляри, биткиляр, бир 
чох ъансыз предметляр, щейванлар шцурлу башланьыъа малик 
щесаб едилир вя фювгялтябии хцсусиййятлярин иърачыларына чев-
рилир.
Тотемизмдя дя анимизмин цнсцрляри юзцнц эюстярир. 
Фярг ондадыр ки, тотемизмдя бир груп инсанын тясяввцрцндя 
йалныз тотем сечилян щейван, йахуд биткинин гейри-ади 
эцъцнцн варлыьына, шцурлулуьуна, тябиятдяки бцтцн щадися-
ляри идаря етмяйя гадирлийиня инам олдуьу щалда, ани-
мизмдя щямин яламятляр бцтцн мадди варлыглара вя тябият 
щадисяляриня шамил едилир. Бязи тядгигатчылар беля щесаб 
едирляр ки, анимизм тотемизмля ейни заманда, йа да ондан 
яввял мейдана эялмишдир. Лакин тотемизмдяки идейа (инса-
нын щейвандан вя биткидян доьулмасы) примитивдир вя тясир 
даиряси чох мящдуддур. Тотем юз «иъмасындан» кянарда 
«эцъцнц» вя тясирини тамам итириб адиляшир. Анимизмин ися 
системи цмумидир, ящатя даиряси эенишдир, идейасы даща ясас-
лы вя асан дярколунандыр. Она эюря дя тясирини эениш кцтля-
ляря эюстярмяйя гадирдир. Тябиидир ки, бу ики тясяввцр фор-
масынын щансынын даща илкин мейдана эялмясинин принсипал 
ящямиййяти йохдур. Чцнки щяр икиси сонракы – нисбятян 
мцряккяб тясяввцр системляринин йаранмасында бюйцк рол 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет