227
ларды қарастырғанда крахмалдың құрылысы жəне мөлшерін ескеру
қажет.
Қамырдың реологиялық қасиеті мен ұнның күшіне, ондағы
α-амилазаның болуы белгілі əсер етуші фактор болып саналады.
Суда ерігіш пентозандар (шырыштар) жəне олардың ұнның
күшіне əсер етуі. Пентозандарға негізінен қант-пентоз, D-ксилоз
жəне L-арбиноз, D-галактоздан тұратын полисахаридтер жатады.
Бүтін бидай жəне қара бидай дəнінде 8-10%
аралықта пентозандар
болады. Дəннің алейрон қабаты мен қабығында олардың мөлшері
көбірек (30-50%), ал эндоспермде азырақ (2,5-4,5%) болып келеді.
Сондықтан сұрыпты ұндарда пентозанның мөлшері 2,3-4%.
Ұнның шығымы жоғары, онда ұнтақталған дəн қабығының бөлігі
көп болса, соғұрлым пентозан мөлшері жоғары келеді.
Шығымы бірдей бидай мен қара
бидай ұндарындағы жалпы пен-
тозандар мөлшерінде аздап қана айырмашылықтар бар. Қара би-
дай ұнында пентозандардың мөлшері бидай ұнына қарағанда аздап
жоғарырақ. Дəн эндоспермінде пентозандар өте жұқа клетка аралық
қабырғадан тұрады. Дəн эндосперміндегі
пентозандардың бір бөлігі
бөлме температурасында өте жеңіл суда еріп ісінеді, нақтырақ
айтқанда өте тұтқыр шырыш тəрізді ерітінді түзіп, пептидтеледі.
Сондықтан ұнның суда ерігіш пентозандарын
шырыштар немесе
шырыш заттар деп атайды. Осы суда
ерігіш пентозандар қамырдың
реологиялық қасиетіне көбірек əсер етеді.
Ұндағы суда ерімейтін пентозандар да қамырда белгілі рөл
атқарады. Олардың бір бөлігінің аздап суда қарқынды ісінуіне
қабілеті бар.
Қамырда тотықтырғыш əрекет болған жағдайда ақуыздардардың
құрылысы мен реологиялық
қасиеті ғана өзгермей, суда ерігіш шы-
рыштары да өзгереді.
Сонымен қатар, ұнның күшіне липидтер, майлар, қанықпаған
май
қышқылдары, фосфатидтер, липопротеидтер, гликопротеидтер
де əсер етеді.
Достарыңызбен бөлісу: