Саққұлақ); (Жұмбағы: Ағат деген немене? Сағат деген немене? Қанат деген немене? Жанат деген немене? Ханым деген немене?)
Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би өмір сүрген кезең: (XVIII ғасыр)
"Қарлығаш әулие", "Қарлығаш би" атанған би: (Төле би)
"Жаңбыр жаумаса жер жетім,
Басшысы болмаса ел жетім,
Ұқпасқа айтқан сөз жетім…" - деген сөздің авторы: (Төле би)
Бірінші - иманың,
Екінші - жиғаның,
Үшінші - ырысыңның тұрағы … деген: (Төле би)
Ата жолын қуса игі.
Өзіне келер ұятын
Өзі біліп тұрса игі, " - деген би: (Төле би)
Тәуке ханның атақты "Жеті жарғысын" жасасқан би: (Төле би)
Төле бидің:
"Ағайын ала болғанда,
Ауыздағы ас кетер.
Аңдыған дұшпан көбейіп,
Жау қолында бас кетер, " - деген сөзінің мағынасы: (Ел бірлігі)
Төле бидің баласына келіні Данагүлді өзі таңдап әперу себебі: (Ердің бақытын келтіретін де, кетіретін де әйел екенін білгендіктен)
"Құлдық ұрсаң дұшпанға, арылмайтын сорың бар, " - деген сөздерді (Төле би Күлтөбенің басында үлкен жнында айтқан)
Жоңғар мен қазақты бітістіру мақсатында дипломатиялық қызмет атқарған шешен: (Қаз дауысты Қазыбек би)
Қалмақ ханына (қоңтажыға) елшілікке барғандағы Қазыбектің жасы: (14-те)
"Біз қазақ деген мал баққан елміз.Ешкімге соқтықпай, жай жатқан елміз…" деген сөздің авторы: Қазыбек би
Он үш жасында қалмақ ханы Қоңтажыға:
"Қазақ қалмақ баласы,
Табысқалы келгенмін.
Табысуға канбесең,
Тұрысатын жеріңді айт!" - деген би: Қазыбек би
Қартайған шағында Қазыбек биге бірден онға дейін санның мағынасын айтып беруді сұраған жырау: Бұқар жырау
Қаз дауысты Қазыбек бидің " … сен қабылан болсан, мен - арыстан, алысқалы келгенбіз, жаңа үйреткен жас тұлпар - жарысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммін, жабысқалы келгенбіз" шешендік сөзіндегі қолданылған көркемдік тәсіл: Метафора
Өркенім өссін десең.
Кекшіл болма - кесапаты тиер еліңе.
Елім өссін десең
Өршіл болма -
Өскеніңді өшірерсің. Үзінді қай бидің толғауынан? Қазыбек би
Әйтеке бидің шын есімі: Айтық
"Қасқакөл дауында" ел мүддесін көздеп сөйлеудің асқан үлгісін көрсеткен би: Әйтеке би
"Дұрыс сөзге тоқтай білген, басқаны сөзіне тоқтата білген жігіт – жақсы жігіт, " - деп айтқан: Әйтеке би
Төле би, Ер Қазыбек, тілді Әйтеке,
Асқар тау - Қазығұрттай білімді еді.
Бірі - күн, бірі туған айдай болып,
Заманға сәйкесімен келіп еді, - деп, үш биге бата берген хан: Тәуке хан
Шешендік толғауға жататындар: (*Нақыл сөздер; "Көркем бейнелі сөздер; *Шешендік жұмбақтар)
Шешендік сөздердің мазмұнына қарай түрлері: (*Шешендік толғау; *Шешендік дау; *Шешендік арнау)
"Сырым мен Малайсары" шешендік әңгімесінде кездесетін мақал-мәтел(дер): ("Қырықтың бірі - Қыдыр";Асыл тастан, ақыл жастан")
Байдалы шешеннің Айғаным ханымға көңіл айтуға келгенде айтқан сөздері: (*Ер қартайды, мал тайды, Екеуледі, ей, ханым… " Жылау деген азап бар, қуартып отқа жандырар. Мен қайғынды қозғағалы келгем жок. қайратыңды қолдағалы келдім)
Қазыбек пен Бұқар жыраудың шешендік сөздерінде кездеспейтін сөйлем(дер): (*Бес дегеніміз - бірлесе білмеген халық жаман; *Үш дегеніңіз -үш жүзіміз біріге алмаса, сол жаман; *Жеті дегеніміз - жылай беретін балан жаман); (Дұрыс және толық нұсқасы: Бір дегеніңіз - бірлігі кеткен ел жаман, Екі дегеніңіз - егесіп өткен ер жаман, Үш дегеніңіз - үш бұтақты шідерден шошыған ат жаман, Төрт дегеніңіз - төскейге шыға алмаған кәрілік жаман, Бес дегеніңіз білікті адамнан белгілі бала тумаған жаман. Алты дегеніңіз - аймағын билек алмаған хан жаман, Жеті дегеніңіз - жетем деген мақсатына жете алмаған жаман Сегіз дегеніңіз - серкесіз бастаған қой жаман, Тоғыз дегеніңіз - толғанғаныңыз, Он дегеніңіз - өткеніңіз, о дүниеге жеткеніңіз).
Шешендік туралы жазған Аристотельдің кітабы: ("Риторика")
Достарыңызбен бөлісу: |
