Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет46/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
93 
Гор вя Газанын кимлийини цзя чыхармаг мцмкцн олма-
мышдыр.
Мифля тарихин баьлылыьынын башга аспектляриня дя нязяр 
салаг. Улуларымызын якинчилик, овчулуг пешяляриня йийя-
лянмяйя башладыьы дюврля баьлы кечирилян айинлярин, адят-
янянялярин мифоложи эюрцшлярдя изляр бурахдыьыны эюрмя-
мяк мцмкцн дейил. Беля ки, чох яски чаьларда йурдумуз-
да беля бир ритуал мювъуд иди: боллуг йарансын, гураглыг ара-
дан эютцрцлсцн дейя гызлары чайын мянбяйиня гурбан верир-
диляр. Бу ритуал якиндян габаг йериня йетирилир вя эуйа бит-
кинин тез йетишмясиня йардым едирди. Азярбайъан мифоложи 
эюрцшляринин епик яняняйя кечмиш галыгларында щямин ритуа-
лын яксиня раст эялирик. «Мяликмяммяд» наьылында гящря-
ман еля бир юлкяйя эедиб чыхыр ки, орада бир яждаща чайын 
гаршысыны кясиб шящяри сусуз гоймушду. Адамлар яждащайа 
эцндя бир гыз верирдиляр. Йалныз бу щалда яждаща ъамаата 
бир аз су бурахырды. Мяликмяммяд бир нюв йухарыдакы риту-
алын яксиня щярякят едир. Суйа, даща доьрусу, яждащайа 
гурбан верилян шащ гызыны хилас едир, яждащаны юлдцрцр. 
Аьзындан од пцскцрян яждаща мифик анламда гураглыьы 
символлашдырыр. Яски инанышларда тябият танрыларындан биридир. 
Она гурбанлар кясмякля улу яъдад йаьыш-су ялдя етдийини 
санырды. Ялбяття, йухарыда бящс ачдыьымыз ритуалын щаким 
мювгедя олдуьу дюврдя гызы хилас етмяк тяшяббцсцня 
дцшян щяр кяс ъамаат тяряфиндян дашгалаг едилярди. Чцнки 
юз щярякяти иля мящсул боллуьунун гаршысыны алмыш зянн еди-
лярди. О заман чайа гурбан верилмяк шяряф иши иди. Гызлар 
юзляри бу ишя кюнцллц эедирдиляр. Наьылдакы яждаща епизо-
дунда ъямиййятин сосиал институтларындан биринин мифик об-
разларла дягиг тясвири верилмишдир вя Азярбайъан халгынын 
щямин сосиал институту щансы чаьда кечирмяси археоложи га-
зынтыларла чохдан тарихя бяллидир. Мящз бу мянада да мифляр 
тарихля йол йолдашлыьы етмишляр. 


Бярпа, эенезис 
94 
Беляликля, уйдурма тясвирлярин чохлуьуна бахмайараг, 
мифолоэийа дахили характери иля реалист истигамятя даща чох 
мейллидир. Бу, гейри-ади эюрцнян елементлярин эерчякликля 
цст-цстя дцшмяси иля изащ олуна биляр. Гейд едяк ки, мифляр-
дя юзцня эениш йер тапан фантастика да яксяр щалларда реалист 
мащиййятдя олур. Онларда нязяря чарпан мюъцзялилик, ма-
гиклик беля реаллыгдан кянарда дейил, долайылыьын, гейри-
адилийин дя кюкляри эерчякликля баьлыдыр. Башга сюзля, щяр 
бир фантастик елемент реал варлыьын ясасында йараныр, 
эерчяклийин тяфяккцрдя прообразына чеврилир. Она эюря дя 
мифолоэийада фантастик варлыгларын йашайыш тярзи ади инсанла-
рын мяишятиндян фярглянмир: дивляр дя ев ишляри иля мяшьул 
олурлар, одун йарырлар, хюряк биширирляр, эюзял гызлары 
хошлайырлар; Симург гушлары ня гядяр бюйцк гцдрятя малик 
олсалар да балаларыны горумагда, йемяк топламагда аъиз-
дирляр; пяри гызлар ися ешгя дцшцр, севиб-севилирляр - бир сюзля
бцтцн сакраллыглар щансы ъящятиляся инсанла йахынлашдырылыр. 
Демяли, мифоложи модел вя системлярдя реаллыьын ясас эю-
стяриъиляриндян бири одур ки, фантастик, фювгялтябии алям ня 
гядяр гейри-ади тясвир олунса да, инсанлара хас хцсусиййят-
лярля бичимлянир.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет