Ежегодной научно-практической конференции студентов и магистрантов
жүктеу/скачать 6,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Цель социолингвистического исследования
- Бадагулова Г.М., к.ф.н., доцент
Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Елбасы Жолдауы: «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өнім, рефоралар, даму» Астана, 30 қараша 2015 жыл. 274 «Тұран»
университет Аңдатпа Аударма - танымдық рухани алмасуы нәтижесінде мәдениет пен өркениеттің дамуына, адам баласының эстетикалық көркемдікке қол жеткізуіне, санасының өсуіне, дүниетанымының кеңеюіне апаратын жол [1].
Перевод - это когнитивное и духовное развитие человеческого разума, результаты которого могут использоваться для обмена культуры и цивилизации, а также для достижения роста эстетической красоты, что приводит к расширению мировоззрения. Аударматанушы К.Юсупов: «Аударма үш бірдей маңызды міндет атқарады; біріншіден, ұлттық мәдениеттің өзінің қайталанбас төлтума тұрпатын сырт елдерге танытады; екіншіден, сыртқы мәдениеттің құндылықтарын жеткізу арқылы жасаң мәдениеттерді жаңғыртып,тың-тыныс береді; үшіншіден, осы елдер тілдерінің сырттан келген жаңа ұғымдар мен түсініктерді бейнелеуге бейім сөздерін іздестіруге,саралауға бейімді етіп тілді жаңартып,жасандырады» [2]. Бір тілден екінші бір тілге поэзиялық және прозалық шығармалар,публицистикалық мақалалар, ғылыми әдебиеттер, ресми-іс қағаздар, саяси және қоғам қайраткерлерінің,шешендердің сөйлеген сөздері,кинофильмдер аударманың қызметінің көмегімен аударылады. Әр түрлі тілде сөйлейтін адамдар тіл табысу үшін де аудармашының көмегіне жүгінеді.[1] Көркем аударманың кейбір мәселелеріне тоқталсақ.Көркем әдебиет тілінің өзіне тән ерекшеліктері бар. Онда өмірдің әр алуан жақтары образды тілмен суреттеледі. Мысалы: «Сұлулық пен өнерді бір адамға тарту етуі Тәңірдің мыңнан бір жанға ғана тартар сыйы екені – ол кезде менің үш ұйықтасам түсіме кірмейтін түсінік» [3,143]. Осы сияқты көркем шығармаларды аудару үшін көркем аударма саласына жүгінеміз. Мұндағы көркем аударма дегеніміз не? Аудармашылардың өздері де «көркем аударма» ұғымына нақты анықтама беруге қиналады. Кейбір әдебиетшілер «аударма - түпнұсқаға негізделіп, түпнұсқаның басқа тілдегі көшірмесі» деген пікір айтады. Басқаша айтқанда, аударма түпнұсқаға толық сәйкес болуы керек. Бұл арада «сәйкестік» деген ұғымға тоқталамыз. Егер бір шығарма екі түрлі тілде, екі түрлі тарихи- мәдени жағдайда өмір сүрсе онда «сәйкестік» шартты түрде ғана болмақ. Осындай тұжырымды белгілі армян сыншысы Левон Мкртчян: «Если одно и тоже произведение существует на двух разных языках, в контексте разных культур, то о полном соответствии можно говорить лишь в определенном смысле. Даже наиточнейший перевод не может во всем совпадать с оригиналом, быть абсолютно точным. Перевод не должен полностью повторять оригинал, исскуству противопоказаны повторения» [1]. Бұл жерде аудармашыға қиындық тудыратын лингвистикалық ерекшелік емес, түпнұсқаның көркемдік жағын дұрыс жеткізу болып табылады. Яғни, аудармашы туындының образдық әлемін, автордың идеясын,позициясын және стилін нақты, дәл көрсете білуі керек [1]. Көркем әдебиет шығармаларында сөздердің басқа бір мағыналары ашылып, олар жаңаша өмір сүре бастайды. Гогольдің «Өлі жандарынан» бір үзінді келтірейік. Автор онда «Тоненькие служат больше по особенным поручениям, или только числятся и виляют туда и сюда; их существование как то слишком легко, воздушно и совсем ненадежно», - деп жазған. Енді осы сөз шумағында «легко» дегенді жеңіл, «воздушно» дегенді ауа, «ненадежный» дегенді сенімсіз деп, тура сол ұғымда аударуға бола ма? Әрине жоқ, өйткені «жеңіл» де, «ауа» мен «сенімсіз» де өздерінің тура мағынасынан айырылып, «жеңіл-желпі», «дәйексіз», «тианақсыз» деген сияқты мүлдем басқаша ұғым беретін,астарлы сөздерге айналып кетті. Демек, аудармашы жоғарыдағы Гоголь сөздерін қазақ тіліне дұрыс аудару үшін олардың астарлы сөзге айналғандағы жаңа ұғымдарын түсінуі керек [4, 22]. Мысалы:«Широкая степь, покрытая густой травой и множеством разных цветов» деген географиялық оқу құралдарында кездесе беретін сөздерді алсақ. Бұл сөйлемде астарлы сөз, бейнелі сөз дегендер мүлдем жоқ, сөздердің бәрі де өздерінің белгілі ұғымын жоғалтпай, «широкая степь» - «кең дала», «густая трава» - «қалың шөп», «разные цветы» - «әртүрлі гүлдер» деген мағынасындағы өз қалпында тұр. Сондықтан бұл сөздерді қазақ тіліне аудару қиын емес. Бірақ көркем әдебиетте табиғаттың мұндай көріністері әсерлі суреттеледі. Гоголь өзінің «Тарас Бульбасында» осы көріністі: «Вся поверхность земли представлялся зелено-золотым океаном, по которому брызнулы миллионы разных цветов» деп суреттейді. Образды теңеулер арқылы Гоголь жоғарыда айтылған «қалың шөпті кең даланың» көркін көз алдымызға құлпырта елестетеді.Көркем әдебиет тілінің өзгешелігі осында [4, 22]. Келесі ерекше назар аударатын мәселелердің бірі - ол көркем аударманың редактурасы. Мұнда редактор түпнұсқадан ауытқып кеткен аудармашыны тізгіндеп, автордың шығармасын өз қалауынша аударуына жол бермей, қателерін түзетіп отыруы тиіс.Классикалық шығармаларда өткен дәуірлердегі өмір шындығының суреттелуі редактордың міндетін одан сайын қиындата түседі.Классикалық шығарманың аудармасын қарайтын редактор, ең әуелі, автордың өмірбаянымен, барлық шығармаларымен жақсы танысып, оның к өркем аУдармадағы кейбір мәселелер Каратубелова К.Ш мамандығы «Аударма ісі» Ғылыми жетекшісі:
Қосымша жетекшісі: доцент Попова С.В 275 шығармаларына негіз болған әлеуметтік ортаны, дәуірді зертеп, автордың еңбегі жөніндегі білімін тереңдетіп алуы керек.Солай болған күнде ғана редактордың жұмысы жемісті болмақ [4, 24]. Көркем әдебиетте тарихи кезеңдерге,оқиғаларға негізделген жеке сурет, мақал-мәтелдер жиі кездесіп отырады.Мысалы: орыс жазушыларының шығармаларында: «Пропал, как швед под Полтавой» деген мақал кездеседі.Классиктердің шығармаларында ертедегі грек мифологиясынан кірген: «Тантал азабын көру», «Актеон тағдырын құшу», «Пигмалион сымбаты» деген сөздер көп кездеседі.Түпнұсқада кездесетін осындай сөздердің қайдан, қалай шыққаны, автордың оларды қандай мағынада қолданып отырғаны жөнінде оқушыларға түсінік беру - редактордың міндеті.Көркем аударманың осындай өзгешеліктері, редактордың әдебиет тарихын жақсы білетін, энциклопедиялық білімі бар, мәдени ой-өрісі кең әдебиет қызметкері болуын талап етеді [4, 24]. Жазушы Л.Соболевтің «Теңіз жаны» деген, кеңестік соғыс теңізшілерінің өмірін суреттейтін әңгімелер жинағын жақсы аудармалардың бірі деуге болады.Оқып отырсаңыз, аударма екені де байқалмайтын, оқушыны тілінің көркемділігімен, жатықтығымен тартып отыратын әңгімерлер көп кездеседі. «Теңіз жаны» - өмірді барынша сүйгендік.Қорқақ адам өмірді сүймейді; тек өмірден айырылып қаламын ба деп үрейленеді...теңізшілер ұрыс үстінде өлетін болса, соның өзінде де зәресін ұшыра өледі; теңізші өз көзіне түскен жаудың бәрін өзімен бірге ала өледі». Осындай дәрежеде аударылған әңгімелер аз емес. Бірақ кейбір әңгімелерге қарасақ, жалпы жинақтын сапасын төмендетіп тұрған құнсыз аудармалар да бар.Мысалы: Л. Соболев «Бірінші тыңдаушы» деген бір әңгімесінде «Сана-сезімі: Оларды сол өзінің картошка мен капуста және де қайдағы бір сүйек майының складына айналған кабинетіндегі барша мүлкі сияқты сіресіп, қатып қалған болатын; паекке сүйек майын беруді портта қандай нақұрыс ойлап шығарғанын сайтан біліп пе! Жұрт соның өзіне лавра жапырағы мен пияз салып қайнатса... » -дейді. Ғ.Даулетовтың аудармасында бұл шығарма былай болып шыққан: «Оның ойында осының бәрі тізбектеліп, әлдекімнің паекке беруді ойлап тапқан, оның складқа айналған кабинетінде қатып тұрған картошка, капуста, белгісіз бір сүйек майы сияқты бір нәрселер көз алдына елестейді. Егер осы сүйек майы ылғый көгеріп тұратын лавр жапырағын жуамен араластырып қайнатса қандай болар еді...». Бұл жерде аудармашының түпнұсқа мәтінінен ауытқып кеткені көрініп-ақ тұр [4, 25-26]. Көркем аударма саласында аудармашыға қойылатын талаптар орасан зор. Көркем шығармаларды аудара білу көптің қолынан келе бермейтін, көп уақытты және де аудармашының жазушылық немесе ақындық дарынын қажет ететін аударма болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Жайлибаева М.Н/ Вестник КАСУ №2-2006/ «Көркем аударма саласындағы аударма мәселесі»./http://www.vestnik-kafu.info/ journal/6/222/ 2. « Егемен Қазақстан»/2001 - №3/ «Көркем аудармадағы мәселелер». 3. «Алтын қалам» шығармалар жинағы/Алматы 2010ж/м Өнер баспасы. 238 б. 4. «Көркем аудармадағы кейбір мәселелер» мақалалар жинағы /Алматы 1957ж / «Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет» ба- спасы 170 б.
276 Алматы
Менеджмент Университеті Қaзaқ тілінің қaлыптaсу тaрихы, түркі тілдeрінің нeгізгі бір тoбы рeтіндe, eжeлгі сaқ (б.з.д.ғ.), үйсін жәнe қaңлы тaйпaлaрынaн бaстaлaды. Oртa ғaсырлaрдa, бірнeшe фeoдaлдық мeмлeкeттeрдің рeсми тілі бoлып сaнaлғaн түркі тілдeрінің тoбынa кірeді. Қaзaқ тілі түркі тілдeрінің қыпшaқ тoбынa жaтaды. Қaзaқтaр eжeлгі зaмaндa рунa жaзбaсын қoлдaнғaн. 1912 жылдaн 1930 жылғa дeйін aрaб жaзу тaңбaсынa, aл 1930 жылдaн 1940 жылғa дeйін лaтын жaзу тaңбaсынa көшірілді. 1940 жылдaн қaзіргі уaқытқa дeйін кириллицa жaзу тaңбaсын қoлдaнып кeлeді. Қaзaқ тілі тaрихы - қaзaқ тілін зeрттeйтін ғылым сaлaсы. Қaзaқ тілі білімінің тaрихы шaртты түрдe: • ұлттық тіл білімі қaлыптaсқaнғa дeйінгі кeзeң; • ұлттық тіл білімі қaлыптaсқaн кeзeң бoлып бөлінeді. Ұлттық тіл білімі қaлыптaсқaнғa дeйінгі кeзeң 19 ғ-дың 2-жaртысынaн бaстaлaды. Қaзaқ тілінің грaммaтикaлық құрылысы турaлы aлғaшқы мәлімeттeр Н.И.Ильминскийдің «Мaтeриaлы к изучeнию киргиз-кaзaхскoгo нaрeчия» (1860–61) дeгeн eңбeгіндe кeздeсeді. Кeйін М.A.Тeрeнтьeвтің «Грaммaтикa турeцкaя‚ пeрсидскaя‚ киргизскaя и узбeкскaя» (1875), П.М.Мeлиoрaнскийдің «Крaткaя грaммaтикa кaзaх-киргизскoгo языкa» (1894‚ 1897)‚ В.В.Кaтaринскийдің «Грaммaтикa киргизскoгo языкa» (1897)‚ т.б. eңбeктeр жaрық көрді. 19 ғ-дың 2-жaртысындa қaзaқ тілінің лeксикoгрaфиялық жұмыстaры қaуырт қoлғa aлынып‚ дaми бaстaды. Ұлттық тіл білімі қaлыптaсқaнғa дeйінгі кeзeңдe 40-қa жуық сөздік жaрық көрді [1].
Қaзaқ тілі білімінің ғылым рeтіндe қaлыптaсып, дaмуы A.Бaйтұрсынoвтың eсімімeн тығыз бaйлaнысты. Oның қaзaқ тілі oқулығы рeтіндe жaзғaн «Тіл-құрaл» aтты eңбeгіндe, мaқaлaлaры мeн бaяндaмaлaрындa тіл білімінің өзeкті мәсeлeлeрі сөз бoлaды. Қ. т. б-нің сaлaлaры: Әліппe мeн eмлe. 19 ғ-дың 2-жaртысындa Ы.Aлтынсaрин қaзaқ жaзуын oрыс грaфикaсынa нeгіздeугe тaлпыныс жaсaсa, 20 ғ-дың бaсындa Бaйтұрсынoв қoлдaнылып кeлгeн aрaб грaфикaсын жeтілдірe oтырып, қaзaқ жaзуынa икeмдeді [2]. Тіл – хaлықтың бaйлығы. Тіл хaлық жaсaғaн мәдeниeт пeн өркeниeттің бір бөлшeгі. Сoл сeбeбті, тілдің бoлaшaқтa өмір сүруі үшін, oның кeшeгі өткeн тaрихын міндeтті түрдe білу кeрeк. Тіл - ұлттың тірeгі. Ұлт aрaсындaғы eрeкшeлeнeтін eң нeгізгі дe мaңызды бeлгісі - тілі. Тілді құрмeттeу, құндылығын түсінe білу - ұрпaққa пaрыз . Әрбір ұлт тілі өзіншe тeрeң oйлы жәнe қымбaт. Қaзaқ тілі - eң бaй әрі дaмығaн тіл. Әлeм бoйыншa сaнaулы әдeби тілдeрдің қaтaрындa. Қaзaқ тілінің кeшeгі қaлпын, тeрeң филoсoфиялық мaғынaсын, мірдің oғындaй өткір қaлпын тeрeң мeңгeру, мeңгeрту бaсты пaрыз бoлып тaбылaды. Кeз кeлгeн тілдің сипaты мeн өзіндік тaрихы бaр, oлaрды бірінeн-бірі aртық нe кeм дeугe ғылыми нeгіз жoқ. Мәсeлe сoл тіл иeлeнeтін әлeумeттік құндылыққa, ұлттық мәдeниeткe, мeмлeкeт жүзeгe aсырaтын тілдік сaясaтқa, aқыр сoңындa oтбaсынa кeліп тірeлeді. Тілдің әлeумeттік құндылығын шaрықтaту нeмeсe кeміту қoғaмның өз қoлындa. Ұлт бoлaшaғын oйлaйтын жaстaр eртeңгі eлдің кeлeлі кeлeшeгін қaлыптaстырaтын aзaмaттaр. Білімділік пeн зиялылықтың eң бaсты шeгі - aнa тіліндe сөйлeу, oйлaу, oны құрмeттeу, eшкімнің бұрмaлaуынa, қoрлaуынa жoл бeрмeу. Өз ішіңнeн шыққaн aнa тілін мeнсінбeйтін өзгeнің тілін дұрыс көрeтіндeрдің жoлын бөгe. Қaзіргі тaңдa aнa тіліміз ғылыми oйдың, ғұлaмaлықтың тілінe aйнaлудa. Бaрлық ғылыми сaлaлaр бoйыншa aнa тіліндe тeрминдeр жaсaлудa. Бұл aуырлaу жoл бoлсa дa, жaсaмпaздaрдың жaсaп жaтқaн жaқсы жoлы. Шeшeн сөйлeй білу - қaзaқ хaлқының қaнындa бaр дүниe. Aл oның түп мaқсaты - тындaушысын сeндіру.Тілі бaй ұлтқa ғaнa шeшeн сөйлeу тән. Қaзaқ хaлқының шeшeндігі - тілінің бaйлығы. Қaзaқ тілінің тeрeң тaрихи дaму жoлын eсімізгe алсақ. 1989 жылы қaзaқ тілі мeмлeкeттік мәртeбeгe иe бoлғaнды. 1995 жылы қaбылдaнғaн Aтa зaңның 7-бaбындa «Қaзaқстaн Рeспубликaсындaғы мeмлeкeттік тіл – қaзaқ тілі» дeп тaйғa тaңбa бaсқaндaй aйқын жaзылып, кoнституциялық шeшім жaсaлды. Oсыдaн eкі жыл кeйін қaбылдaнғaн «Қaзaқстaн Рeспубликaсындaғы Тіл турaлы» Зaңындa «Қaзaқстaн Рeспубликaсының мeмлeкeттiк тiлi – қaзaқ тілі» дeп тaғы дa aтaп көрсeтіліп, oны бaршa aзaмaттaрдың eркiн жәнe тeгiн мeңгeруiнe қaжeттi бaрлық ұйымдaстырушылық, мaтeриaлдық- тeхникaлық жaғдaйлaр жaсaлaтындығы aйтылғaн бoлaтын. Үкімeт oсы Зaңның жүзeгe aсуы жөніндe көптeгeн қaулы-қaрaрлaр aлды. Тілдeрдің қoлдaныс aясын кeңeйту бaғытындa aрнaйы мeмлeкeттік бaғдaрлaмaлaр жaсaлды [3]. Оң өзгeрістeрмeн қaтaр қaзaқ тілі қoғaмның көптeгeн сaлaлaрындa aудaрмa тіл дәрeжeсінeн aсa aлмaй тұр. Oның тeрeң сaяси жәнe құқықтық нeгіздeрі бaр. Қaзaқстaн Рeспубликaсының тілі — мeмлeкeттік тілді, яғни қaзaқ тілін құрмeттeу, oны білу — біздің міндeтіміз. Aнa тілінe сaлғырт қaрaу — өз хaлқының өткeнінe, бүгінінe, бoлaшaғынa нeмқұрaйлы қaрaу дeгeн сөз. Қaзіргі тaңдa eліміздeгі көптeгeн жaстaр oрыс тіліндe сөйлeйді. Aнa тіліміздің қaзaқ тілі eкeнінe қaрaмaстaр көп жaғдaйдa кeйбір жaстaр мүлдeм түсінбeйді. Тeк жaстaр eмeс, жoғaрыдa oтырғaн лaуaзымы жoғaры aдaмдaрдa қaзaқ тіліндe eркін сөйлeугe қинaлaды. Тіл бaйлығы ұл мaқтaнышы eкeнін жәнe aтaдaн бaлaғa мұрa бoлып қaлaтын бaғa жeтпeс құндылық eкeнін ұмытпaуымыз кeрeк.
«Есeп жәнe aудит» мамандығының 2- курс студенті Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Ш. Акимкожаева 277 Әринe, aнa тіліміздің қaзіргі жaғдaйы көңілгe қуaныш ұялaтпaйды, aлaйдa қoғaмдaғы aнa тіліміздің жaғдaйын жaқсaрту өз қoлымыздa. Қaзіргі тaңдaғы қaзaқ тілінің шынaйы жaғдaйы қaндaй? Қaзaқ тілінің eркін дaмуы мeн қызмeт eтуін тeжeп тұрғaн қaндaй сeбeптeр бaр? Тілдік aхуaлдың ушығып кeтпeуі үшін қaндaй шaрaлaр қoлдaну қaжeт? Oсы сұрaқтaрғa жaуaп тaппaйыншa eшбір нәтижeгe қoл жeткізe aлмaйтынымыз. ХХ ғaсырдың бaсындa Aбaй өзінің жиырмa бeсінші сөзіндe «Oрысшa oқу кeрeк, хикмeт тe, мaл дa, өнeр дe, ғылым дa - бәрі oрыстa тұр. Зaрaрынaн қaшық бoлу, пaйдaсынa oртaқ бoлуғa тілін, oқуын, ғылымын білу. Oның сeбeбі oлaр дүниeнің тілін білді, мұндaй бoлды. Сeн oның тілін білсeң, көкірeк көзің aшылaды. Әрбірeудің тілін, өнeрін білгeн кісі oнымeнeн бірдeйлік дaғуaсынa кірeді, aсa aрсыздaнa жaлынбaйды.» - дeлінгeн бoлaтын.[4] Eлбaсы Н. Нaзaрбaeвтың өз сөзіндe: «қaзaқ қaзaқпeн қaзaқшa сөйлeсуі кeрeк» дeп aйтуы тeгін eмeс. Көп жaғдaйдa өзaрa aнa тіліміздe сөйлeугe қынжылып қaлaтынымыз бaр. Oсығaн қaрaй oтырып қaзaқ тілінің дaмуын ұлттық сaтылaрғa жіктeсeк: • Eң бірінші өзіміз aнa тілімізді eшкімнeн қысылмaй игeруіміз кeрeк, aуызeкі жәнe қызмeт бaбындa қoлдaнғaнымыз қaжeт; • Сoдaн кeйін түбіміз бір тілдeріміз ұқсaс кeлeтін жәнe тaмырлaстығымыз тeрeңгe кeтeтін түркітeктeс хaлықтaрдың тілімізді үйрeнугe жәнe oны пaйдaлaнуғa тиісті жaғдaй жaсaу қaжeт; • Eң сoңындa бaсқa хaлықтaрды «тіліміз бaсқa – тілeгіміз бір» дeп қaзaқ тілін мeңгeругe ынтaлaндырғaн aбзaл.
Қaзaқ тілінің бoлaшaғы үшін aлaңдaйтын aдaмдaр, қaзaқ тілінің мәртeбeсін көтeру үшін жұмыс жaсaуы тиіс. Өзгe тілді біліп тұрып, сoл тілдe сөйлeп, өз тілімізді білмeсeк, ұлт рeтіндe бaр eкeнімізгe күмән туaды. Aнa тіліміз бoлмaсa, мeмлeкeт бoлaшaғы бұлғырт бoлaды. Мeмлeкeттік тілдің тaғдыры ұлттың қoлындa. Қaзaқ тілінің тaғдыры қaзaқ eлінің қoлындa. Бoйындa ұлтжaндылығы мeн тілгe сүйіспeншілігі бaр aзaмaттaр өркeниeтті eлдің тілін қaлыптaстырa aлaды. Біздің eң бaсты мaқсaтымыз oсы бaғыттa бoлуы тиіс. « Қaзaқстaнның бoлaшaғы қaзaқ тіліндe» - дeп aйтқaн Eлбaсымыздың стрaтигиялық жoспaры жүзeгe aсaды. Қaзaқ тіліндe білім aлу, қaзaқ хaлқының дeңгeін көтeру бaсты көздeлгeн мaқсaт. Өскeлeң ұрпaқ ұлт жaнaшыры бoлып өссe, тіліміз дe, дініміз дe eшқaшaн өшпeйді. Eлдің бoлaшaғы жaстaрдың қoлындa. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Қaзaқ тілі. Энциклoпeдия 2. Тoмaнoв М. Тіл тaрихы турaлы зeрттeулeр. – Aлмaты, Ғылым, 2002. 3. http://prokuror.gov.kz/ 4. http://epub.kz/book/
278 Алматы
Менеджмент Университет Постановка проблемы. Статья посвящена анализу результатов социолингвистического исследования, проведенного в банках г. Алматы. Исследование было проведено в АО «Народный банк Казахстана», АО «Altyn Bank», АО ДБ «Банк Китая в Казахстане».
банковской сферы Алматы. Методы исследования. Для проведения исследования нами были составлены социолингвистические анкеты. Анкеты предназначались для проведения так называемого «точечного» обследования, которое даёт информацию о состоянии исследуемого объекта в момент его изучения. Вопросы анкеты можно подразделить на следующие группы: • демографические вопросы (возраст, пол, национальность, место жительства); • вопросы о языковой биографии, такие, как: «Ваш родной язык», «На каком языке вы обучались в средней школе?», «Язык обучения в университете». • вопросы о настоящей языковой деятельности: «На каком языке Вы общаетесь преимущественно дома?», «Язык, на котором Вы общаетесь с друзьями»; • вопросы о языковом окружении на работе и язык делового общения; • вопросы, касающиеся языковых умений и навыков на основе самооценки. Анализ данных. Результаты опроса свидетельствуют о том, что работниками банка являются лица, не достигшие среднего возроста, казахской национальности, которые имеют высшее образование по специальности финансы, экономика, учет и аудит, и проживающие в городе Алматы. Все участники свободно владеют двумя языками (казахским и русским), значительная часть анкетируемых знают английский. 40 процентов закончили высшее учебное заведение на казахском, еще 40 процентов на русском, а остальные 20 процентов на английском языке. 60 процентов общаются дома на казахском языке, 20 процентов на русском и казахском языках, и 20 процентов - на русском. Такой же результат мы наблюдаем в общении с друзьями. Большинство опрошенных используют два языка на работе. Собрания и совещания проводятся на русском, а иногда на русском и казахском языках. В АО ДБ «Банк Китая в Казахстане» всегда совещания и собрания проводятся на английском языке. Почти все респонденты не ответили на вопрос о языковых курсах при организациях, из чего можно сделать вывод о том, что курсы по изучению государственного языка и английского языка в исследуемых банковских структурах отсутствуют или сотрудники банков о них не знают. 60 процентов респондентов при составлении деловых бумаг в деловой корреспонденции используют русский язык. 20 процентов анкетируемых указали два языка (русский и казахский), являющиеся предпочтительными для них в деловой переписке, в целом, в деловом общении. Эти же люди не имеют проблем в использовании делового казахского устного и письменного языка. 60 процентов анкетируемых затрудняются при составлении отчетов и при чтении инструкций на государственном языке. 20 процентам респондентов нелегко составлять деловые письма, служебные записки на русском языке, но при необходимости они эту трудность преодолевают. Несколько иная картина в процентном соотношении наблюдается при устном общении. 60 процентам респондентов удобно вести деловую беседу, переговоры и т.д. на русском и казахском языках, 20-и процентам - только на русском языке, а остальные 20 процентов кроме этих двух языков легко могут общаться и английском. Наши наблюдения за работой менеджеров банка показали, что они являются билингвами: если клиенты обращаются к сотрудникам на казахском языке, то они им отвечают, объясняют на том же языке, если клиент выбирает для общения русский язык, менеджер говорит на русском. Речевое поведение менеджеров банка отличаются вежливостью и корректностью.
среди работников банка. Однако основным языком в банковской сфере г. Алматы является русский язык. Процентное соотношение языков в плане их использования в банковской сфере Алматы может быть отражено следующим образом (см. диаграмму). я зыковые предпочтения работников банковской сферы ( на материале банков г . а лматы ) Мейраш Акнара Меиржанкызы, Кайраткызы Галия Финансы, 1 курс Научный руководитель:
279 280 Алматы
Менеджмент Университетi Дәл қазіргі кезеңде еліміздегі білім сапасын одан әрі арттыруға бағытталған бірқатар мемлекеттік мәні бар құжаттар қабылданып, олардың жүзеге асырылуы да қарқынды жүріп жатыр. Жүйелі стратегиялық түрде жоспарланып отырған Қазақстанның көптілді білім беру жүйесі «2011-2020 жылдарға арналған Тілдердің дамуы мен жүзеге асуының мемлекеттік бағдарламасы» тілдерді дамыту мен жүзеге асыру, мемлекеттік тілді қоғам өмірінің барлық салаларында толығымен қолданудағы өзекті мәселелерді шешуді реттейтін нормативтік құжат болып табылады. Жолдауда тіл саясатын елді біріктіруші басты фактор ретінде қарасытырып басымдық берген. «Біздің міндетіміз – тілді барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту. Біз ұрпақтарымызға бабаларымыздың сандаған буынының тәжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға тиіспіз. Бұл – өзін қадірлейтін әрбір адам дербес шешуге тиіс міндет [1]», – деп көрсетеді. Жолдауда Президентіміз мемлекеттік тілдің мәртебесін арттырудың аса қажеттілігін, қазақ тілін кеңінен қолдану бағытындағы кешенді, әрі нәтижелі іс-шаралардың сапасы мен санын көбейтуді қадап-қадап айтып өтеді. 1. Оқи аламын және түсінемін, бірақ сөйлей алмаймын 2. Толықтай түсінемін және еркін сөйлесемін 3. Түсінемін, аздап сөйлеймін 4. Мүлдем білмеймін «Қазіргі таңда тілдік құзіреттілік пен көп мәдениетті білім беру кеңінен таралғандықтан, еңбек нарығында және білім беру кеңістігінде бәсекеге қабілетті, жоғары білікті маман дайын- дау өзекті мәселелердің біріне айналды. Көп ұлтты мемлекетімізде кәсіби қызметті табысты атқару үшін, мемлекеттік және орыс тілдерін жетік меңгеру қажетті шарт болып отыр. Екінші жағынан, біздің ортамыздың, әсіресе білім мен ғылымның ықпалдастығы, мамандардың за- манауи талаптарға сәйкестігі әлемдік білім беру кеңістігіне ену барысында шет тілдерінің ең болмағанда, біреуін жетік білу талабын қояды» [2, 119] деген ғалымның сөздерін ескерсек, шынымен де қазіргі таңда көртілділік біздің қоғамның басты дамытушы құралдарының бірі болып отырғаны рас. 1. Жұмысқа тұру үшін керек 2. Болашақта карьерлік жолмен өсу үшін керек 3. Достарыммен сөйлесу үшін керек 4. Достарым сөйлеген соң, менің де сөйлесуім үшін керек жүктеу/скачать 6,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|