Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010


МАҚАНШЫ - Семей облысындағы жер аты. Бүл атау ру  атынан қойылуы да мүмкін. Қалмақша махн



Pdf көрінісі
бет106/144
Дата19.12.2022
өлшемі7,05 Mb.
#58216
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   144
Байланысты:
Топонимика және этимология

МАҚАНШЫ - Семей облысындағы жер аты. Бүл атау ру 
атынан қойылуы да мүмкін. Қалмақша махн - «ет» деген сөз 
(Краткий русско-калмыцкий словарь. 1969, стр. 260). Монгол 
тілінде мах - «ет». Мүнда сөз аяғындағы н дыбысы түсіп 
калатынын ескерсек, бүл форма да занды. Осы мах(а)н түбіріне 
мамандықты білдіретін түркіше -шы жүрнагы қосылып 
жасалған этноним болуы керек. Мақаншы, яғни «етші» руы «ет 
сүрлеуге, дайындауға мамандалған» адамдар болуы ықтимал.
МАҢҚЫСТАУ - Маңғышлак облысындағы жер және ау- 
дан аты. Маңқыстау аймагының тарихы турал мәліметтер
150


С. Омарбековтың «Қазақтың ауызекі тіліндегі жергілікті 
ерекшеліктер» (Алматы, 1965) деген ең бегінде бар. Бұл 
атаудың этимологиясы туралы 1865 - жылы атақты венгер (ма­
дьяр) ғалымы А. Вамбери пікір айтты, ал қазақ ғалымдарынан 
F Мүсабаев пен Қ. Өмірәлиевтің де арнайы мақалалары бар.
С. Омарбековтың аталған еңбегінде Маңқыстау өлкесінің та- 
рихы туралы мынадай деректер айтылады. Бүл аймақтың арғы 
тарихы жайындағы мәліметтер ерте орта ғасырдағы араб және 
парсы нұсқаларында кездеседі. X ғасырда өмір сүрген Әл Ис- 
тахри, Ибн Русте бұл жерді Сиякух (Қаратау) деп аталған. Шы- 
нында да Маңқыстаудың орталығынан Үстірт жазығына дейін 
созылып жатқан таулы алқапты жергілікті тұргындар қазірде 
де Қаратау деп атайтын көрінеді. Сиякух атауының Қаратау 
мағынасындағы сөз екені ХП ғасырда Хорезмде болған араб та- 
рихшысы Якуттың еңбегінде айтылған. Бүл еңбекте Маңғышлақ 
атауы да жазылған. Ал бүдан бұрын Маңқишлағ атауы екі рет XI 
ғасырдағы М. Қашқаридің еңбегінде кездеседі (Девону луғатит 
түрк, Ташкент басылымы, I том, 432-бет, III том, 171-бет). Екі 
жерде де М. Қашқари бұл атауға «өгүз өлкелеріндегі бір жердің 
аты» деген түсінік берген. Қейінгі ХІП-XIV ғасырлардағы 
Ибн Нәджиб, Ибн Әл Әсир, Рашид-ад-дин Ибн Фадлаллах Әл 
Омари еңбектерінде де Маңғышлақ топонимі кездеседі (С. 
Омарбековтың аталған еңбегінің 18-19 беттері).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   144




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет