Кәсіпкерлікті қолдаудың заманауи институттарының дамуы: бизнес-инкубаторлар, индустриалдық аймақтар және технологиялық парктер

Қазіргі кезде кәсіпкерліктің, әсіресе шағын және орта кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуына бизнес- инкубаторлар, технологиялық парктер, интустриалық аймақтар оң әсер етеді. Сондықтан кәсіпкерлікті қолдаудың осы аталған заманауи институттарына қысқаша тоқталайық.

Бизнес-инкубатор ағылшынның «business incubator» деген екі сөзінен шыққан. Бұл сөз жаңа кәсіпорындарды құрудың икемді әдістерінің жүйесі дегенді білдіреді. Бизнес -инкубаторлар тек АҚШ-та ғана емес Франция, Германия, Швеция, Англия, Жапония, Қытай сияқты елдерде де кеңінен тараған.Бірақ олар әр елде әртүрлі аталады (инновациялық орталық, кәсіпкерлік орталық, бизнес және технология орталығы т.б). Бизнес-инкубатор – кәсіпкерлерді қажетті кеңестермен (консультация) және түрлі қолдаулармен қамтамасыз ететін бизнесті қолдау бағдарламасы.

Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңына сәйкес, бизнес-инкубатор бұл шағын кәсіпкерлік субьектілерінің қалыптасуы кезеңінде өндірістік үй-жайлар, құрал-жабдықтар беру, ұйымдық, құқықтық, қаржылық, консалтингтік және ақпараттық қызметтер көрсету жолымен оларды қолдау үшін құрылатын заңды тұлға.

Бизнес инкубаторлар әртүрлі бағытта құрылуы мүмкін және соған байланысты оның әртүрлі түрі қалыптасты. Олар төмендегілер:

• 
  әлеуметтік бағыттағы инкубаторлар (өзінің қызметін белгілі-бір әлеуметтік топтарға бағыттайды);
  
• 
  халықаралық бизнес-инкубатор (қаржылық және технологиялық көмек түріндегі шетелдік инвестицияларға негізделеді);
  
• 
  өнеркәсіптік бизнес-инкубатор (ірі кәсіпорындармен іскерлік байланыста болады және олардың өнімдерін сатушы ретінде әрекет етеді);
  
• 
  салалық бизнес-инкубатор (белгілі-бір саланың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған);
  
• 
  университеттік бизнес-инкубатор (ғылыми әзірлемелерді коммерциализациялауды жүзеге асырады);
  
• 
  технологиялық бизнес-инкубатор (негізгі клиенті жоғары білікті инженерлер мен өнертапқыштары бар кәсіпорындар болып табылады) т.с.с.
  

1. 
   Бизнес – инкубаторға орналастыру үшін шағын кәсіпкерлік сцубьектілерін іріктеу;
   
2. 
   Шағын кәсіпкерлік субьектілеріне білім беру, маркетингтік, консалтингтік және басқа да ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметтер көрсету.
   

Бизнес-инкубаторларды арнайы іріктеліп алынған шағын кәсіпорындарды өз алаңдарына жеңілдік шарттарымен орналастыратын және оларға консалтингтік, бухгалтерлік, білім беру, кеңселік қызметтер көрсететін құрылым деп те атауға болады. Шартты түрде бизнес- инкубаторлардың шағын кәсіпорындарға көрсететін қызметтерін келесі кесте (23-кесте) түрінде көрсетуге болады.

Көптеген бизнес-инкубаторлар халықаралық тәжірибеде әзірленген инфрақұрылымның нысанын құру тұжырымдамасына сәйкес келе бермейді. Олар кеңселік немесе өндірістік үй-жайлар берумен ғана шектеледі, өздерінің міндеттерін дұрыс орындамайды немесе мүлдем орындамайды. Сондықтан да бизнес-инкубаторлардың шағын кәсіпкерлікті дамытудағы орны мен рөлі, маңызы жоғары екендігіне көңіл бөлінуі тиіс.

Бизнес – инкубаторлар қысқа мерзім ішінде, әдетте, 3-5 жыл, ал инновациялық кәсіпорындар үшін 7 жылға дейін тұрақты қызмет ететін, нарықта бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың қалыптасуына және олардың дамуына жағдай жасайтын құрылым ретінде де қарастырылады.