Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар


Батыр  (Ер жүрек,  күшті,  алып)  ІV Батыр



Pdf көрінісі
бет50/393
Дата14.10.2023
өлшемі2,71 Mb.
#114284
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   393
Байланысты:
жыр әдеби тил

Батыр 
(Ер жүрек, 
күшті, 
алып) 
ІV Батыр
. Ауыс. Батыл, өткір
Батыр ана 
− 
көп бала тәрбиелеп өсірген анаға берілген атақ
Батырлар жыры
− елі, жері үшін басқыншы жаумен шайқасқан
батырдың ерлік істерін жырлайтын фольклорлық шығарма 

Батыр тұлғалы
(пішінді) – зор тұлғалы, алпамсадай
Батыр қала
 − 
Ұлы Отан соғысында қаһармандық, ерлік көрсеткен
қалаға берілген жоғарғы атақ 
І Батыр.
 
Ел қамы үшін жаумен 
айқасып, жеңіп шыққан ер жүрек 
адам 
ІІІ Батыр
. Экспр. Сөз арасында 
біреуді мадақтау мәнінде 
жұмсалатын сөз 
ІІ Батыр
.Экспр. Біреуді 
мысқылдау, кекету мәнінде 
жұмсалатын сөз
«Батыр»
сөзінің семантикалық өрісі


47 
сөздің ішкі құрылымының даму нәтижесінде қалыптасқан бірліктер екені 
даусыз. Күрделі атаулардың алғашқы қалпында 
негіз мағыналары
болғаны 
сөзсіз, келе-келе ол 
өзек
күңгірттеніп, ұмытылған. Атаудың мағынасы 
кеңейіп, 
толыға
түскен. Қолданыста тіл иесі оны ізеп жатпайды, дайын қазіргі 
сөзжасамдық мағынасы 
тұрғысынан қолданады» [36, 81-82 бб.]. 
Ақындар тіліндегі көнерген аталымдарды жан-жақты талдай келгенде, 
мынадай тұжырымдамаға тоқталдық: 
- көнерген аталымдардың астарында уәж жатады, уәжділік аталымның 
пайда болуына негіз болады; 
- көнерген аталым негізіне себепші уәжділіктің бір белгісі түрткі болу 
керек; 
- уәжділік белгілерге: пішін, түс, қызмет, көлем, сапа, мөлшер, орын т.б. 
жатады; 
- әрбір көнерген аталымның семантикалық құрылымында уәжділік 
ерекшеліктері әртүрлі қалыптасқан. Дегенмен, көнерген аталымның 
лексикалық мағынасының қалыптасуына заттық белгілер, сол аталымның 
уәждемесіне негіз болғандығы айқын аңғарылады. 
Сондай-ақ, көнерген аталымның ішкі мағыналық құрылымы мен уәжділігі 
арасындағы гносеологиялық тұрғыдан да, қолданыс тұрғысынан да елеулі 
айырмашылық бар: 
- тіл арқылы аталатын заттың немесе құбылыстың белгілерін белгілеу 
актісі арқылы жаңа аталымды жасауға қатысатын тілдік бірліктер; 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   393




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет