Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақыл-уыш айрылады, әртараптан. ¤ Ғажайып бұл не деген пітнә- дүр!
| Қиямет-қайым
келгендей, Дүние кетер шайқалып. ¤ Ықтияр беріп еркімен, Ықылас-қалас артады. ¤ «Қалайда мінімді тауып айтсаң, қаһар қылмайтындығыма мына отырған төре-төлеңгіттердің бәрі куә. Ал, Ерімбет ақында аналитикалық қосарлану тәсілі арқылы жасалған көнерген аталымдар осы үлгіде жасалған: ¤ Үкімін күллі ғаламға рауаж етіп, Сүлеймен дүр-жақұттан тақ жасатқан. ¤ Молла-еке, ақылың кәмбіл, дүр- данасың , Сөз айтсам шариғаттан тоқталасың. ¤ Тигізбе ақ шәйнекті жер мен жүнге, Я киіз, я алаша, кілем-түрге. ¤ Тәж киіп, таққа отырып бұл төртеуі, Жөнелді нәубет-нәубет қылапаттан. ¤ Жаһанды бір баққа мегзес қылған болсаң, Ырзығы әр пенденің қайым-қайым. ¤ Біздің сөз кендір-кенеп тауарындай, Секілді, шығу қайда жібек, атлас?! ¤ Баладай батпан-батпан сөз жазады, Шіркін, осы, өлмесе екен Шегебай-ақ! ¤ Мүбәда, кірсе шамал ер көңіліне, Ақыл-уыш айрылады, әртараптан. ¤ Ғажайып бұл не деген пітнә- дүр?! деп, Бес жасар, тұтты жаға, бала-дағы. ¤ Шам шахы тірліктің тартты азабын, Қоймады төрт арыстан күш-мажалын . ¤ Көр-лаһат көрмегенге суық қандай, Таяқ бар сұраушыдан темір ұшты-ай! Келтірілген екі ақынның шығармаларындағы мысалдарды сараласақ, қосарлану тәсілі арқылы жасалатын қос сөздердің сыңарлары мағыналас сөздерден жиі жасалады. Мысалы, Нұртуған ақындағы: бай-манап, жарлы- жақыбай, халық-қалия, пақыр-қаріп, құл-құтан, бай-кулак, әмір-шах, бағылан- сырбаз, заң-шарғы, қиямет-қайым , ықылас-қалас, төре-төлеңгіт т.б. күрделі атаулары, Ерімбет ақында: дүр-жақұт, дүр-дана , кілем-түр, кендір-кенеп , 85 ақыл-уыш, пітнә-дүр, күш-мажал , көр-лаһат сияқты қос сөз құрамындағы екі компонент те бір сөз табына жатады. Осы сияқты ақындар шығармаларында көнерген аталымдардың қайталануынан жасалған қос сөздер де кездеседі. Мысалы, нәубет-нәубет қайым-қайым, батпан-батпан т.б. Зерттеу жұмысында аналитикалық тәсілдің жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|