Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет59/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
115 
айры танрыларын адына баьланырды. Вя щяр бир танрынын ил силси-
лясинин юзц дя фясилляря, айлара, щяфтяляря, эцнляря 
бюлцнцрдц, онларын да щяр биринин юз щамиси олурду, буна 
уйьун олараг заман щиссяляринин характери дя дяйишир, бир 
эцн йаьыш йаьыр, бир эцн бярк исти кечир, бир эцн дя эцълц 
кцлякляр ясирди. Гыш айлары сойуг, йай айлары ися исти олурду. 
Бу мифик инамын изляри Авропа халгларынын, еляъя дя тцркля-
рин мяъази данышыьында горунуб сахланмышдыр. Азярбайъан 
аталар сюзцндя беля ифадялярля растлашырыг: «Март чыхды, дярд 
чыхды», «Мартын щамысы, апрелин йарысы», «Чилля атыны 
дюрднала чапыр», «Беш эцнцм гара, хош эцнцм пара» вя с. 
Бир мярасим няьмясиндя айларын цчц инсанлара дцшмян, 
цчц ъяннят баьы кими бярякятли, цчц асыб-кясян, вуруб-
даьыдан, цчц дя йыьыб-апаран иди. Эюрцндцйц кими, тякъя 
заманын бюйцк дюврц (ил) дейил, кичик щиссяляри дя (ай, 
щяфтя, эцн, саат) характеръя фяргли (хош, йа да бяд) тя-
сяввцря эятирилирди. Щятта бир эцнцн саатлары да ейни дейил
бири бцтцн башланьыълар цчцн уьурлу, диэяри ися яксиня, 
фялакятли, тящлцкяли сайылырды. Беля вахтларда инсанлар щеч бир 
гярар гябул етмирдиляр. Заман бюлэцсцня олан бу мцнаси-
бят, демяк олар ки, бцтцн халгларда юзцнц эюстярмишдир. 
Шяргдя б. е. я. II йцзилликдя, Авропада ися йахын тарихдя – 
XVI ясрдян башлайараг заман бюлэцляринин характериня 
щяср олунан тягвимляр тяртиб едилмиш, орада уьурлу, уьурсуз 
эцнляр эюстярилмишдир. 
Заманын кейфиййятя малик анылмасы онун дюврлцйц ба-
рядя илкин тясяввцрлярля сых баьлыдыр. Дцнйанын мцасир 
эерчяк мянзярясинин яксиня олараг мифоложи тяфяккцрдя 
заманын эедяр-эялмязлийи тясдиглянир. Дцняни, ютян щяр бир 
аны гайтармаьын мцмкцнсцзлцйц заманын даим иряли ад-
дымладыьы идейасыны ортайа атыр. Бир чох халгларын гядим 
эюрцшляриндя эюстярилир ки, дцнйанын вя бяшяриййятин тарихи 
инкишафынын истигамяти щадисялярин сонсуз ардыъыллыьы иля 
мцяййянляшмир, даирявилийи, гапалы чеврянин там мцстягил 


Бярпа, эенезис 
116 
характери иля нязяря чарпыр: щансыса заман кясийиндя Аллащ 
тяряфиндян битмиш сайылан ня вардыса, щамысы арадан 
эютцрцлцр, щяр шей тязядян доьулуб фяалиййят эюстярир, вар-
лыглар, щадисяляр тякрарланыр, юзц дя яввял неъя мювъуд иди-
ся, о шякилдя. Илкин дювранлар – нювбя иля дювретмя консеп-
сийасы тякъя мифоложи системлярдя юзцня йер тапмырды, щям 
дя ибтидаи фялсяфядя (мясялян, мидийа, мисир, йунан) гябул 
едилир вя бцтцн щалларда мифоложи ирсля сых баьлылыьы горунуб 
сахланылырды. В.В.Йевсйуков заман, мякан вя кямиййят 
мяфщумларынын мифоложи дяркинин сябяблярини эюстярмиш, 
заманын дюврцлцйц щаггында эюрцшцн есхатолоэийада – 
дцнйанын сону щаггында дини тялимдя даща эениш вцсят алыб 
йайылмаг имканы ялдя етдийини вурьуламышдыр. Христиан ми-
фолоэийасында Хачын икинъи эялиши иля дцнйанын сону ча-
таъаьы гянаяти иряли сцрцлцр [192, 117-118]. «Дирилмя»нин 
ардынъа щаггы тапдайанлара гаршы дящшятли мящкямя гуру-
лаъаг, эцнащкарлара гяддаръасына диван тутулаъаг. Йер цзц 
писликлярдян тямизлянмякля Аллащын ябяди щюкмранлыьы тя-
мин олунаъаг. Бу, ахирят эцнц – щагг-щесаб юдямя заманы 
кими исламда да юзцня хцсуси йер тапмышдыр. Заманын цч 
пилляли дюврцлцйц даиряляр шяклиндя эюстярилир. Авропа вя 
рус тядгигатчылары христиан мифолоэийасына истинадян беля гя-
наят иряли сцрцрляр ки, «Библийа»дакы «мцгяддяс ящвалат»да 
дцнйанын йараныб юмцр сцрдцйц заман бцтювлцкдя цч та-
мамланмыш даиряни хатырладыр: 
Биринъи даиря: дцнйанын йаранмасы вя илк инсанларын 
мейдана эялмяси иля башланыр. Адямля Щявванын ъяннятдя 
йашамалары, эцнаща батмагла орадан говулмалары вя Йер 
цзцндя мяскунлашыб нясил тюрятмяляри иля чевря ъызылыр. Ин-
санлыьын сонракы позьунлашмасы, азьынлыьы Йарадыъынын 
гязяби иля гаршыланыб Дцнйа туфаны иля нятиъялянир. Эц-
нащкарларын мящви иля даирянин радиусу башланьыъ нюгтясиня 
чатыб гапаныр. 
Икинъи даиря: мюмин Нущ (Нущ щаггында миф Азяр-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет