Шерхан Мұртаза Қызыл жебе бірінші кітап алматы, 2021
жүктеу/скачать 1,34 Mb. Pdf көрінісі
|
1. Қызыл жебе - I кітап Шерхан Мұртаза (8 сынып)
| Қызыл жебе
–Қош, болыстың қаны шашылды делік. Сонан соң ше? Сонан кейінгі күн не болмақ? Үкіметтің құрығы ұзын. Тау паналап, таста түнеп, қашанғы күн көре аламын? Тау-Шілмембет ауылының тоз-тозы шығады? Ізбайшаны көкпар қылады... Тұрардың халі не болмақ? Осы итті өлтірмей-ақ қойсам ше? Өлтірмей-ақ қойсам... Мені бәрібір ұстап береді. Түрмеден қашқан адамды аяу жоқ, не Сібірге жібереді, не кардцерде шірітеді. Сонда не ұғым? Күштісі- ай бұл иттердің. Атасына нәлет!» Қорғасын оқты мылтықтың көмейіне тығып, затворын жапты да, қаруды қасына сұлатып тастап, құрғақ пішеннің арасынан гүлқайырдың қурап қалған ақ гүлін алақанына салып біраз отырды. Төмендегі жол бойын көзімен тінткілеп өтіп, басын көтеріп жоғары қарады. Бұлттан сәл айыққан шоқылар шексіз аспанға қол созып, көк тәңірге жалбарынып, мәнгілікке қатып қалған ебедейсіз дәулер сияқты көрінді. Қапшағай шатқал аждаһаның аранындай үңірейіп тұр. «Атасына нәлет, – деді Рысқұл, – осыдан тау асып, қырғызға өтіп кетсем...». Сол отырыста ол паналауға болады-ау деген жердің бәрін оймен шолып шықты. Қырғыздың жоғары Таласында құдалары бар. Шілмембет-Сәліктің бір қызы баяғыда сондағы қырғызға ұзатылған. Бір баратын жер сол. Мына таудың ар жағында Қаракөл, Ыстықкөл жатыр. Олар – Бұғылар. Мұны сыйдыра алмас. Мұндағы қырғыздар бәрібір осы Жетісу облысына қарайды. Патшаның да айласы асқан. Алақандай қырғыздың бір пұшпағын бөліп алып, Жетісу губернаторына қаратып қойған. Елді бөліп-бөліп, қырық жілік қылып ұстаса, ілік-жілік, бір- біріне айдап салып билеп-төстеу оңай. «Атасына нәлет!» Енді бір сағалайтын шама – қазақтың төменгі Таласы. Төменгі Таласта Рысқұлдың нағашысы бар. Ойық елі. Ол Әулие- ата оязына қарайды. Нағашы елі мұны жамандыққа қимас. Ер жігіттің үш жұрты бар дейді. Бірі – өз елің. Ол күншіл келеді. Екіншісі – қайын жұртың. Ол – сыншыл келеді. Нағыз жанашыр нағашы жұрты дейді. Кім біледі... 94 Қызыл жебе «Атасына нәлет, мен қу жанымды қуырдақ қылып қашып- пысып күнелтермін-ау. Қатын-бала не болады? Аз үй Сәлік-Сары не болады? Нағыз қуырдақ солар болмай ма?». Құбыладан ызғырық ескек жел шығып, тырбық тал, бұта басын бұлғақтатты. Бұта басын жел шайқағанда, жүні қобыраған шымшық бірге ырғатылады. Қанатын жел кеулейді. Шымшық тырнағын бұтаққа қадай түсіп тырмысады. Не көрсем де, мына қураған жапырақтармен бірге көремін деп қасарысып отырған сияқты. Әйтпесе ұшып кетіп, ықтасын табуына болады. Рысқұл бағжиып, әлгі бұтаға көпке дейін қарап қалды. «Атасына нәлет, шымшық құрлы жоқпын ба? Жоғарғы Таласы да, төменгі Таласы да бар болсын. Ер басына күн туса, бұта түбі үй болар, қашып-пысқанша алысып өлемін!». Ол хош иісті көк пішеннің арасында ала бөтен қоңырайып тұрған атқұлақтың сояуын суырып алып, саусағымен шарт сындырып лақтырып жіберді. Көк тәңірге жалынышты қол созған шоқыларды қайтадан бұлт қаптады. Шоқылардың арызына аспан ақ боранмен жауап бергендей, жел қатайып, қар жапалақтап жауа бастады. Бұта басындағы шымшықтың қос қанатын қобыратып, жел кеулей түсті. Рысқұл жерден берданканы көтеріп алып, шекпеннің жеңімен дүмін сүрткіледі. «Әттең, осындай мылтық Шыныбекте болса, Қорғанда болса, Молдабекте болса... Қарауымда қарулы жүз сарбаз болса... Бірақ жүз адам кімді қиратар? Станицадағы Қара Иван да қосылар ма еді? Кім біледі?». Ол әйтеуір жолыққан сайын ақ патшаның әке- бабасын, тұқым-тұқиянын түк қалдырмай сыбап отырады. Қара Иван да Рысқұл сияқты осыдан отыз жыл бұрын Ресейден ауып келген. Бір тоқымдай жер іздеп, күн көрістің қамы – ата-мекенін тастап, жел аударған қаңбақтай домалап, жеткен жері осы Талғар. Бетінде шешектен қалған қалың қорасан дағы бар, қоңырқай кісі. Содан да оны қазақтар Қара Иван атап кеткен. Онымен Рысқұл тамыр. Аңшылықтың арқасында танысқан. Бірде үш- төрт қырғауыл сыйлап мына мылтықты сол Қара Иваннан алған. Сөйтіп, бұрынғы ескі шиті мылтықты тастаған. |