26
27
abut [ə’bʌt] v (-tt-) ~ on/against smth шекаралас болу, тоғысу, түйісу, тірелу ♦His land ~s on the motorway. – Оның жері тас жолға барып тіреледі. ♦Their house ~s against ours. – Олардың үйі біздікімен түйіседі.
abutment [ə’bʌtmənt] n 1.меже, шекара, шек,
белгі 2.(құрылыста) көпірдің не арканың
негізгі салмағы түсетін , құрылым, структура
abuzz [ə’bʌz] adj 1.гуілдеп, гүжілдеп тұрған
2.істеп тұрған
abysm [ə’bizm] n (поэтикада)тұңғиық, түпсіз
abysmal [ə’bizməl] adj 1.(ауызекі) өте нашар,
тым мүшкіл ♦an live in ~ conditions - өте нашар жағдайда өмір сүру 2.тым, өте, барып
тұрған ♦~ abysmal ignorance – барып тұрған қараңғылық abysmally adv. abyss [ə’bis] n түпсіз терең тұңғиық ♦an ~ of ignorance, despair, loneliness – қараңғылық, ашыну, жалғыздық тұңғиығы acacia [ə’keiʃə] п акация (ағаш)
academic [,ækə’demik] A. adj 1.♦an ~ year – оқу жылы, академиялық жыл ♦~ free- dom – академиялық бостандық (ғылыми əрекет бостандығы) 2.академиялық, ғылыми
♦~ subjects – академиялық, ғылыми пəндер 3.теориялық, ғылыми маңызы бар ♦a matter of ~ concern – теориялық жағынан қызықты мəселе B.n (a) университет, колледж мұғалімі (b) ғалым
academically [-kli]adv. academician [ə,kædə’miʃn; US ,ækədə’miʃn] n академик
academy [ə’kædəmi] n 1. академия, мектеп,
училище ♦an ~ of music – музыка мектебі
♦a naval/military ~ - теңіз/əскери училище 2.
(Шотландияда) орта мектеп 3.(əдетте Acad- emy) Академия, академия ♦ The Royal Academy (of Arts) – Корольдік көркемсурет академиясы ♦the Academy of Science of Kazakhstan – Қазақстанның Ғылым академиясы Academy Award [ə’kædəmi ə’wɔ:d] n АҚШ-
та кинодағы табысы үшін берілетін жылдық
сыйлық
acanthi [ə’kænθai] pl ofacanthus acanthus [ə'kænθəs] n (pl -ses [-siz], -thi) акант
(оңтүстікте өсетін үлкен жапырақты өсімдік)
acarpous [ə'kα:pəs] adj (бот) жемісі жоқ, жеміссіз
асcede [ək’si:d] v ~ (to smth) 1.(a) қызметке
ие болу ♦to ~ to the chancellorship – университеттің ректоры болу (b) таққа отыру
♦to ~ to the throne- таққа отыру 2. келісу,
келісім беру
accelerando [æk,selə’rændəu] adv, adj, n (pl -dos не -di) (муз) аччелерандо (музыка темпінің
баяу ұлғаюы)
accelerant [ək’selərənt] n (химия) катализатор
accelerate [ək’seləreit] v үде(т)у, тезде(т)у,
жылдамда(т)у, ұлғаю(-йту) ♦~ing the rate of growth - өсу қарқынын ұлғайту accelerating [ək’seləreitiη] adj үдететін,
үдеткіш ♦~ force – үдеу күші acceleration [ək,selə’reiʃn] n үдеу, акселерация
♦an ~ in the rate of economic growth – экономикалық өсу қарқынының үдеуі ♦a car with good ~ - тез жылдамдық алатын (жылдамдықты тез үдететін) көлік accelerator [ ək’seləreitə(r)] n 1.(техн) үдеткіш,
жылдамдатқыш 2.(химия) катализатор
асcent [‘æksent, ‘æksənt] A.n 1.екпін
2.дыбыста(л)у, акцент 3.екпін белгісі м:
ac’cede [ək’si:d] ♦to speak English with a foreign ~ – ағылшынша шет елдік акцентпен сөйлеу B.v [æk’sent] 1. екпін қою, екпінмен айту 2.
баса айту, қадай айту, ерекше көңіл аудару
3.дыбыстау
accentual [ək’sentjuəl] adj екпінге қатысты,
ырғақты
accentuate [ək’sentʃueit] v 1. екпін қою,
екпінмен айту 2. баса айту, қадай айту, ерекше
көңіл аудару
accentuation [ək,sentʃu’eiʃn] n accept [ək’sept] v 1.(a) алу, қабыл алу ♦to ~ a gift, a piece of advice, an apology – сыйлықты алу, кеңесту қабыл алу, кешірімді алу (b)
мақұлдау, келісім беру, келісу ♦Не proposed marriage and she ~ted (him). – Жігіт үйленуді ұсынды, ал қыз келісімін берді.(c) қабылдау,
дұрыс көру ♦Will you ~ a cheque? – Сіз чекті қабылдайсыз ба? ♦The college I applied to has ~ed me. – Құжатымды тапсырған колледж мені қабылдады. 2. көну, келісу ♦to ~ the judge's decision – судьяның төрелігіне көну 3.мойнына алу, мойындау ♦He ~s blame for the accident. – Ол апат үшін кінəсін мойындауда. 4. ~ smth (assmth) сену, нану, қабылдау,
илану♦We do not ~ your explanation. – Сенің түсініктемең бізді иландырмайды.♦It is an ~ed fact. – Бұл мойындалған факт. 5. жылы
шыраймен қабылдау, т.с.с. ♦He was never re- ally ~ed by his classmates. – Оны кластастары ешқашан жылы қабылдамаған-ды.
acceptability [ək,septə’biləti] n жарамдылық,
тиімділік, қолайлылық
acceptable [ək’septəbl] adj~ (to smb) 1.(a)
жарамды, қабылдауға тұрарлық, қолайлы,
тиімді ♦Is the proposal ~ to you? – Бұл ұсыныс сізге жарамды ма? (b) қалаулы, жақсы ♦A cup of tea would be most ~. – Бір кесе шай (ішсе) тамаша болар еді. 2. келісуге, көнуге
тұрарлық, болатын ♦an ~ risk, profi t – көнуге болатын тəуекел, келісуге болатын пайда acceptably [-bli] adv acceptance [ək’septəns] n 1.қабылдау
2.мақұлдау 3.сөздің қабылданған мағынасы
4.(коммерцияда) (a) шотты төлеуге келісу (b)
осылай қабылданған счет
acceptation [,æksep’teiʃən] n сөздің, сөз
тіркесінің қабылданған (мойындалған)
мағынасы
accepted [ək’septid] adj кең танылған,
мойындалған ♦the ~ truth – бəріне мəлім шындық acceptor [əksep’tə(r)] n (физ) артық электрон
қабылдай алатын атом не молекула
асcess [‘ækses] A. n 1. ~ (to smth) кірер жер,
кіреберіс, асу, өткел ♦The village is easy/diffi cult of ~. – Ауылға жету оңай/қиын. 2. ~ (to smth/ smb) (a) өткел, қол жеткізер мүмкіндік, жол
♦~ to the ocean – мұхитқа шығар жол, өткел (b) ♦to get ~ to classifi ed information – сапалы ақпаратқа қол жеткізу ♦Students must have ~ to a good library. – Студенттердің жақсы кітапханаға қолдары жетуі тиіс. ♦Only high offi cials have ~ to the president. – Жоғары лауазымдылар ғана президентке кіре алады.
B. v (компьютерден) ақпарат алу не оған енгізу
асcessary [ək’sesəri] = accessory A 2
accessibility [ək,sesə’biləti] n [қараңыз acces- sible]
accessible [ək’sesəbl] adj ~ (to smb) қол
жетерлік, жете аларлық ♦a beach ~ only from the sea – теңіз жақтан ғана бара алатын пляж ♦documents not ~ to the public – көпшілікке жабық документтер асcession [æk’seʃn] А.n ~ (to smth) 1.(таққа,
қызметке) отыру ♦celebrating the queen's ~ (to the throne) – королеваның таққа отыруын тойлау 2. толығу, қосылу, өсу, түсу; түсім
♦recent ~s to the art gallery – көркемсурет галлереясындағы жаңа толығулар (жаңа экспонаттардың келуі ♦the ~ of new members to the party – партияға жаңа мүшелердің қосылуы 3.қол жеткізушілік, мүмкіндік
4.~ catalogue жаңа түсімдер каталогы В. v кітаптарды каталогқа енгізу, тізімдеу
accessorial [,æksə’səuriəl] adj көмекші,
қосымша
accessory [ək’sesəri] А. n 1. (əдетте көпше
түрде қ.) (a) қосалқы бөлшектер ♦bicycle ac- cessories – велосипед қосалқы бөлшектері (b) (əсіресе əйелдердің) ұсақ-түйек заттар
(с) арматура 2. (заң) ~ (to smth) сыбайлас,
істес ♦He was charged with being an ~ to murder. – Оған кісі өліміне қатысы бар деп жала жабылды.3. (idm) *~ before/after the fact (заң) қылмыс болғанға дейін немесе
болғаннан кейін қылмыскерге көмектесуші В.
adj қосымша, көмекші, қосалқы
access road [‘ækses ,rəud] n бара жол, өткел
access time [‘ækses ,taim] компьютердегі
сақталған информацияны алуға кететін уақыт
accident [‘æksidənt] n 1.оқиға, апат ♦to be killed in a car/road ~ - көлік/жол апатында қаза табу ♦I had a slight ~ at home and broke some crockery. – Мен үйде абайсыз оқиғадан біраз ыдыс-аяқ сындырып алдым. 2.күтпеген
оқиға, ойда жоқта, абайсызда болған нəрсе ♦by ~ - ойда жоқта, аяқ астынан ♦by a lucky ~ - ойда жоқта жолы бола ♦without ~ - аман-сау 3.(idm) *~s will happen(мəтел) өмірде бəрі
болады
accident-prone adj апатқа ұшырағыш
accidental [,æksi’dentl] adj абайсызда,
байқаусызда, ойда жоқта, аяқ астынан ♦an ~ meeting – күтпеген кездесу accidentally [-təli] adv acclaim [ə’kleim] A. v 1.(a) жамырай (дуылдай)
қошамет көрсету; ду қол шапалақтау ♦to ~ the winner of a race – жарыс жеңімпазына жамырай қошамет көрсету (b) ~ smb/smth (as smth) мойындау, тану♦a much ~ed per- formance – көпшілікті тəнті еткен өнер көрсету ♦It was ~ed as a great discovery. – Бұл керемет ғылыми жаңалық ретінде танылған. 2. (кітаби) жариялау ♦They ~ed him king. – Олар оны король етіп жариялады. В. n үлкен
28
29
қошамет, мақтау, мадақ ♦The book received great critical ~. – Кітапты жұрт зор қошеметпен қабылдады.
acclamation [,æklə’meiʃn] n 1.жамырай
қошамет көрсету, құптау ♦elected by ~ -
дауыссыз (көпшілік қолдауымен) сайланған 2.қуанышты дауыстар, ұрандар
acclimate [ə’klaimətaiz] = acclimatize, -ise acclimation [,æklai’meiʃən] = acclimatization acclimatization, -isation [ə, klaimatai’zeiʃən]
n акклиматизация, (жаңа жағдайға, ортаға)
бейімделу acclimatize, -ise [ə’klaimataiz] v ~ (oneself/ smb/smth) (to smth) (жаңа климатқа, ортаға,
жағдайға) бейімделу, үйрену♦It takes many months to ~/become ~d to life in a tropical climate. – Тропикалық климаттағы өмірге бейімделу үшін көп айлар кетеді.
acclivity [ə’klivəti] n (кітаби) дөң, қия, биік, өр
acclivous [ə’klavəs] adj көлбеу
accolade [‘ækəleid; US ,ækə’leid] n 1.мақтау,
мадақ; даңқ 2.жүлде, сыйлық 3.(тарих)
рыцарьлыққа өту рəсімі (кеудеге семсердің
жазық жағын жанату)
accommodate [ə’kɒmədeit] v 1.тұрақ табу,
орналастыру ♦This hotel can ~ up to 500 guests. – Бұл мейманхана 500 адамға дейін қабылдай алады. 2. ~ smth to smth икемдеу,
ыңғайластыру, сəйкестендіру ♦I will ~ my plans to yours. – Мен жоспарымды сенікіне икемдеймін. 3.(кітаби) (a) ~ smb (with smth) беру, қамтамасыз ету♦The bank will ~ you with a loan. – Банк сені қарызбен қамтамасыз етеді. (b)қызмет көрсету, жəрдемдесу ♦I shall endeavour to ~ you whenever possible. – Мен саған қай кезде болмасын, мүмкіндігінше, көмектесуге тырысамын.4.(кітаби)шешу,
ретке келтіру, келістіру
accommodating [ə’kɒmədeitiŋ] adj қошаметшіл; көнгіш, икемделгіш
accommodation [ə,kɒmə’deiʃn] n 1.(a) (Brit) тұрақ, жатын орын (b)(US) ~s (pl) жатын
орындар, жатын орын мен тамақ (с) пана,
баспана 2. ~ (of smth tosmth) бейімде(л)у, ыңғайла(н)у, сəйкесте(н)
у ♦to arrange the ~ of my plans to yours – менің жоспарымның сенікіне (сіздікіне) ыңғайласуын ойластыру 3.(кітаби) келісім,
ымыра ♦The two sides failed to agree on every point but came to an ~. – Екі жақ барлық мəселе бойынша келісе алмағанымен, бір ымыраға келді.
accommodation address [ə,kɒmə’deiʃn
ə’dres] n (хат, поштаға арналған) уақытша
адрес
accommodation ladder [ə,kɒmə’deiʃn ,lædə] n басқыш (кеме сыртындағы)
accompaniment [ə’kʌm’pənimənt] п 1.(a)
еріп, ілесіп жүру (b) үйлесім, үйлесу ♦
White wine provided the perfect ~ to the meal. – Ақ шарап тамақпен керемет үйлесті.2.
(музыка) аккомпанимент, сүйемелдеу, үн қосу,
қостау ♦singing with (a) piano ~ - пианиноның сүйемелдеуімен əн салу accompanist [ə’kʌmpənist] n (муз) аккомпаниатор, сүйемелдеуші, қостаушы, үн
қосушы
accompany [ə’kʌmpəni] v 1.ере, еріп, қосыла,
ілесе жүру, еру, ілесу ♦Warships will ~ the con- voy. – Ұрыс кемелері жүк кемелері конвойына ілесіп отыратын болады.
. ~
2
smth (by/with smth) қосақталу, араласу,
бірге болу ♦ strong winds accompanied by heavy rain – нөсерлете соққан боран ♦Each ap- plication should be accompanied by a stamped addressed envelope. – Əр арызға сыртында адресі көрсетіліп, мөр басылған конверт тіркелуі керек. 3. ~ smb(at/on smth) (музыка) сүйемелдеу, қосылу♦The singer was accompa- nied at/on the piano by her sister. - Əншіні əпкесі (қарындасы, сіңлісі) пианинода сүйемелдеді. accomplice [ə’kʌmplis] п сыбайлас, істес
accomplish [ə’kʌmpliʃ] v 1. табысқа жету,
тындыру ♦to ~ one’s aim, a task – мақсатқа жету, тапсырманы аяқтау 2. (idm) an ~ed fact нақты, мойындалған факт
accomplished [ə’kʌmpliʃt] adj 1.болған, біткен,
аяқталған 2. ~ (in smth) шебер, өнерлі, іскер,
дарынды ♦an ~ dancer, cook, poet – шебер биші, бармағынан бал тамған аспаз, дарынды ақын 3.тəрбиелі, биязы, сыпайы ♦an ~ young lady – биязы жас бикеш accomplishment [ə’kʌmpliʃmənt] n 1.табысты
аяқта(л)у, орында(л)у2.жетістік, табыс
3.өнерлілік, дарындылық, білімділік ♦Danc- ing and singing were among her many ~s. - Əн салып, би билеу оның көптеген жақсы қасиеттерінің бірі болатын.
accord [ə’kɔ:d] A. n 1.келісім, шарт ♦an ~ be- tween countries – елдер расындағы келісім 2.(idm) in ~ (with smth/smb) бірнəрсемен/
біреумен үйлесе, сəйкес♦Such an act would not be in ~ accord with our policy. – Мұндай əрекет біздің саясатпен үйлеспейді. ♦They live in perfect ~ with each other. – Олар бір-бірімен тату- тəтті өмір сүреді.(idm)*of one’s own ~өз
еркімен, біржақты ♦He joined the army of his own ~. – Ол əскерге өз еркімен қосылды.(idm) *with one ~ бірауыздан, бəрі бірдей
♦With one ~ they all stood up and cheered. – Бəрі бірден түрегеліп елге жайдары ишара етті. B. v 1.~ with smth (кітаби) үйлесу, келісу,
сəйкес келу ♦His behaviour does not ~ with his principles. – Оның жүріс-тұрысы өзі ұстанған принциптерге қайшы.2.~ smth to smb (кітаби) (а)беру ♦to ~ smb permission – біреуге рұхсат беру (в) сыйлау, құрмет көрсету♦The tribute ~ed him was fully deserved. – Оған көрсетілген құрмет толығымен орынды.
accordаnсе [ə’kɔ:dəns] n (idm) *in ~ with smth бірнəрсеге сай ♦in ~ with smb’s wishes, the regu- lations, the law – біреудің тілегіне сай, ережеге, заңға сай accordаnt [ə’kɔ:dənt] adj 1.сəйкес, үйлесімді 2.
тиісті
according [ə’kɔ:diŋ] 1.~ to prep (a) айтуынша,
айтуына қарағанда, көрсетілгендей,
көрсетілуінше ♦~ to John – Джонның айтуынша ♦~ to our records – біздегі жазбаларға (құжаттарға) қарағанда (b)сай,
сəйкес ♦Everything went ~ to plan. – Бəрі де жоспарға сай болды. ♦salary ~ to qualifi cations and experience – біліктілігі мен тəжірибесіне қарай жалақысы 2.~ as conj (кітаби) сəйкес,
қарай ♦Everyone contributes ~ as he is able. – Əркім шамасына қарай үлес қосады.
accordingly [ə’kɔ:diŋli] adv 1.(бірнəрсеге)
тиісінше, қарай, шамалай, сəйкес ♦You know the situation, so act ~. – Жағдайды білесің, сондықтан тиісінше əрекет ет. 2.сондықтан,
сол себепті, солайша
accordion [ə’kɔ:diən] n (кейде piano accordion) акардеон
асcost [ə ‘kɒst; US ə’kɔ:st] v (a)(бөгде біреудің)
ай-шайы жоқ сөйлеу, жақындап еркін сөйлеу;
килігу ♦She was ~ed by a complete stranger. – Оған бөтен біреу кезігіп , (таныс адамша) ай- шайы жоқ сөйлепті.(b)(жезөкшелер ж.) тиісу,
айналдыру, сөз тастау
асcount [ə’kaunt] A. n 1.(қысқашаa/c) есеп,
шот, есеп-қисап (тауар н/е қызмет үшін
төленген немесе қарызданған сома туралы
қағаз) ♦to send in an ~ - счет(ты) жіберу ♦to keep the ~s – есеп жүргізу (жұмсалған,
қабылданған ақшаның егжей-тегжейлі
жазбасын жүргізу) ♦The ~s show a profi t of £9000. – Есептеулер 9000 ф.с. пайда көрсетуде.
2. (қысқаша a/c) есеп-шот, шот, счет (банктегі
есеп айырысу шоты) ♦to have an ~ at a bank – банкте есеп-шоты (счеты) ♦to open/close an ~ – шот ашу/жабу ♦I have 1000 tenge in my ~. – Менің шотымда 1000 теңге бар. ♦Will you pay cash or shall I charge it to your ~? – Нақ ақша төлейсіз бе, жоқ шотыңызға жазайын ба? 3.түсініктеме, баяндама, суреттеме ♦She
gave the police a full ~ of the incident. – Ол
полицияға болған оқиғаны толығымен айтып
берді. ♦Don't believe the newspaper ~ (of what happened). – (Болған оқиға жайлы) газеттің жазғанына сенбе. ♦Keep an ~ of your daily activi- ties. – Күнделікті іс-əрекетің жайында жазып жүргін. 4.(idm) *by/from all accounts елдің
айтуына қарағанда, мəліметтерге сүйенгенде
♦I've never been there but it is, by all accounts, a lovely place. – Мен ол жерде болған емеспін, алайда, естуімше, жақсы жер көрінеді.*by one’s own ~өзінің айтуынша *tocall smb to ~ біреуден түсініктеме алу *to give a good, poor, etc ~ of oneself (көбінесе сайыс кезінде)жақсы,
жаман жағынан көрсету, əрекет ету ♦Our team gave a splendid ~ of themselves to win the match. – Матчты ұту үшін біздің команда барын салды. *to leave smth out of ~/consideration бірнəрсені есептен/ойдан шығарып тастау
*of great, small, no, some, etc ~аса маңызды,
маңызы төмен, маңызы жоқ, біршама маңызды
♦a man of no ~ - түкке тұрғысыз адам *on ~(a)аванспен төлеу, төлемнің бір бөлігін
алдын-ала төлеу ♦I'll give you £20 on ~. – Мен саған 20 ф.с. алдын-ала төлеп қоямын.(b)кейін
төлейтіндей етіп ♦to buy smth on ~ - бірнəрсені кейін төлейтіндей етіп алу *on ~ of smth; on this/that ~бірнəрсеге байланысты, бірнəрсе
болғандықтан, себепті ♦We delayed our depar- ture on ~ of the bad weather. – Ауа-райы нашар болғаны себепті кеш ұштық.*on no ~; not on
30
31
any ~ештеңеге қарамастан, не болса да, т.с.с. ♦Don't on any ~ leave the place. – Не болса да бұл жерден кетпе.*on one’s own ~тек өзі
үшін, қара басының қамы үшін♦to work on one’s own ~ - өзі үшін жұмыс істеу ♦I was worried on my own ~ not yours. – Мен өзім үшін уайымдадым, сен үшін емес.*on smb’s ~ біреу
үшін, біреуге бола ♦Don't change your plans on my ~. – Маған бола жоспарыңды өзгертпе. * to put/turn smth to good ~дұрыс, тиімді
пайдалану ♦He turned his artistic gifts to good ~ by becoming a sculptor. – Ол өзінің өнерге деген дарынын дұрыс пайдаланып, мүсінші болды. *to render an ~ of oneself, etc істеген
ісін түсіндіріу, ақтау, дұрыс көрсету *to set- tle one’s/an ~ (with smb) қарымын, есесін
қайтару *to square one’s ~ /~s with smb (a)
қарызын қайтару (b)кегін қайтару *totake ~
of smth; take smth into ~бірнəрсені есепке,
назарға, көңілге, ойға алу♦Don't take his age into ~. – Оның жасына қарама. *for ~ of smb біреудің арқасында *to lay one’s ~ with smth (a)бірнəрсеге үміт арту, дəмелену (b)
бірнəрсені есепке, назарға алу *not to hold of much ~ жоғары пікірде болмау *to make ~ of мəн беру *to be called to one’s ~, to go to one’s ~, to hand in one’s ~ өлу, қайтыс болу *the great ~ (дін) ақырзаман B. v 1.қарастыру,
есептеу ♦In English law a man is ~ed innocent until he is proved guilty. – Ағылшын заңында адам қылмысы дəлелденбейінше кінəсіз деп саналады.2.~ (to smb) for smth есеп беру ♦We must ~ (to the committee) for every penny we spend. – Біз (комитетке) жұмсалған əр тиын үшін есеп беруіміз керек. 3.(idm) *there’s no account-