Әр тарау есеп шығаруға қажетті теориялық кіріспеден басталады
ІІІ жаңа материалды меңгерту
жүктеу/скачать 2,14 Mb.
|
himiya-esepterin-shygharw-zholdary.-10-synyp
| ІІІ жаңа материалды меңгерту
ІІ жаңа материалды меңгерту: Радиоактивтілік (лат. radіo – сәуле шығару, actіvus – әсерлік) – орнықсыз атом ядроларының басқа элементтер ядросына бөлшектер немесе гамма-кванттар шығару арқылы өздігінен түрлену құбылысы. Ашылу тарихы: Ядролық физиканың даму тарихына көз жүгіртсек, оның қайнар көзі 1886 жылы француз ғалымы А. Беккерель ашқан табиғи радиоактивтік құбылысынан басталады. Бұл құбылысты зерттеу жұмыстары бірден басталды. Францияда 1898 жылы М.Склодовская-Кюри мен П. Кюри торий ( ) элементінің өздігінен сәуле шығаруын ашты. Өздігінен сәуле шығаратын химиялық элементті радиоактивті деп, ал сәуле шығару процесін радиоактивтік деп атауды М. Кюри ұсынған еді. Радиоактивтік латынның "radio" — сәуле шығару, "activus" — әрекетті деген сөздерінен алынған. Осы жылы ерлі-зайыпты ғалымдар тонналаған уран кенін өңдеу арқылы, радиоактивті екі жаңа химиялық элементті бөліп алады. Радиоактивтігі ураннан миллион есе қарқынды элементті ( ) радий, екінші элементті М. Склодовскаяның отанының құрметіне полоний ( ) деп атаған. 1908 жылы Резерфорд спектрлік анализ әдісімен радиоактивті газ — радонды ( ) ашты. Ауқымды жүргізілген зерттеулер Менделеев кестесіндегі қорғасыннан кейінгі ауыр элементтердің ядроларының бәрінде табиғи радиоактивтік бар екенін көрсетті. Кейбір жеңіл элементтердің де, мысалы, калийдің изотопы , көміртегінің изотопы және т.б. табиғи радиоактивтік қасиеттері ашылды. Радиоактивті ыдырау α-бөлшегінің табиғатын 1908 жылы Резерфорд көптеген эксперименттік зерттеулер нәтижесінде анықтады. Альфа-ыдырауы кезінде ядродан өздігінен α-бөлшек — гелий атомының ядросы Не (екі протон және екі нейтрон) ұшып шығады және жаңа химиялық элементтің туынды ядросы пайда болады. 8.7-суретте альфа-ыдыраудың процесі көрсетілген. Альфа-ыдырау кезінде бастапқы элементтің ядросы өзінең альфа бөлшегін бөліп шығарады . Осының нәтижесінде бастапқы элемент ядросы мен салыстырғанда түзілген элементтің ядросы 4 бірлікке ал заряды 2 бірлікке кемиді. Сондықтан бұл элемент периодтық жүйеде 2 орын солға қарай ауысып орналасады. мұндағы — аналық ядроның белгісі, — туынды ядроның таңбасы. Гелий атомының ядросы болып табылатын α-бөлшек үшін белгісін пайдаландық. 238 90U=23490Th+42He Бета-ыдырау: β-сәулесінің табиғатын 1899 ж Резерфорд ашқан болатын. Ол шапшаң қозғалатын электрондар ағыны. β-бөлшекті деп белгілейді. Массалық санның болуы, электронның массасы массаның атомдық бірлігімен салыстырғанда елеусіз аз екенін көрсетеді. Ығысу ережесін бета-ыдырауға қолданайық.Бета – ыдрау кезінде бастапқы элемент ядросындағы бір нейтрон пратонға айналады да, β – бөлшегін немесе электрон бөліп шығарады. n=p+ β- Осының нәтижесінде түзілген элемент ядросының массасы өзгермейтін болады, ал зарияды бірге артады да , периодтық жүйеде бір орын оңға қарай ауысып орналасады 21885At=21886Rn+ β- β+-ыдырау немесе позитрондық ыдрау. Позитрон немесе оң электрон – массасы электрон массасына тең., оң заядты бөлшек, позитрондық ыдырау ядросындағы нейтронның саны протондарынаң аз болатын жеңіл элементтердің изотоптары ұшырайды n=p+ β+ Позитрондық ыдырау кезінде бастапқы элемент ядросымен салыстырғанда түзілген элемент ядросының заряды бірге кемейді де массасы өзгермейді. Ол периодтық жүйеде бір орын солға жылжып орналасады. 137N=136C+ β+ Электронды қосып алу: Радиоактивті ыдраудың бұл типінде бастапқы элементтің ядросы жақын жатқан энергетикалық деңгейден бір электрон қосып алып бір протоның нейтронға айналдырады. Электрон қосып алу нәтижесінде түзілген элемент бастапқы элементпен салыстырғанда периодтық жүйеде бір орын солға қарай ауысып орналасады. 4017K+e-= 4018Ar жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|