1 дәріс. Механикалық қозғалыстардың теориялық негіздері

Бұл теңдік салмақ жатқан алақан тыныштықта ма, әлде қозғала ма оған байланыссыз 
әрқашан орындалады. Бұл жерде Ньютонның үшінші заңында әңгіме әр түрлі денелерге 
түскен күштер туралы болып отырғанын атап кету өте маңызды, яғни олар бірін-бірі жоя 
алмайды. 
И.Ньютон тұжырымдаған динамиканың негізгі үш заңдары одан бұрын белгілі 
болған. Оның өзі: “Мен математиктер қабылдап, көптеген тәжірибелер дәлелдеген 
бастамаларды баяндадым. Бірінші екі заңды қолдана отырып, Г.Галилей дененің 
құлауы уақыт квадратына пропорционал екенін тапты. Осы екі заңдар және үшінші 
заң негізінде біздің заманның ұлы геометрлері кавалер Христофор Врен, Иоанн Цамис 
және Христиан Гюйгенс соққы және дененің шағылу заңдарын қорытты”, – деген еді. 
Бірақ И.Ньютонға дейін осы үш заң механиканың негізі болады деген көзқарас 
қалыптасқан жоқ. Тек И.Ньютон кез келген денелердің қозғалыстарын зерттей және 
сараптай отырып, қандай да болмасын күрделі механикалық құбылыстар 
динамиканың үш заңына бағынатынын көрсетті. Тек ол ғана осы заңдардың іргесінде 
механиканың ғылым ретінде зәулім ғимаратын құрастыра білді. Сондықтан 
динамиканың негізгі үш заңын ұлы И.Ньютон атымен байланыстыру өте орынды. 
3.4.2. Материялық нүкте үшін моменттер теңдеуі 
Кез келген 
А
материялық нүктенің бастапқы деп саналатын 
О
нүктемен 
салыстырғанда орны r радиус-вектормен анықталсын (3.4.1 – сурет).
Онда 
О
нүктеге қарағанда материялық нүкте импульсының моменті мына вектор 
болады: 
(
)
,
= 
L
r p
(3.4.2) 
мұндағы р – материялық нүкте импульсы. Сол сияқты 
А
нүктеге әрекет еткен күш моменті
 
= 
M
r F
(
3.4.3
) 
теңдігімен анықталады, мұнда F – нүктеге түскен барлық күштердің теңәрекет күші. 
Импульс моментін өрнектейтін (3.4.2) – теңдеуді уақыт бойынша дифференциалдайық: 
.
d
d
d
dt
dt
dt

 

=

+ 

 


 


жүктеу/скачать 3,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: