Бярпа, эенезис
122
шан дцнйада юзцнц камилляшдиря-камилляшдиря Йарадыъынын
йанында йерини тутмаьа чалышыр.
Она эюря дя заманын дювр-
ляшмяси анъаг бцтюв бир дцнйанын ичярисиндя башгалашан
кичик чевряляр шяклиндя тясяввцря эятирилмялидир. Улу
яъдадларымызын (гамларын) тясяввцрцндяки заман ардыъыл-
лыьына ясасян дцнйанын мифик заман структуру ашаьыдакы
шякилдя гурулур
(Схемя бах).
Схемдя мифоложи эюрцшляря уйьун олараг даирялярин цчц
дя ейни нюгтядя башланыр вя о
нюгтядя дя сона чатыр. Бу,
онлары бир-бири иля ялагяляндирян ясас вя мцщцм амилдир ки,
заман мярщяляляринин (даиряляринин) дцнйадан кянара
чыхмасына имкан вермир. Дюврляшмяляр щаггындакы тя-
сяввцрляри христианларын Шяргдян игтибас етдикляри шцбщясиз-
дир.
Инкишаф етмиш гядим имядяниййятлярин бязиляриндя за-
ман бюлэцсц щямин тясяввцрляря сюйкянир. Мясялян,
щиндлилярин дюрдмярщяляли заман бюлэцсц «Авеста»
эюрцшляриня уйьунлашдырылараг сонсуз эюстярилир:
биринъи,
варлыгларын мейдана эялмя дюврц;
икинъи, анъаг ишыьын, уьу-
рун, боллуьун, хейирин мювъудлуьуну шяртляндирян гызыл
дювр;
цчцнъц, Шярин щюкмранлыьы яля алмасыйла фялакятлярин,
мцщарибялярин башладыьы - мцбаризяляр дюврц вя
дюрдцнъц,
Хейирин Шяр цзяриндя гялябясиндян сонракы ямин-аманлыг
дюврц,
йяни илкин замана гайыдыш
∗
.
Бир мясяля диггяти ъялб едир ки, бюйцк вя кичик заман
бюлэцляринин щамысынын сакраллашмасында инсан вя онун та-
лейи юн планда дурур.
Зороастризм тялиминя эюря, каинатын
мювъудлуьу ики якс гцввянин хейирля шярин – Ащур-Мязд
вя Анщро-Манйунун даим гаршыдурмасы ясасында
мцяййянляшир – бу сябябдян эеъя эцндцзля,
сойуг исти иля,
щяйат юлцмля явязлянир. Дцнйанын йаранмасы чох бюйцк
∗
Щиндлилярдя заман цч мярщялядян ибарятдир: а) чичяклянмя вя уьурларла мцша-
ийят олунан гызыл дювр, б) щяр шейин хараблашмаьа башладыьы дювр вя в) мящв
олма дюврц.